حکومت امام علی علیه السلام صفحه 161

آن حضرت از بینش اسلام در تنبیه و مجازات است. که هر تنبیهی باید همسنگ جُرم بوده و از آن فراتر نرود. چنان که امروز نیز پاداش و تنبیه بر این پایه استوار

است!!. جالب توجه این که اسلام، حق مخالفت سیاسی را همراه با امکان ابراز آن حتی در مهمترین مسائل حکومت و انتقاد از حاکم ؛ با هر اندازه شأن و مقام و جایگاه اعتماد در نزد مردم به رسمیت می شناسد.

این برخورد امام با مخالفت سیاسی در صلح بوده، در جنگ نیز این برخورد در اوج خود قابل مشاهده است.

گفتگوی آزاد و حقوق یکسان

علی بن ابی طالب علیه السلام در جنگ با هیچ کس پیشقدم نبوده، تنها زمانی به جنگ تن داده که گریزی از آن نداشت. حضرتش پیش از جنگ جمل، صفین و هر جنگ کوچک یا بزرگ و به هر اندازه که تعدی و قانون گریزی دشمن بود، چنین بوده است. نخست آنان را به صلح می خواند و سربازان خود را از آغازگریِ فتنه باز می داشت و هیچ گاه شمشیر بر فراز سر نگرفت مگر آن که پیش از آن دست دوستی و صلح دراز کرده بود.(1)

احترام او به حقوق و آزادی های مردم و پایبندی اش به حکم دین، برتر از تصوّر بود. می دانست خوارج سپاه او را ترک می کنند تا به نبرد با او برخیزند و به او گفته

شد: آنان علیه تو خروج (قیام) می کنند. پیش از آن که به روی تو شمشیر کشند، گرفتارشان کن. اما او فرمود: «با آنان نمی جنگم تا آن گاه که با من از در جنگ درآیند.»(2)

در روز نبرد جمل به یارانش فرمود: «آن را که پشت به میدان کرده، نکشید، هیچ زخمی را به قتل نرسانید، مالی غارت نکنید و هر که سلاح افکند، ایمن است و هر که درش را بست،