معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 547

وَ إِنْ جاهَداكَ عَلی أَنْ تُشْرِكَ بِی ما لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً ...

«اگر پدر و مادر تو بر شرك خدا كه تو آن را به حق نمی‌دانی، وادارند، پس آنان را اطاعت مكن، لكن با آنان به رفتار نیكو معاشرت كن» 160 برخی از دانشمندان گفته‌اند: اگر سهم پدر و مادر از میراث، اندك است، میتوان با وصیّت بر آن افزود، و همین طور سایر ورثه، اگر سهمشان بسیار كم است، می توان وصیّت كرد كه از ثلث مال بر آن بیفزایند و مفاد آیات مزبور نیز همین است، و مقصود از «بالمعروف» امر معقول است، پس برای آدم نیرومندی كه دارای ثروت است و (ارث بسیاری هم می‌برد) وصیّت نمی‌كند، امّا می‌تواند به ناتوان و نیازمندی كه ارث نمی‌برد (یا ارث اندكی می‌برد) چیزی بدهد.

و از همین آیه به دست می‌آید اگر در وصیّت رعایت عدالت نشده باشد، می‌توان در آن دخالت و آن را اصلاح كرد، از اینرو برخی از فقها ابطال وصیّت ناعادلانه یا اصلاح آن را به حكم قاضی، جایز دانسته‌اند.

برخی از تابعین گفته‌اند: اگر میّت برای نزدیكان فقیر خود كه وارث او نیستند وصیّت نكند، حق آنها را نباید نادیده گرفت، و این را «ابن حزم» واجب می‌داند و خداوند سبحان خود مفسد را از مصلح تشخیص می‌دهد.

این نظام مالكیت وراثتی است كه قرآن كریم آن را در دو ثلث مال واجب می‌داند، و سنّت نبوی نیز آن را بیان كرده است، و یك سوّم دیگر را برای وارث اختیاری می‌داند، و باید وصیّت عادلانه باشد و الّا آن را باید ابطال كرد.

و نیز قرآن كریم- چنان كه گفتیم- واجب كرده است كه انسان برای نزدیكان مستمند خود قدری از مالش را وصیّت كند.

ما اگر قانون وراثت در اسلام را با هر قانون دیگری از قوانین جهان در گذشته و حال مقایسه كنیم، هیچ كدام از آنها را، هر چند قوی و محكم باشد.

در عدالت و كمال همپای این قانون اسلامی نخواهیم یافت.

و بسیاری از حقوقدانان غربی كه به قوانین اسلام آشنایی دارند، اقرار می‌كنند كه عادلانه‌ترین نظام ارث، نظام اسلام است، و هر نظامی غیر از نظام اسلام یا