معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 538

لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِیباً مَفْرُوضاً «برای مردان سهمی از تركه والدین و خویشان هست و برای زنان نیز سهمی از تركه پدر و مادر و وابستگان، چه مال اندك باشد یا بسیار، سهم هر كس از آن معین شده است» 147 این آیه بیش از دلالت بر احترام به ارث زنان، بر این دلالت دارد كه ذمه زن جدا از ذمّه مرد است چه شوهر او باشد یا پدر یا برادر و یا كسی كه هر گونه وابستگی با او دارد.

گستردگی خانواده در اسلام‌

ما این تعبیر را از كسانی كه امروزه در جامعه شناسی مطلب می‌نویسند یاد گرفتیم، زیرا آنان خانواده را به دو نوع خرد و كلان تقسیم می كنند، و مقصودشان از خرد، زوجین و فرزندان آنان، و از كلان، تمام بستگان و خویشان اصلی و فرعی و دور و نزدیك، می باشد.

اسلام رابطه بین هر دو نوع را تنظیم كرده است، و قرآن با آیات محكم خود احكام مربوط به زوجین و فرزندان را بیان می‌كند و در عین حال احكام سایر بستگان را نیز رها نمی‌كند، و نسبت به آنان اعّم از خرد و كلان، بر اساس مراعات رحم ترغیب و تحریص می كند و به طور اجمال و اختصار واجبات و حقوق مربوط به صله رحم را- هر چند زیاد و دور باشند- كه هماهنگ با فطرت است بیان كرده می‌فرماید:

... وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی كِتابِ اللَّهِ ...

«خویشان در كتاب خدا برخی از ایشان بر بعض دیگر در ارث سزاوارترند». 148

و خداوند سبحان یكی از نزدیكترین وسایل تقرّب به خدا را عطا كردن به بستگان برای خویشاوندی قرار داده و فرموده است:

لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ الْكِتابِ