- یادداشت مترجم 1
- اشاره 5
- خطر تهدید کننده حکومت اسلامی 7
- فتنه ستیزی 9
- اشاره 13
- جهاد در کنار رسول خدا 14
- اعتماد پیامبر به علی 17
- خیر اندیشی و کمک فکری به جانشینان پیامبر 19
- اجتهاد و داوری 23
- اشاره 25
- پدیده و آثار حاکمیت بنی امیه 25
- راهی ناسازگار با دین 29
- تناسب ابزار مقابله با شرایط 33
- عزل کارگزاران خلیفه سوم و گزینش کسانی دیگر 34
- اشاره 39
- شرایط و موضع گیری هایی که ابعاد تجربه امام علیه السلام را در حکومت تعیین می نمود 42
- پدیده های نو سیاسی، اجتماعی و اقتصادی 44
- ظهور دوباره عصبیت های قومی 46
- کژی و فساد 50
- شرایط رسیدن به حکومت ؛ عوامل و پی آمدها 57
- چالشهای بزرگ 62
- رویارویی های برخاسته از مواضع امام و نتایج آن 70
- نفی تبعیض قبیله ای در گزینش حاکمان 73
- لغو اصل تبعیض در توزیع بیت المال 77
- جنگهای تحمیلی (ناخواسته) 80
- واقعه جمل 83
- نبرد صفین 86
- جنگ با خوارج 93
- پندهای ناشنیده 97
- داوری تاریخ 106
- موضع او نسبت به بیت المال 109
- قیام عمر بن عبدالعزیز علیه حکومت اموی 109
- قیام یزید بن ولید علیه بنی امیه (127 ه) 117
- چکیده 120
- تغییر کارگزاران در روزگار عثمان 121
- نشانه های خیزش علیه نظام 122
- سخنان پنهان، اعتراضها و قیام 123
- محو اندیشه اسلامی 125
- خود ترجیحی و دست اندازی های بنی امیه 125
- رویارویی 127
- کُنش نو 128
- خودداری از راضی نمودن مخالفان 129
- اشاره 132
- دموکراسی اسلامی در تجربه امام علیه السلام 133
- مشارکت مردم در حکومت 135
- میزان مشارکت مردمی در انتخاب خلیفه 135
- مشارکت از گذر نظارت پیوسته بر رفتارهای حکومت 138
- مشارکت مردمی در انتخاب کارگزاران و تعریف وظایف و اختیارات 140
- ایستادگی در برابر مرزشکنی حکومت 144
- محدود کردن اختیارات 145
- ابزار ایستادگی در برابر مرزشکنی و تکلیف دینی 151
- اشاره 156
- در هم تنیدگی تکثّرگرایی سیاسی و دینی 156
- حقوق مخالفان سیاسی 158
- حمایت کامل و تنبیه مناسب 160
- گفتگوی آزاد و حقوق یکسان 161
- قضاوت منصفانه و اصولگرایی در سنجش رفتار مخالفان و احترام به حقوق ایشان 162
- تکثّرگراییِ سیاسی در پرتو آزادی اندیشه 164
- برخورد امام با مخالفان حکومت در هنگام قیام مسلّحانه و به نام دین 166
- اشاره 173
- حق مالکیت فردی 176
- آزادی فردی 180
- دیگر حقوق 185
- اشاره 188
- حکومت علی علیه السلام و اصل مساوات 189
- نمودهای پیاده نمودن اصل مساوات 190
- مساوات در دَهِش 193
- فراگیری مفهوم و نمونه ها 196
- اشاره 199
- راه های تصرف در ثروت عمومی در روزگار عثمان 199
- مساوات در بخشش 204
- راه های تصرف در ثروت عمومی (بیت المال) در زمان امام علی علیه السلام 204
- جمع آوری بیت المال / مالیات 207
- اشاره 210
- پیدایش اندیشه سازمان و حکومت سازمانی در عصر حاضر 210
- نمودهای حکومت سازمان ها در روزگار امام علیه السلام 211
- فروپاشی سازمان های حکومت در روزگار سومین خلیفه 213
- موضع امام نسبت به بنیان ها (سازمان ها) 216
- مشروعیت در برخورد با اصول 218
- نقش حکومت نهادها در پیشگیری از مرزشکنی حکومت 220
- اشاره 224
- حاکمیت و ضرورت برخوردی قانونی با مردم 225
- اطاعت آگاهانه مردم از حکومت 228
- برتری قانون بر خواست حاکمان و حکومت 232
- منافع همگانی 234
- اشاره 237
- نظارت همگانی 238
- نظارت قضایی 240
- نظارت سازمانی 241
- اشاره 246
- شیوه حکومت امام در دادگری و مساوات 248
- کثرت گرایی دینی و سیاسی 249
- حقوق سیاسی 252
- حاکمیت قانون 253
نظام جدید اسلامی در روزگار خلیفه سوم به حساب می آمد.
رویارویی
برای علی بن ابی طالب علیه السلام رویارویی مقدّر شده بود تا با همه این چالش ها در آغاز حکومتش رو به رو شود. او در برخورد با همه این شروط دشوار سیاسی خاستگاهی اصولی داشت؛ نه چیزی دیگر. دفاع از حاکمیت اسلامی در اجرای احکام دین و گسترش دامنه نفوذ قوانین الهی در حکومت نیز از همین خاستگاه بوده است. که برجسته ترین آن ممنوع کردن و تحریم همه چیزهایی بوده که به نوعی به عصبیت های قومی (قبیله ای) مربوط شده یا منسوب به آن بود و یا کارهایی که بر پایه پیوندها شکل گرفته بود.
هر آن چه نسبت به حقوق انسان و اصلِ این حقوق مربوط می شد در زمان سومین خلیفه مورد تجاوز و هتک قرار گرفت. این حقوق از مفهوم اسلامی خود تهی شده بودند و مهمترین آن برابری مردم در پیشگاه قانون (شریعت) و تضاد با عصبیت های قبیله ای شمرده می شود.
و از آنجا که امام علیه السلام در رویارویی با این خطر جدی و روشن نمودن ابعاد آن به اصول اساسی دین تکیه و تأکید می نمود، رقیبان و دشمنانش به ویژه بنی امیه حرکت او را در تضاد کامل با منافع شخصی و قبیله ای خویش می دیدند، و اگر برای آنان ممکن بود تا بر سر حقوق نیازمندان و درماندگان به نفع مصالح شخصی و قبیله ای معامله کنند. بی شک برای علی بن ابی طالب چنین امکانی وجود نداشت تا بر سر اصولی که به مقدس ترین ره آوردهای دین اسلام مربوط می شد، مصالحه کند، زیرا هر مصالحه ای از این دست او را در معرض کفر به آنچه خداوند نازل نموده بود قرار می داد. او این حقیقت را دریافته و به صراحت در برابر پیروانش اظهار می داشت: آنچه دیدم جز جنگ با ایشان یا کفر به آنچه محمد صلی الله علیه و آله آورده بود را برایم ممکن