معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 517

آنان پیمان (عدم تعرّض به یكدیگر) باشد، باید قاتل بنده مؤمنی را آزاد كند و به ورثه او «دیه» بپردازد، و هر كه نتواند دو ماه متوالی روزه بگیرد كه این سبب پذیرش توبه او از جانب خداست و خدا دانا و حكیم است.» 98

بدون تردید «دیه» برای جبران و پرداخت غرامت به خانواده مقتول است و این بر عهده خانواده قاتل است كه به خانواده مقتول بپردازند و این كه به عهده خانواده قاتل واگذار شده است، به منظور همكاری اجتماعی تمامی اعضای خانواده‌ها در دفع پیش آمدهای ناگوار برای افراد آن، و همكاری در پرورش روحی، روانی همدیگر است.

و كفاره سبب جبران كمبود عدد مؤمنان است، زیرا با كشته شدن یك مؤمن، تعداد مؤمنان كم می‌شود، بنابر این باید قاتل یك برده مؤمن را آزاد كند، زیرا عتق آزاد كردن، اعطای حریّت و آزادی است و آزادی مانند حیات و زندگی است.

به هر حال، تمامی كفاراتی كه در قرآن آمده، و در سنّت نبوی تعیین شده است، مفهوم عبادتی دارد و به صلاح انسان و متضمن و نوعی همكاری اجتماعی است.

ج- احكام خانواده‌

اشاره

پیش از آن كه آیات شریفه‌ای را كه بیانگر احكام خانواده و تنظیم رابطه بین آنان می‌باشد، تلاوت، یا به برخی از آن آیات اشاره كنیم، باید دو نكته را خاطر نشان سازیم:

اوّل: چنان كه پیش از این گفتیم، عبادات در قرآن به طور اجمال ذكر شده، و توضیح و تبیین آن به عهده رسول خدا (ص) گذاشته شده است، و ما به فلسفه این كار، به اندازه فهم و درك خود، اشاره كردیم.

دوّم: قرآن كریم احكام خانواده را از هنگام پیدایش آن بواسطه عقد ازدواج تا هنگام از هم پاشیدن بواسطه مرگ یا طلاق مفصّلا یادآور شده است، و در ذكر احكام و مسائل خانواده به مسائل زن و شوهر اكتفا نكرده و بلكه مسائل سایر