معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 435

می‌شناسند و ادّعای پیروی او را می‌كنند، بنابر این وقتی دلیل به واسطه او بیان می‌شود كه طبعا از جذابیّت و تأثیر بیشتری برخوردار است، و اگر مخالفان لجاجت كنند و زیر بار حق نروند آن دلیل ایشان را ملزم و ساكت خواهد كرد.

اگر به سرگذشت ابراهیم با عمویش و با قومش (كه در بحث قصّه‌های قرآن از آن یاد كردیم) توجّه كنیم خواهیم دید كه در هر دو جا، دلیلهای توحید به طور آشكار و قاطع، پرستش بتها را نفی و ردّ می‌كند، ابراهیم (ع) در بین پیامبران، نزد عرب، مقام ویژه‌ای دارد، زیرا او را شریف و خود را به وی منتسب می‌دانند و می‌پنداشتند كه آنان بر ملّت و شریعت او هستند، بنابر این وقتی از چنین فردی برای اثبات توحید و مبارزه با شرك و بت پرستی و احتجاج با قومش، خبری نقل شود، تأثیر بیشتری در دلهای آنان دارد.

آری بیان دلیل از زبان كسی كه مخالفان به فضل او اعتراف دارند مانند ابراهیم (ع) نزد عرب و موسی (ع) نزد بنی اسرائیل، سبب قوّت بیشتر دلیل خواهد شد، زیرا از دو جهت بر آنان حجّت اقامه شده است یكی از جهت قوّت خود دلیل و دیگر این كه آن را رسولی بیان داشته است كه مردم او را امین می‌دانند و این امر سبب قوّت بیشتری برای دلیل خواهد شد و بالاتر از آن این كه باعث الزام و اسكات آنان نیز خواهد شد، زیرا خود آنان ادّعای پیروی او را دارند. گاهی دلیل در قصّه‌های قرآن از زبان حیوانی نقل می‌شود و این خود باعث توجّه بیشتر و ایمان افزونتر به حقیقت می‌شود، مانند آنچه كه بر زبان هدهد در سوره نمل آمده است، زیرا خداوند سبحان از قول حضرت سلیمان (ع) می‌فرماید:

وَ تَفَقَّدَ الطَّیْرَ فَقالَ ما لِیَ لا أَرَی الْهُدْهُدَ أَمْ كانَ مِنَ الْغائِبِینَ لَأُعَذِّبَنَّهُ عَذاباً شَدِیداً أَوْ لَأَذْبَحَنَّهُ أَوْ لَیَأْتِیَنِّی بِسُلْطانٍ مُبِینٍ فَمَكَثَ غَیْرَ بَعِیدٍ فَقالَ أَحَطْتُ بِما لَمْ تُحِطْ بِهِ وَ جِئْتُكَ مِنْ سَبَإٍ بِنَبَإٍ یَقِینٍ إِنِّی وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَ أُوتِیَتْ مِنْ كُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِیمٌ وَجَدْتُها وَ قَوْمَها یَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لا یَهْتَدُونَ أَلَّا یَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی یُخْرِجُ الْخَبْ‌ءَ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ یَعْلَمُ ما تُخْفُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