حکومت امام علی علیه السلام صفحه 39

فصل سوم: خردورزی

اشاره

پس از شرح اصلی ترین خطوط حکومت علی بن ابی طالب ناگزیر از نگاهی گذرا به ره آوردهای این تجربه در عرصه قانون گذاری و اندیشه ایم.

هر پژوهشگری دچار شگفتی می شود آن گاه که در اندیشه اجتماعی و قانون گذاری علی بن ابی طالب و تفسیر او از احکام اسلام و پیاده نمودن آن پایه هایی از خردورزی و عمل گرایی را می یابد؛ با دامنه ای فراخ تر از آنچه دوران های این نهضت نوین در مفاهیم و اصول به ویژه در زمینه حقوق و آزادی های انسان و نظامهای سیاسی عرضه داشته بود. و چه بسا این ره آوردها در پرداختن به مسائل پیچیده تر و دیررس تر در عرصه این دسته از آزادیها و حقوق، بر همه آنچه پیش از آن به دست آمده بود، برتر به نظر رسد حتّی نسبت به آنچه نسل های بعدی بشر و پس از تجربه نظام های دموکراتیک و غیر آن به دست آوردند. و صد البتّه پس از فرو نشستن غبار همزمانی و جنب و جوش این رژیمها.

آیا تغییر بنیادینی که رژیمهای سوسیالیستی پس از تجربه ای هفتاد ساله و بیشتر ادعای آن را نمودند، جز یکی از این درسها بوده است؛ درسهایی که بشر پس از تحمل رنج ناشی از انحراف برپاکنندگان این نظامها در این سالیان، آن را فرا گرفت؟! آیا این تجربه ها، هشدار برآمده از سخن علی بن ابی طالب به آن جستجوگر حق نیست؟ آنجا که با سخن مشهور خود و در پاسخ او فرمود: «حق بر تو پوشیده مانده است. گمان آن داری که حق و باطل به منزلت افراد شناخته شود. حق را بشناس،