معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 606

همانند خودشان عمل خواهی كرد، زیرا خدا خیانتكاران را دوست ندارد.» 235

باید هنگام پیمان بستن، احتیاط لازم را به عمل آورد و نباید به كسانی كه در خیانت معروفند، اطمینان كرد، زیرا پیمان بستن با آنان نوعی گول خوردن است، و لذا باید قبل از بستن پیمان طرف قرارداد را شناخت، به همین جهت خداوند متعال در سوره توبه 236 مؤمنان را از پیمان با برخی از مشركان، بر حذر داشته است.

این بود گوشه‌ای از آیات كتاب خدا درباره حلال و حرام و احكام فقهی، و ما تمام آنچه را در قرآن بود ذكر نكردیم، كه تفصیل آن نیاز به نقل سنّت و ذكر اختلاف فقها در دلالت برخی از الفاظ قرآن دارد، و پرداختن به بررسی و نقد احوال ما را از مقصد و موضوع بحث- یعنی اشاره به علم كتاب كه نشانه اعجاز آن است- دور می‌سازد، و خدای سبحان خود راهنما به راه راست است.

جهان شناسی و انسان شناسی‌

قرآن كریم به طور مكّرر از جهان هستی یاد كرده است، زیرا- چنانكه بیان كردیم قرآن آفرینش هر یك از موجودات جهان را دلیل بر آفریدگار آن می‌داند، و طبق این روش تابناك، باید هستی با تمام شگفتی و عظمتش نشانه آفریدگار یكتای جهان باشد، و هیچكدام از سوره‌های مكّی یا مدنی از ذكر هستی و مسائل مربوط به آن خالی نیست.

به گمان ما این برای آن است كه نظر انسان را بدان جلب كند كه او بخشی كوچكی از این هستی است، تا به این وسیله او را به آن متصّل كند و با اسرار و احوال آن آشنا سازد و بداند كه خداوند، جهان با عظمت را برای او كه موجودی كوچك است. مسخّر كرده و فرموده است:

لَخَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ ...

«آفرینش آسمانها و زمین از آفرینش بشر بزرگتر است.» 237

و از سوی دیگر، در این راستا حقایقی در قرآن مذكور است و هر كه به تحقیق آن بپردازد، هدایت و آگاه خواهد شد، چنانكه می‌فرماید: