حکومت امام علی علیه السلام صفحه 218

تحمّل زنجیرها در دوزخ دیدم.»(1)

امام علیه السلام باقی گذاشتن معاویه در قدرت را یک گناه می دانست. گناهی که مردم نیز به وضوح آن را یک گناه می دیدند. از همان نوعی که رسول خدا صلی الله علیه و آله به آن و خطر آن برای جامعه اشاره کرده، فرموده بود: «اگر گناه پنهان داشته شود جز به صاحب خود زیان نرساند ولی اگر آشکار شود همگان را زیان رساند.»

علی علیه السلام به خاطر پایبندی به حکم نهادهای دینی در تعیین یا باقی گذاشتن کارگزاران نمی توانست به میل شخصی عمل کند، زیرا در این موضوع شرط ها و ضابطه هایی وجود داشت که آن اصول و نهادها در این زمینه برای او تعیین تکلیف نموده بود. برجسته ترین این شرط ها حکم می کرد هر تعیین یا عزلی به دور از عصبیت قبیله ای و ناشی از تبعیض باشد. به بیانی دیگر باید بر مبنای لیاقت باشد که همه کارگزاران شناخته شده در روزگار عثمان فاقد آن بودند.

او گریزی از تکیه بر مساوات در تقسیم بیت المال نداشت، زیرا دین حنیف آن را واجب کرده بود از این رو در هر گونه تصرفی در بیت المال، خود را تسلیم شرع می دانست که برجسته ترین قاعده آن اصل مساوات بود.

چنان که نپذیرفت [به ناحق] رضایت طلحه و زبیر را جلب نموده یا خواسته برادر را پاسخ گوید چه رسد که بخواهد حرص و طمع امویان را با پول و زمین سیر کند. او نپذیرفتنِ آن گونه پیشنهادها یا نومید کردن حریصان و آزمندان را موجب فعال شدن اصول و نهادهای قانونی و تسلیم در برابر حکم این نهادها می دانست.

مشروعیت در برخورد با اصول

مشروعیت امام علیه السلام در برخورد با سازمان های قانونیِ شکل یافته در احکام دین، یعنی با اصولی که این احکام را عرضه نموده، چیزی نزدیک به معجزه است. و بر آنیم که تاریخ اسلام پس از پیامبر صلی الله علیه و آله مانند آنچه در دوران علی علیه السلام از نظر موضوعی