معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 441

مشرك نمی‌شدیم و چیزی را حرام نمی‌كردیم، بدین گفتار پیشینیان ایشان نیز رسولان را تكذیب می‌كردند، تا آن كه طعم عذاب ما را چشیدند، بگو ای پیامبر! آیا بر این سخن مدرك قطعی دارید تا ارائه دهید؟ شما جز از خیالات باطل خویش پیروی نمی‌كنید و جز به دروغ سخن نمی‌گویید» 360

تمثیل‌

تمثیل آن است كه استدلال كننده مدّعای خود را به امری كه نزد مخاطب، معلوم و قطعی است، یا به امری واضح و غیر قابل انكار، قیاس كند و جهت جامع و امر مشترك بین آن دو را بیان دارد، قرآن كریم از این روش به دقیقترین و محكمترین شكل آن استفاده كرده و حقایق قرآن را در مقایسه با امور عقلی روشن، تشریح و ثابت كرده است، مثلا بسیاری از دلیلهای قیامت و توانایی خدا بر آن را بر پایه مقایسه و تشبیه آن به آفرینش ابتدایی جهان و خلقت انسان و بیان تطوّرات او و انتقال از صلب پدران به رحم مادران- كه همه اینها امور بدیهی و غیر قابل انكار است- استوار می‌باشد، مثل این آیات:

یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَیْرِ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَیِّنَ لَكُمْ وَ نُقِرُّ فِی الْأَرْحامِ ما نَشاءُ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ وَ مِنْكُمْ مَنْ یُتَوَفَّی وَ مِنْكُمْ مَنْ یُرَدُّ إِلی أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَیْلا یَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَیْئاً وَ تَرَی الْأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّهُ یُحْیِ الْمَوْتی وَ أَنَّهُ عَلی كُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ «ای مردم! اگر شما در روز قیامت و قدرت خدا بر بعث مردگان تردید دارید (توجّه كنید) كه ما نخست شما را از خاك آفریدیم، آن گاه از آب نطفه، سپس از خون بسته و پس از آن از پاره گوشت تمام و ناتمام، تا در این تحوّلات قدرت خود را بر شما آشكار سازیم، و از نطفه‌ها آنچه را خواستیم در رحمها قرار دهیم تا به وقتی معین هر كدام از شما را، كودك بیرون می‌آوریم تا زیست كرده و به حدّ رشد و بلوغ برسید و برخی از شما بمیرد و برخی به سنّ پیری و دوران ضعف و ناتوانی رسد تا آن جا كه پس از دانش و هوش،