معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 99

«گرچه كتاب باقلانی محاسن فراوانی دارد و او آنها را تهذیب و تصفیه كرد، امّا خود نیز از انتقاداتی كه بر دیگران وارد ساخت مصون نماند، و اشكالاتی را كه وی از كتاب جاحظ گرفت بر كتاب خودش نیز وارد شد، و بیشتر آنها را بی‌پاسخ گذاشت ... و نمونه‌هایی از نظم و نثر جمع آوری كرد كه اگر چه خود، آنها را از محاسن كلام خود می‌دانست، اما در واقع از عیوب كلام او به حساب می‌آید.

سپس اضافه می‌كند: «باقلانی تا حدود زیادی در عبارت پردازی از زبانی گشاده و دستی باز برخوردار بود، و در این جهت با بینایی و قدرت و حسن تصرّف، روش جاحظ و شاگردش «ابن عمید» را در پیش گرفت، امّا كتابش از موضوع اصلی خارج شد، زیرا بیشتر آن گردآوری و نقل كلمات دیگران است». 24

رافعی با این سخن از باقلانی انتقاد می‌كند، و او را به همان صفتی می‌خواند كه جاحظ وی را بدان متّصف كرد.

امّا در حوزه علم شایسته نیست كه عالمی از ارزش عالمی دیگر بكاهد، بلكه باید این نكته را در ذهن داشته باشد كه كار هر كس، مكمّل و متمّم كار گذشتگان است، و نباید منكر فضل او شد و سهمش را ناچیز پنداشت.

این وضعیت دوره باقلانی و عصر پس از اوست، و آخرین كتابی كه تا كنون در این زمینه تالیف شده، و دارای بهای علمی و رتبه بیانی است، كتاب «اعجاز القرآن» «رافعی» می‌باشد.

وجوه اعجاز قرآن‌

اشاره

مقصود ما از وجوه اعجاز اموری است كه قرآن در برگیرنده آن است، و این امر نشان دهنده آن است كه قرآن از جانب خداست و هیچ كس از جن و انس را یارای مقابله با آن نیست، ما در این باره نخست نظرات دانشمندان را ذكر می‌كنیم و سپس به بیان نظر خود می‌پردازیم، و از خداوند خاضعانه می‌خواهیم كه چون گذشته با توفیقات خود بر ما منّت گذارد، چه این كه تحقیقات و نوشته‌های ما تنها در سایه فیض و توفیق او تحقق می‌پذیرد، و الّا هرگز به جایی