معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 531

ارحام كنید كه خدا بر شما نگهبان و مراقب اعمال شماست.» 128

از آنجا كه روابط خانوادگی بر پایه دوستی و تفاهم بنا نهاده شده است، نه بر اساس دشمنی و نفرت از همدیگر، زیرا اگر دلها طوری از یكدیگر بریده و جدا شد كه دیگر قابل جوش خوردن و نزدیك شدن به همدیگر نباشد، ادامه چنین زندگانی نه به نفع خانواده است و نه به صلاح جامعه مبتنی بر دوستی و مهربانی (كه اسلام در صدد بنای آن می‌باشد)، قرآن كریم در چنین شرایطی كه راهی برای ادامه زندگی باقی نمی‌ماند، جدایی را، در آیاتی كه خواندیم، به عنوان درمان و علاج كار پیشنهاد می‌كند.

وَ إِنْ یَتَفَرَّقا یُغْنِ اللَّهُ كُلًّا مِنْ سَعَتِهِ 129 و طبعا طلاق در این صورت محظوری ندارد.

به هنگام طلاق- كه در اختیار مرد است- سه نكته را كه قرآن واجب دانسته است باید مورد بررسی و نظر قرار داد:

اوّل: رها كردن زن به نیكی و احسان و بدور از دشمنی و نزاع باشد، چنان كه در آیاتی خواندیم می‌فرماید:

وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ 130 و مقتضای احسان آن است كه با انفاق مال به زن- به جبران طلاق- او را راضی و خوشنود كند، و این را خداوند واجب فرموده است، می‌فرماید:

وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَی الْمُتَّقِینَ «مردان زنانی را كه طلاق می‌دهند به چیزی بهره‌مند كنند، كه این كار سزاوار مردم پرهیزگار است.» 131

دوّم: امر دیگری كه قرآن واجب كرده است، این است كه طلاق باید رجعی باشد، یعنی مرد بتواند پیش از تمام شدن عدّه- كه غالبا سه ماه و به اندازه سه پاكی است- به زن رجوع كند، قرآن كریم می‌فرماید:

وَ الْمُطَلَّقاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَةَ قُرُوءٍ وَ لا یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَكْتُمْنَ ما خَلَقَ اللَّهُ فِی أَرْحامِهِنَّ إِنْ كُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ بُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذلِكَ إِنْ أَرادُوا إِصْلاحاً وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لِلرِّجالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ وَ اللَّهُ عَزِیزٌ حَكِیمٌ الطَّلاقُ مَرَّتانِ فَإِمْساكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسانٍ