حکومت امام علی علیه السلام صفحه 109

بود. کارهایی که به حاکمیت یزید و زیرورو کردن همه اندیشه و نظام اسلامی انجامید. از سویی، رویارویی و تقبیح کارهای ضد دین، ستمکارانه و غیر اخلاقی یزید شمرده می شد. نهضت او، نمادی از شجاعت مورد نیاز برای تداوم نظام اسلامی نیز تلقی می شود.

امّا از آنجا که این مختصر، مجال شروع و توضیح ره آوردهای قیام حسینی نیست؛ که خود به بحثی خاص نیازمند است به بیان گزیده ای از شباهتهای یاد شده بسنده می کنیم.

همچنین در موضوع تأثیر تجربه امام و بازتابهای آن بر رفتار قیام کنندگان علیه حکومت اموی به بیان وجوه شباهت میان جنبه های تجربی و مبانی فکری مورد استناد قیام کنندگان می پردازیم.

و این یک اتفاق نیست که با وجود شرایطی مشابه از نظری دوری از اصول اسلام، اندیشه و موضع گیریهای علی علیه السلام در رفتار عمر بن عبدالعزیز، خلیفه اموی یا یزید بن ولید یا زید بن علی در رویارویی با شرایط همان حکومت، نمود یافته است.

قیام عمر بن عبدالعزیز علیه حکومت اموی

می توان قاطعانه ادعا نمود که قیام عمر بن عبدالعزیز علیه ساختار حکومتی که امویان آن را برپا داشته بودند، در همه جنبه ها، نتیجه تجربه علی بن ابی طالب در حکومت و رویارویی هایی بود که این تجربه در نمودهای گوناگون حق و باطل یافت.

خواهیم کوشید برای روشن نمودن این ادعا، موضع عمر بن عبدالعزیز نسبت به بیت المال و خوارج را به بحث بنشینیم.

موضع او نسبت به بیت المال

در این زمینه او همان موضع علی بن ابی طالب را اتخاذ کرد. اصل برابری مردم در بهره مندی از بیت المال را مورد تکیه قرار داد و همچون امام، با بازپس گیری