معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 56

طالب» آمده است چه باید كرد؟

در این زمینه می‌توان دو گونه پاسخ داد:

اوّل: ما روایاتی را معتبر می‌دانیم كه اكثریت قریب به اتفاق آنها را قبول دارند، كه این خود شاهد بر سستی سایر روایات است، پس به خاطر ضعف سند نباید مورد اعتماد قرار گیرند.

دوّم این كه می‌توان گفت كه مصحف ابّی و علی (ع) قبل از عرضه اخیر بوده‌اند، امّا پس از عرضه اخیر سوره‌ها در آن مصاحف نیز در جای خود قرار گرفتند، این مطلب را «قرطبی» و غیر او اختیار كرده‌اند، «قرطبی» می‌گوید:

«امّا روایاتی كه در مورد اختلاف مصحف «ابّی» و علی (ع) و عبد اللّه بن مسعود رسیده است، پس اینها مربوط به قبل از عرضه آخرین ترتیب است، ولی بعد از آن رسول اللّه هر جا از مصاحف آنها كه بر طبق آخرین ترتیب نبود، به همان ترتیب، تنظیم كرد».

نتیجه بحث این كه ترتیب سوره‌های قرآن نظیر آیات به فرمان الهی صورت پذیرفته است.

قراءتهای مختلف قرآن‌

می دانیم كه قرآن به قراءتهای مختلفی خوانده می‌شود، مثل اختلاف در حركت آخر كلمات یا در بنای كلمه یا در وقف آخر كلمات یا در همزه كلماتی چون «الارض» كه گاهی وصل و گاهی قطع قراءت می‌شود و ...

بدین جهت ذكر دو نكته ضروری است:

اوّل این كه همان گونه كه قبلا خاطر نشان ساختیم، منظور از قراءتهای متواتر قرآن لهجه‌های هفتگانه نیست، بلكه بر طبق نظریه‌ای كه محققانی چون «طبری» و غیر او به آن رسیده‌اند همه قراءتها به یك زبان و لهجه منتهی می‌شوند، همان لهجه‌ای كه مصحف حفصه بر طبق آن نوشته شده بود و عثمان نیز به همان لهجه مصحف خود و نسخه‌هایی را كه به سرزمینهای اسلامی فرستاد،