معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 348

كیفیت صوت، توجّه داشتند به كیفیت حروف- كه مادّه صوت است و صوت از آن تشكیل می‌شود- اهمیّت نمی دادند ...

... امّا هنگامی كه قرآن بر آنان قراءت شد، دریافتند كه حروف آن در كلماتش و كلمات آن در جمله‌هایش از چنان آهنگ با شكوهی برخوردار است كه گویا از شدّت تناسب با یكدیگر، یك نگارش است و قراءت آن عین كتابت آن است. آنان پی بردند كه یارای مقابله با قرآن را ندارند، و این امر ناتوانی آنان را بیش از پیش آشكار نمود. به طوری كه افرادی چون «مسیلمه» كه در صدد معارضه بر آمدند در ساخته‌های خرافی و مضحك خود به آهنگ موسیقی یا شبیه آن میل پیدا كردند، امّا از جنبه‌های دیگری چون تصرّف در لغت و اسلوبها و زیباییهای آن و دقایق نظم و تركیب سخن غافل شدند، گویا به این نتیجه رسیده بودند كه نخستین تأثیر قرآن در میان عربها، همان اوزان كلمات و آهنگ حروف است، نه چیز دیگر، و شبیه آن تنها در سخن منظوم و مسجّع عرب دیده شده است».

تناسب و هماهنگی‌

مطلبی را كه «رافعی» بیان داشته، همان است كه «رمّانی» از آن به «تلأوم» (تناسب و هماهنگی) یاد می‌كند، یعنی: هماهنگی حروف هر كلمه و یكنواختی كلمات هر جمله، و انسجام جمله در تمام سخن، و این مطلب در قرآن كریم آشكارا به چشم می‌خورد، زیرا اگر آیه‌ای درباره مژده دادن باشد همه الفاظش دارای لحنی ملایم است، و همین طور به هنگام موعظه كه مخاطب را به تأمّل و اندیشه وا می‌دارد و اگر در مورد بیم دادن یا توصیف عذاب باشد كلماتش از لحنی درشت و محكم برخوردار است، مثل این كه می‌فرماید:

الْحَاقَّةُ مَا الْحَاقَّةُ وَ ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِیَةِ وَ أَمَّا عادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِیحٍ صَرْصَرٍ عاتِیَةٍ سَخَّرَها عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُوماً فَتَرَی الْقَوْمَ فِیها صَرْعی كَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ خاوِیَةٍ فَهَلْ تَری لَهُمْ مِنْ باقِیَةٍ وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِیَةً «روز حق (قیامت) و چه روز حقّی، و چه می‌دانی كه چه روزی است؟