معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 294

مرتبه بلاغت حقیقی- نه نسبی- قرار دارد، پس خداوند نخست پیامبرش را مورد خطاب قرار داده و سپس مسلمانان را، آنهم به صورت جمع، تا این كه مسلمانان در هنگام بروز چنین مشكلاتی، در كنار هم گرد آیند و در امر خیر و تقوا با یكدیگر همكاری و مشورت كنند و نیز فرمان داده كه (از سوی مرد) با زن مدارا شود و در زمان اتّصال به عدّه او را طلاق ندهد و همچنین در مدّت عدّه، كه در حال اضطراب و یأس و رجا به سر می‌برد وی را آزار ندهد، در دنباله آیات نیز احكام مربوط به مدارا كردن با زن یكی پس از دیگری ذكر می شود.

تعبیرات زیبای قرآن همیشه پر فروغ است و شیرینی نغمه‌های آن در جان آدمی همچون آب گوارا و پاكیزه، می نشیند همان‌طور كه احكام آن با حالت پند و اندرز و هدایت به حق و راستی و با انسجام و هماهنگی كامل، در قلب و اندیشه انسان جای می‌گیرد.

اگر در نخستین نظر بیان احكام پشت سر هم، به ویژه احكام دقیقی چون مسائل زناشویی- در كلام مردم، تاریك و از هم بیگانه به نظر می‌رسد، امّا این در سخن مردم است و لكن سخن خدا هماهنگ، پر فروغ، ریشه‌دار و منظم است چرا كه آن شفابخش دلهای جریحه‌دار و پاك كننده رذایل نفس و نیز پند دهنده و هدایتگر به سوی عدل و تنظیم كننده مسائل خانوادگی از نظر سلامت و بقا و یا جدایی و خاتمه آن است و خدای دانا و خبیر از عیب و نقص منزّه است.

تشبیه در قرآن‌

تاكنون به این نكته رسیدیم كه تشبیه در قرآن معیار سنجش بلاغت نیست، زیرا بلاغت عالی قرآن، همچنان كه در حال تشبیه و استعاره و مجاز به چشم می خورد، در هنگامی كه كلام بدون اینها باشد نیز وجود دارد كه بهترین نمونه آن آیات مربوط به احكام است و همچنین گاهی در داستانها و استدلالات و برخی دیگر از مطالبی كه در آینده به آن خواهیم پرداخت استعمال حقیقی دیده می شود.