معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 390

«رمّانی» در این بخش از گفتار خود به سه مطلب اشاره می‌كند:

1- ایجاز عبارت است از: تصفیه الفاظ از زواید و ناخالصیهای كلام و ترسیم معانی بسیار با الفاظ اندك، و گوینده یا نویسنده همواره سعی می‌كند كه در عبارات خود الفاظی كوتاه كه در بردارنده معانی بسیار باشند، به كار برد، یكی از رهبران معاصر در نامه‌ای كه به دوستش می‌نویسد و در آن به طور اطناب با او سخن می‌گوید: به او خاطرنشان می‌سازد كه:

«از اطناب پوزش می‌خواهم كه وقت نوشتن به نحو ایجاز نداشتم، چرا كه كار آسانی نیست، زیرا اطناب عبارت از ذكر حقایق به طور آزاد و رها، امّا ایجاز یعنی: گردآوری حقایق در كمترین و زیباترین الفاظ، كه از هر گونه زیادی و ناخالصی به دور باشد.

2- اطناب نسبی است، زیرا اگر لفظ و معنا هر دو زیاد باشند اطناب است و اگر معنا زیاد باشد ممكن است الفاظ بیشتر باشد، در این صورت ایجاز نسبی است.

3- تمام الفاظ دارای معانی بسیار است و به اندازه آنها وضع شده است، پس اگر لفظ زیاد باشد و معنا اندك، ایجاز می‌باشد و اگر لفظ نیز به خاطر هدف خاصّی- نه گزاف و بی‌جهت- زیاد باشد، اطناب خواهد بود.

و قرآن چه در حال ایجاز و چه در حال اطناب استوار و نیرومند است، و از هیچ طرف باطل بدان راه ندارد، چرا كه از جانب خدای حكیم و ستوده نازل شده است.

سوره‌های بزرگ و سوره‌های كوچك‌

به مناسبت بحث از ایجاز و اطناب، باید راجع به سوره‌های طولانی و سوره‌های كوتاه در قرآن نیز گفتگو كنیم.

در گذشته دانستیم كه قرآن در زمان رسول اللّه (ص) گردآوری شد، و پس از رسول اللّه (ص) دوباره این گردآوری در مصحفی جامع صورت پذیرفت و عثمان نیز همانی را كه در عهد ابو بكر و عمر فراهم شده بود، جمع آوری