معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 540

«هیچ مؤمنی نباید مومنی را به قتل رساند مگر به خطا و اشتباه، و هر كه مؤمنی را از روی خطا بكشد، باید بنده مؤمنی را آزاد كند و خون بهای آن را به اهلش تسلیم كند، مگر این كه ورثه مقتول دیه را ببخشند و اگر مقتول مؤمن است ولی از قومی است كه با شما دشمن و محاربند، در این صورت قاتل باید فقط بنده مؤمنی را آزاد كند و اگر مقتول از گروهی است كه میان شما و آنان عهد و پیمان برقرار كند، پس خونبها را به اهلش پرداخته، بنده مؤمنی را آزاد كنید ...». 153

در این آیه به همكاری بین خویشان- به معنای گسترده آن- سفارش شده است كه در پرداخت و دریافت جرایم با یكدیگر همكاری كنند، از اینرو دیه فقط در صورتی واجب می‌شود كه خانواده مؤمن باشد و یا با مسلمانان عهد و پیمان داشته باشند، ولی اگر دشمن مسلمانان باشند، در این صورت دادن دیه برای آنان واجب نیست، زیرا پرداخت دیه باعث دشمنی و ستمگری بیشتر آنان می شود.

2- خداوند متعال نفقه و خرج فقیری را كه از كار ناتوان است، بر نزدیكان ثروتمند او واجب كرده و می فرماید:

لَیْسَ عَلَی الْأَعْمی حَرَجٌ وَ لا عَلَی الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَ لا عَلَی الْمَرِیضِ حَرَجٌ وَ لا عَلی أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُیُوتِكُمْ أَوْ بُیُوتِ آبائِكُمْ أَوْ بُیُوتِ أُمَّهاتِكُمْ أَوْ بُیُوتِ إِخْوانِكُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخَواتِكُمْ أَوْ بُیُوتِ أَعْمامِكُمْ أَوْ بُیُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخْوالِكُمْ أَوْ بُیُوتِ خالاتِكُمْ أَوْ ما مَلَكْتُمْ مَفاتِحَهُ أَوْ صَدِیقِكُمْ لَیْسَ عَلَیْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِیعاً أَوْ أَشْتاتاً فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی أَنْفُسِكُمْ ...

«بر نابینایان و لنگان و بیماران و نیز بر شما باكی نیست كه از خانه‌های خود و پدران و مادرانتان و برادران و خواهران و عمو و عمّه و دایی و خاله خویش یا هر جا كه كلید آن در اختیار شماست، یا خانه دوست خود، از مجموع اینها یا بعضی از اینها غذا تناول كنید، و هر گاه بخواهید به خانه‌ای وارد شوید نخست بر خویش سلام كنید ...». 154

مشاهده می كنیم كه خوردن از خانه این افراد را در هنگام نیاز گناه نمی‌داند، و این را حق او می‌داند، زیرا استفاده از حق است كه گناه ندارد.