- تقریظ استاد واعظ زاده خراسانی 1
- علوم قرآنی 4
- مقدّمه مترجم 4
- مقدمه مؤلف 7
- مباحث كتاب 9
- بزرگترین معجزه 13
- معجزه قرآن 19
- معجزه جاودانه 20
- بخش اوّل نزول قرآن 25
- فلسفه نزول تدریجی آن 28
- مكی و مدنی 30
- كتابت قرآن و گردآوری آن 33
- اشاره 33
- جمع آوری قرآن پس از پیامبر (ص) 36
- جمع آوری قرآن در عهد عثمان یا «احرف سبع» 42
- سوزاندن مصاحف توسط عثمان 51
- ترتیب آیات و سورهها 53
- قراءتهای مختلف قرآن 56
- راویان قراءتها 59
- اقسام قراءت 62
- فایده تعدّد قراءتها 64
- بخش دوّم اعجاز قرآن 70
- اوضاع و احوال اعراب در برخورد با پیامبران (ع) 71
- اشاره 71
- برخورد اعراب با قرآن 76
- رمز معجزه بودن قرآن 84
- اشاره 84
- نظریه «صرفه» 87
- وجوه اعجاز قرآن 99
- اشاره 99
- اعجاز قرآن از نظر بلاغت 106
- انواع اعجاز در بلاغت 108
- 1- اعجاز از نظر الفاظ و حروف 110
- نگاهی به الفاظ قرآن 118
- ظهور بلاغت كلمات به هنگام تركیب و جمله بندی 138
- 2- اعجاز اسلوب قرآن 139
- هماهنگی در الفاظ و معانی 142
- اسلوب سخن قرآن درباره طمع و بخل و سپس پشیمانی 150
- اسلوب سخن قرآن درباره نفس فرعونی 162
- بلاغت فوق العاده قرآن در هماهنگی كلمات 172
- تناسب و هماهنگی 175
- 3- اعجاز قرآن از نظر تصریف بیان (گوناگونی سخن) 176
- تكرار در قرآن 182
- اسلوب داستانهای قرآن 185
- داستان ابراهیم (ع) 186
- داستان موسی (ع) 196
- تأثیر دعوت موسی در میان مردم 207
- خروج موسی با بنی اسرائیل از مصر 210
- موسی (ع) با بنی اسرائیل 215
- بنی اسرائیل و سرزمین مقدّس (بیت المقدّس) 220
- قصص قرآن، تنوّعی در بیان 222
- تنوّع سخن در قصّههای قرآن 225
- ترغیب به داد و ستد نیكو و پسندیده در قصههای قرآن 231
- معیار عدالت در داوری 234
- بیان پارهای از احكام در قالب داستان 236
- اسلوب داستانهای قرآن 241
- ترسیم واقعی داستان اصحاب كهف 253
- استفهام و نفی 259
- تنوّع سخن و گوناگونی تعبیرات قرآن 259
- حقیقت و تشبیه و استعاره 285
- حقیقت در قرآن 285
- تشبیه در قرآن 294
- استعاره در قرآن 313
- مجاز و كنایه در قرآن 324
- برخی از كنایههای قرآن 331
- 4- اعجاز قرآن از نظر نظم و فواصل 339
- تناسب و هماهنگی 348
- فواصل 353
- آیا در قرآن سجع وجود دارد؟ 357
- 5- اعجاز قرآن از نظر ایجاز و اطناب 366
- اقسام ایجاز 377
- سورههای بزرگ و سورههای كوچك 390
- آسانی حفظ سورههای كوتاه 394
- اخبار غیبی، معجزه دیگر قرآن 400
- 6- اعجاز قرآن از نظر جدل و استدلال 404
- منابع استدلال 406
- الف- استدلال از راه تعریف 406
- ب- استدلال از راه تجزیه 409
- ج- استدلال از راه ذكر خاص بعد از عام 411
- د- استدلال از راه علت و معلول 412
- ه- استدلال از راه مقابله (مقایسه) 415
- و- استدلال از راه تشبیه و مثل 418
- شیوه جدل در قرآن 425
- روش استدلال و جدل در قرآن 428
- روش استدلال قرآن 432
- قیاس خلف 436
- سیر و تقسیم 438
- تمثیل 441
- بخش سوم علوم قرآن 458
- علم توحید و نبوّت 459
- اشاره 468
- معجزات پیامبران (ع) 468
- معجزات موسی (ع) 473
- معجزات سلیمان (ع) 476
- درسی از معجزات سلیمان (ع) 480
- معجزات عیسی (ع) 480
- اشاره 486
- جهان دیگر و دوباره زنده شدن 486
