معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 653

شرط آن كه مفسّر بهترین روش را در پیش گیرد و اهداف قرآن را در نظر گیرد و دست به تحریف نزند.

در تفسیر باید امور بسیاری مورد توجّه قرار گیرد:

الف: باید معانی قرآن با سنّت صحیح و معتبر بستگی داشته باشد و از حدیث كه مبّین قرآن است، كمك گرفته شود تا این كه صحیح معنا شود و افكار در فهم معانی احكام دچار انحراف نشود و نیز چون برخی از الفاظ مشترك بین چند معنا هستند، حدیث نبوی، معنای مراد را مشخص می‌كند.

ب: تمام كسانی كه قرآن را می‌خوانند در سطح عربهایی نیستند كه به محض شنیدن لفظ، معنای آن را درك كنند، و برخی از الفاظ برای برخی از عربها حتّی برای بعضی از بزرگان آنها نا آشنا و غریب است و به طوری كه نقل شده است «عمر بن خطاب» كه خلیفه مسلمین بود معنای واژه «اب» در آیه شریفه وَ فاكِهَةً وَ أَبًّا 16 را نمی‌دانست و در مورد آن سؤال می‌كرد و سعی می‌كرد كه معنای هیچ لفظی از الفاظ قرآن، بر او پوشیده نماند.

پس حال دیگر صحابه چه خواهد بود؟ و حال افرادی چون ما- كه هنگامی به زبان عربی آشنا شدیم كه زبان بیگانه در همه جا بر عربی فصیح غلبه پیدا كرده بود- چگونه خواهد بود؟! ج: پس از آن باید تفسیری كه به زبانهای غیر عربی ترجمه شود، وجود داشته باشد، یا از همان ابتدا به زبان دیگری ترجمه شود، خواه یك نفر آن را تفسیر كند یا افراد متعدّدی با كمك یكدیگر، امّا به هر حال آنچه ترجمه شده تفسیری است كه معنی قرآن را طبق نظر مفسّر بیان می‌كند، زیرا قرآن بلیغ‌ترین سخن جهان است و نمی‌توان سخن بلیغ را- با حفظ بلاغت- از زبانی به زبان دیگر ترجمه كرد، چرا كه بلاغت در بردارنده اشارات بیانی نغمه‌های موسیقی شیرین و هماهنگی الفاظ، زیبایی اسلوب و انسجام معانی است و هیچ كس نمی‌تواند تمام صفات بیانی و بلاغی الفاظ قرآن را، منتقل كند، برخی از دانشمندان اروپایی متخصص در زبان عربی در صدد ترجمه قرآن به زبان فرانسه- با حفظ بلاغت آن- بر آمدند و برای ترجمه یك آیه مدّت