معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 573

این بود مختصری از بیان احكام بغی و برای تفصیل آن باید به كتب فقهی رجوع كرد.

ه- داد و ستدهای مالی‌

اشاره

قرآن كریم اموال حلال و حرام را از یكدیگر مشخص كرده است و راه به دست آوردن مشروع آن را نشان می‌دهد، امّا به طور فشرده و اجمالی- نه مفصّل و مشروح مانند احكام خانواده- زیرا معاملات و داد و ستدهای مالی از نظر تفصیل و روش گوناگونند، و قرآن قوانین كلّی داد و ستدهای مالی را، كه شامل كل انواع معاملات است، بیان كرده، پیامبر (ص) آن را توضیح داده است.

نخستین دستور كلّی قرآن در مورد معاملات این است كه مردم از اموال یكدیگر جز از راه داد و ستد مشروع یا بهره برداری از فرآورده‌های زمین یا صنایع مختلف، استفاده نكنند، و در همین راستا می‌فرماید:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَیْنَكُمْ بِالْباطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُمْ رَحِیماً «ای كسانی كه ایمان آوردید، اموال یكدیگر را به ناحق نخورید، مگر آن كه تجارتی باشد كه شما به آن رضایت داده باشید، و خود را نكشید، هر آینه خدا با شما مهربان است.» 182

این آیه حاوی سه موضوع است:

1- نهی از خوردن ناحق و بی دلیل اموال یكدیگر.

2- یكی از اصول داد و ستد این است كه طرفین از یكدیگر رضایت داشته باشند و دست به خرید و فروش چیزهایی بزنند كه خداوند آنها را مباح كرده است.

3- مال مردم را به ناحق خوردن مثل رشوه و ربا و ... و رواج آن در جامعه، نیروی امّت را از بین می‌برد و روح همكاری در مردم را نابود می‌سازد، از این رو فرمود:

«وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُمْ رَحِیماً»