معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 575

می كنند، و چون برای مردم پیمانه میكنند یا می‌كشند از آن می‌كاهند، آیا اینان نمی دانند كه در آن روز بزرگ زنده می‌شوند ...» 186

گاهی برخی می‌پرسند چرا قرآن كریم در بین معاملات تنها از پر كردن كیل و وزن یاد كردن است. در پاسخ گوییم: پر كردن كیل و وزن، تصویری آشكار و مشخص از عدالت مؤمن در معاملات است. و به واسطه آن معنای سخن رسول خدا (ص) «با مردم آن گونه معامله كن كه دوست داری آنان با تو معامله كنند.» بخوبی روشن می‌شود.

بنابراین چنین فرمانی، فرمان به عدالت روحی و اخلاقی در زمینه تمام رابطه‌های انسانی است و قرآن كریم به ایجاد چنان عدالتی، سخت توجه فرموده است.

و از آن جا كه اسلام علاقه وافر دارد كه معاملات بر اساس عدالت و رضایت باشد، دستور به نوشتن صورت دین و عقد و گواه گرفتن بر آن داده است تا مبادا موجب اختلاف و درگیری و در نتیجه سبب به ناحق خوردن مال مردم شود و لذا می‌فرماید:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا تَدایَنْتُمْ بِدَیْنٍ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی فَاكْتُبُوهُ ... 187

«از این آیه اعجاز آمیز چند مطلب به دست می‌آید:

1- صورت وام باید یادداشت شود، و نویسنده آن باید فردی عادل باشد و دست به تحریف سخن یا تغییر آن نزند، و اگر چنین فردی را برای نوشتن وام دعوت كردند، باید پاسخ مثبت دهد، و نوشتنی در هر حال مطلوب پسندیده است. چه وام اندك باشد یا زیاد، البته لازم است مقدار آن به اندازه‌ای باشد كه عرفأ آن را وام بدانند.

2- مدیون خود باید بر كاتب املا كند و اگر ضعیف یا سفیه بود یا برای ضعف بیان یا ناتوانی تعبیر نتواند از عهده املا بر آید، شخص دیگری كه خود یا قاضی یا شارع برای این كار به عنوان ولّی انتخاب می‌كند، املا می‌كند.

3- در معاملات نقدی كه نزد تاجران مرسوم است. كتابت لازم نیست. مثل