معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 353

می گویید و اگر نكردید و هرگز نتوانید كرد ...» 241

و سخن را به این كه آنان هرگز نتوانند قطع می‌كند، و در جای دیگر می فرماید:

قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلی أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ ...

«بگو اگر همه جن و انس دست به دست هم دهند تا مانند قرآن كتابی آورند نمی‌توانند» 242 و چون در این امر تعلل كردند فرمود:

فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیاتٍ «ده سوره ساختگی! چون قرآن بیاورید» 243 و به این ترتیب حجّت را بر عرب و عجم تمام كرد.

از این جا معلوم می‌شود كه اعجاز قرآن و ناتوانی آنان تنها به خاطر معانی آن نیست،- گرچه آن هم اعجاز است- بلكه تحدّی به الفاظ و اسلوبهای سخن صورت گرفته است، زیرا آنان مردمی سخنور و فصیح امّا درس ناخوانده بودند.

و آنان از اوّل، زیبایی الفاظ و انسجام تركیب سخنان و نغمه‌های دلپذیر قرآن را به خوبی دریافتند، و هنگامی كه برخی از آنان وارد صحنه شدند تا آهنگی چون آهنگ زیبای الفاظ قرآن بسازند، گفتارشان ركیك و پست و خنده‌آور و خالی از نوای خوش و معنای صحیح از آب درآمد.

فواصل‌

«رمّانی» فواصل را عبارت می‌داند از حروفی همشكل در مقاطع كلام كه باعث می‌شود تا انسان معانی را خوب درك كند و اضافه می‌كند كه:

«فواصل موجب بلاغت كلام، و سجع سبب عیب آن می‌شود، زیرا فواصل، تابع معانی می‌باشند، ولی در سجع معانی تابع آن است و این برخلاف هدف حكمت و كلام است، زیرا هدف از سخن این است كه الفاظ، بتوانند معانیی كه بدان نیاز ضروری است آشكار كنند، پس اگر همشكلی حروف در مقاطع كلام، چنین هدفی را تأمین كرد، بلاغت صورت پذیرفته است و گرنه عیب است