معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 324

این كه در آیه به بازداری از شنیدن، نه بازداری از دیدن اشاره كرده این است كه بر مقصود دلالت بیشتری دارد، زیرا گاهی جلوی چشمان را می گیرند و پلكها را می بندند، امّا حس بینایی از بین نمی رود و طبعا احساس و ادارك به طور كلی زایل نمی‌شود، به خلاف بازداری از شنیدن در صورتی كه گوش سالم باشد قدرت شنیدن از بین نمی رود مگر این كه حسّ شنوایی به طور كلی از بین رفته باشد.

معنای كلام وی این است كه: زدن بر گوشها باعث می شود كه به قدرت الهی، هر گونه درك و احساس از بین برود، و این غیر از ضرب (زدن) بر چشمهاست، زیرا ندیدن ملازم با از دست دادن حسّ بینایی نیست و چه بسا انسان چشمهای خود را می بندد ولی حسّ بینایی را از دست نمی دهد، امّا اگر كسی كه آلت شنوایی او سالم است، از شنیدن باز داشته شود نشانه آن است كه چیزی را درك نمی كند، و خدا با اصحاب كهف چنین كرد و آنان چیزی را احساس نمی كردند، و او بر همه چیز تواناست.

مجاز و كنایه در قرآن‌

اشاره

«مجاز» شامل استعاره و غیر آن از انواع مجازات می شود، زیرا معنای مجاز این است كه لفظ از معنایی كه برای آن وضع شده به معنای دیگری كه با آن علاقه و مناسبت دارد، منتقل شود؛ به شرط این كه قرینه‌ای كه مانع از اراده معنای اصلی باشد، وجود داشته باشد مثل كلام خدا: «فَلْیَدْعُ نادِیَهُ» «پس باید (ابو جهل) برای یاری خویش انجمن و مجلس خود را بخواند» 220 زیرا مكان (مجلس و انجمن) قابل خواندن و دعوت كردن نیست، و همین عدم امكان، قرینه بر این است كه معنای مجازی اراده شده و مقصود اهل مجلس است و علاقه بین دو معنا، علاقه حالّ و محلّ است كه محل (نادی) به كار رفته و از آن حالّ (اهل نادی) اراده شده است.

و نظیر كلام دیگر خداوند: ... یَجْعَلُونَ أَصابِعَهُمْ فِی آذانِهِمْ ...

«انگشتهای خود را در گوشهایشان می گذارند» 221 با این كه تمام انگشتان