معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 222

بی جهت ترسیدند و تعصّب و جوانمردی نداشتند.

دوّم: این ضعف مایه از بین رفتن ایمانشان شد، و در حكم خدا شك و تردید كردند، به طوری كه به موسی گفتند: تو برو و به اتّفاق پروردگارت پیكار كن ما این جا می‌نشینیم، و این تمسخر حاكی از ضعف ایمان است، همان طور كه نفس آنان ضعیف بود.

سوّم: ملتها جز در سایه سختیها و مشكلات زندگی، به رشد و كمال نمی‌رسند، و همان طور كه در ناز و نعمت و شیرینی زندگی بوده‌اند، باید تلخی آن را نیز بچشند، لذا خداوند سبحان فرمود: نباید آنان وارد سرزمین مقدّس شوند، و این امر بر آنان حرام است.

ظاهرا مقصود حرمت تكوینی است، یعنی دیگر امكان ندارد وارد آن سرزمین شوند، گر چه جهاد و قتال كنند، مگر پس از آن كه ضعف و سستی از میان آنان رخت بر بندد، و نسل تازه‌ای كه در سختیها و مشكلات بزرگ شده‌اند و زندگی را در ستیز و جهاد بدانند نه در ضعف و زبونی.

و من گمان ندارم كه از «چهل سال» عدد خاصّی در نظر باشد، بلكه منظور مدتی است كه پس از آن مدت نسل جدیدی كه در سختیها و مشكلات زندگی رشد كرده‌اند، پدید آیند.

«ابن خلدون» به این حقیقت قرآنی، پی برده است، و اساس نیروی ملتها را، صلابت و سختی زندگی قرار داده است، و اگر ملتی تن پرور و آسایش طلب بود، خداوند به جای آنان مردمی نیرومند و پولادین كه مصائب و مشكلات زندگی را چشیده‌اند می‌آورد.

قصص قرآن، تنوّعی در بیان‌

اشاره

پیش از این خاطرنشان كردیم كه قرآن از نظر تنوّع سخن و گوناگونی بیان دارای اقسام و انواع مختلفی است، كه اگر چه در حقیقت و ماهیّت با یكدیگر تفاوت دارند امّا همگی آنها یك هدف را دنبال می‌كنند، و این گونه تنوّع، در كلام بشر، هر قدر در مرتبه عالی از بلاغت باشد، امكان پذیر نیست و