حکومت امام علی علیه السلام صفحه 211

واژه سازمان (مؤسسه) به معنی مجموعه ای از اصول و قواعد قانونی در هم تنیده است که ابزاری خاص را فراهم یا به وجود می آورد. به مَثَل مجلس نمایندگان به عنوان یک سازمان (مؤسسه) قانونی، مجموعه ای از احکام است که تعداد اعضای آن، شیوه انتخاب، اختیارات و راه کارهایی را برای آن تعیین می کند که اگر بر خلاف این قواعد عمل شود، کار مجلس نمایندگان به عنوان یک سازمان، تعطیل می شود. دولت نیز که یک سازمان درجه اول سیاسی و بزرگ است همین ویژگی را داراست. این ویژگی برای نفوذ اشخاص چارچوبی تعیین نموده تا نقش آنان بر مجموعه ای از قوانین استوار شده، در قالبی کلّی (موضوعی یا همیشگی) جریان و تداوم یابد. در مورد نظامی (رژیمی) که بر قواعدی قانونی استوار شده که افراد را به خدمت می گیرد نه این که نظام را در خدمت افراد و دستاویز آنان قرار دهد، چنین است.(1)

این، معنی جدید سازمان و حُکم سازمان ها است. این حکم به معنی تسلیم بودن حکومت (حاکمان) در برابر مجموعه ای از قواعد قانونی یا سازمانهایی است که ابزار کار او را تعیین می کند نه این که در اختیار و فرمانبر خواسته حاکمان و گرایش های آنان باشد. حاکمان بر این اساس، محکوم به رعایت چارچوب ها و ابزارهایی خاص در همه کارهایی هستند که برای حکومت و مدیریت انجام می دهند.

با این نگرش، در حکومت سازمان ها، حاکم نمی تواند گردن زده یا بنا به میل خود حقوق کسی را قطع کند؛ بی قید و شرطی کسی را تنبیه و دیگری را پاداش دهد. به عنوان نمونه یادآور می شویم همه قوانین مجازات در جهان دموکراسی، این عبارت را در خود دارد که «هیچ مجازاتی بدون تصریحی قانونی وجود ندارد.»

نمودهای حکومت سازمان ها در روزگار امام علیه السلام