- روز قیامت 490
- میزان (ترازوی اعمال) و حساب 494
- بهشت و دوزخ 496
- معاد جسمانی 501
- علم حلال و حرام 502
- عدالت 505
- اشاره 505
- عدالت در روابط بین المللی 508
- الف: عبادات 510
- احكام فقهی در قرآن 510
- ب- كفّارات 513
- ج- احكام خانواده 517
- طلاق و انواع آن 530
- طلاق خلع 532
- طلاق تا سه بار جایز است 533
- عدّه 535
- دو نكته قابل توجه: 537
- گستردگی خانواده در اسلام 538
- میراث 541
- نكتههای قابل توجّه در تقسیم عادلانه قرآن 543
- د- كیفرهای اجتماعی 549
- تجاوز به نسل 558
- كیفر برده زناكار 560
- حدّ قذف 561
- لعان 564
- شراب 566
- بغی (شورش) 570
- ه- داد و ستدهای مالی 573
- ربا 576
- رواج ربا در عصر حاضر 584
- و- روابط بین المللی در قرآن 587
- روابط در هنگام جنگ و صلح 602
- جهان شناسی و انسان شناسی 606
- انسان در قرآن 612
- نفس و روان انسان در قرآن 617
- قصّه یوسف در سوره یوسف 622
- جامعه مصر در دوران یوسف (ع) 633
- بخش چهارم تفسیر قرآن 646
- اشاره 654
- روشهای تفسیر 654
- تابعین و «اسرائیلیات» (مطالب نقل شده از یهودیان و منابع یهودی) 661
- تفسیر به رأی 663
- ظاهر و باطن 670
- ترجمه قرآن 673
- بخش پنجم خواندن قرآن با «غنا» 683
- [بررسی آیات] 684
- بررسی روایات 688
- فرق بین تغنی و غنا 691
است- بیان كند رها نكند و بیشتر احادیث احكام در تفسیر آیات مربوط به احكام وجود دارد و بیشتر آنها نیز از نظر سند صحیح و درست است.
«غزالی» و دانشمندان دیگری كه تفسیر به رای را جایز می‌دانند، بلكه از عبارت‌های آنان وجوب آن- در موردی كه سنّت صحیح در كار نباشد- استفاده می‌شود، در دو جا تفسیر به رای را جایز نمی‌دانند.
اول این كه: قرآن را به رای خود تفسیر كنیم یا بخواهیم عقیده و رأی خود را بر آن تحمیل كنیم، یعنی: در موضوع آیه‌ای، رأی و خواست معین داشته باشیم و بخواهیم آن آیه را بر طبق همان تأویل كنیم و آن را دلیل برای نظر خود بیاوریم، كه اگر این نظر نبود، آیه را نیز این گونه تفسیر نمی‌كردیم و آن را با بیان عالی‌اش به رای خود سقوط نمی‌دادیم.
گاهی هدف از این گونه تفسیر حمل آیه بر رأی خویش نیست، امّا این رأی چنان عقل و دل ما را فرا گرفته است، كه بدون اختیار به آن گرایش پیدا می كنیم، و به اشتباه آن را صحیح می‌پنداریم، در حالی كه چنین نیست.
بدون تردید، این تفسیر به رأی، ناپسند و ممنوع است، زیرا قرآن كریم، برتر از آراء و خواسته‌های افراد است. و این تفسیر بر اساس هوی است نه رأی خالص و واقعی.
دوّم این كه: اگر در تفسیر قرآن شتاب كرده و به ظواهر آیات- بدون جستجو از سنت و مقابله آیات با یكدیگر و بدون آشنایی با عرف اسلامی كه برخی الفاظ عربی مخصوص دارد و بدون آگاهی دقیق از روشهای استنباط قرآن مانند حمل مطلق بر مقیّد و عام بر خاص و بی‌اطلاع از موارد اضمار و حذف و تأخیر و سایر اسلوبهای اعجاز قرآن- بسنده شود. این نوع تفسیر ناپسند است، زیرا تفسیر به رأی است بدون درك مبانی الفاظ در عرف اسلامی و شایستگی برای اجتهاد، و این خطا و مایه سقوط است. در این دو مورد تفسیر به رأی ممنوع است.
در حقیقت در این دو مورد تفسیر به رأی تنها نیست بلكه هوا پرستی یا برخورد ناشایست و كار غیر استوار است و این در هر كاری ناپسند می‌باشد.