معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 576

جایی كه متاع نزد تاجر نیست و آن را از همسایه‌اش میگیرد یا با خود فروشنده توافق كند كه اگر جنس خود را به او بفروشد، قیمت آن را برایش بفرستد در این گونه موارد برای تسهیل، كتابت لازم نیست.

4- اگر طلبكار و بدهكار هر دو در سفر بودند و كسی را برای كتابت نیافتند، به جای آن باید چیزی به گرو گرفته شود كه وثیقه‌ای برای ادای دین باشد.

5- شاهد گرفتن واجب است، یعنی باید دو نفر مرد در هنگام املاء حاضر باشند. و اگر دو مرد نبود یك مرد و زن كافی است و به هر حال باید همگی عادل باشند، و فلسفه شاهد گرفتن آن است كه شاهدان در هنگام تردید یا اختلاف، گواهی دهند لذا خداوند فرمود. «تا به هنگام اداء شهادت، اگر یكی فراموش كرد دیگری به یادش آورد».

این بیان گسترده قرآن حكیم است درباره وام، و ما اگر بدانیم كه بیشتر كشمكشها و اختلافات مردم- خواه در یك سرزمین باشند یا نباشند- مربوط به معاملات و دیون است، در می‌یابیم كه چرا قرآن كریم كه از سوی خدای دانا و حكیم نازل شده، این گونه نسبت به آن اهتمام و عنایت ورزیده است.

جای بسی شگفتی است كه بسیاری از فقها امر به كتابت را در این آیه با این گستردگی و تفصیل برای ارشاد و راهنمایی گرفته‌اند نه برای وجوب، و خدا خود به كتابش آگاهتر است.

ربا

از هنگامی كه پیامبر اكرم (ص) به رسالت مبعوث شد، اسلام ربا را یك معامله مالی نیكو و درست نمی دانست، بلكه طبق آیه‌ای كه در مكه نازل شد ربا را رد كرده و آن را كاری ناشایست قلمداد نموده و فرموده است:

وَ ما آتَیْتُمْ مِنْ رِباً لِیَرْبُوَا فِی أَمْوالِ النَّاسِ فَلا یَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَیْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ «مالی كه به ربا می‌دهید تا در اموال مردم افزون شود، نزد خدا هیچ افزون