- مقدّمه مصحّح 1
- شرح حال مؤلّف 1
- آثار مؤلّف 2
- درباره رساله حاضر 3
- شیوه تصحیح 5
- نسخه مورد استفاده 5
- اشاره 6
- [متن] 6
- فصل 14
- اشاره 17
- باب در ذکر آنچه جمیع مصاحف متّفقند یا بعضی بر هیأت کتابت آن از اوّل قرآن تا آخر 17
- فصل 25
- باب در ذکر کلماتی که الف را در آن اثبات کرده اند در خط از برای معنی 26
- اشاره 26
- فصل 27
- باب در بیان کلماتی که به سبب تعدّد و اختلاف انسان تعدّد مصاحف واجب بود و آنکه هر کلمه به کدام مصحف مخصوص است 28
- باب در ذکر آنچه حذف کرده اند از وی یکی از دو «یاء» بر سبیل اختصار 30
- اشاره 32
- فصل 32
- باب در ذکر کلماتی که حذف الف از ایشان در همه مصاحف مطّرد است 34
- فصل در ذکر زیادت واو از برای فرق یا بیان همزه 34
- اشاره 34
- فصل 34
- باب در ذکر الفاتی که مرسومند به واو و بر لفظ تفخیم الفات را به واو نوشته اند در چهار اصل مطّرد و چهار حرف متفرّق 34
- فصل 42
- فصل 43
- باب در بیان آنچه یاء از آن حذف کرده اند و اکتفا به کسره که پیش از وی است کرده در غیر معنی ندا 45
- فصل 50
- اشاره 50
- فصل 51
- باب در ذکر یائاتی که مرسومند بر اصل خود و در مشاکل ایشان حذف واقع شده 51
- باب در بیان همزاتی که واقعند در رسم بر غیر قیاس 53
- فصل 60
- باب در ذکر ذوات الیاء 61
- باب المقطوع و الموصول 82
- فصل در ذکر هائات تأنیث که به تاء مرسومند و در مصاحف [این] روزگار نیز رعایت آن واجب است خاصّه از برای قرائت عاصم که وقف او بر همه به تاء است. 89
- خاتمه 91
- فصل اوّل در ذکر چیزی چند که کاتب مصاحف را سزاوار است رعایت آن کردن 91
- فصل در ذکر کلماتی دیگر که آن را در مصاحف به تاء نوشته اند و در جمع و افراد آن اختلاف است 91
- اشاره 91
- فصل دوّم [در معنی لحن] 99
«و قد أثنی- تبارک و تعالی- علی أصحاب رسول اللّه- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- من الفضل ما لیس لأحد بعدهم فرحمهم اللّه و هنّاهم ما أثابهم
من ذلک ببلوغ أعلی منازل الصّدّیقین و الشّهداء و الصّالحین أدّوا إلینا سنن رسول اللّه- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- عامّا و خاصّا، و عزما و إرشادا، و عرفوا من سننه ما عرفنا و جهلنا، و هم فوقنا فی کلّ علم و اجتهاد و ورع و عقل و أمر استدرک به علم و استنبط به، و آراؤهم لنا أحمد و أولی بنا من رأینا عند أنفسنا».
و قصّه لحن و آنکه چون صحابه- رضی اللّه عنهم- مصاحف را بنوشتند به نظر عثمان آوردند و او در آن نگاه کرد و گفت: «أحسنتم و أجملتم، أری به لحنا ستقیمه العرب بألسنتها». و توجیه آن در آخر بیاید إن شاء اللّه.
فصل
در ذکر آنکه: که جمع کرد قرآن را در مصحف اوّلا و که آن را بین اللّوحین درآورد؟
و کتّاب وی از صحابه؟ و آنکه چند نسخه نوشتند؟ و هر نسخه به کجا فرستادند؟
و سبب آن چه بود؟
از ابن عبّاس- رضی اللّه عنه- مروی است که جمیع قرآن عظیم در شب قدر از لوح محفوظ به آسمان دنیا منزل شد و از آنجا بحسب مصالح، پاره پاره بر حضرت رسالت- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- نازل می شد. و هرگاه که جبرئیل- علیه السّلام- چیزی از قرآن فرود آوردی حضرت رسالت- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- کتّاب خود را که یکی از ایشان زید بن ثابت است بفرمودی تا آن را کتابت کردندی بر حجاره و الواح و اکتاف و برگ درخت خرما. و چون حضرت رسالت- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- وفات یافت بر همان قرار بود. و امّا بسیاری از صحابه
آن را یاد داشتند من أوّله إلی آخره و مرخّص
______________________________
- گفته اند: در زمان او افصح و آگاه تر از او در لغت وجود نداشت. نسبت او به زعفرانیه در نزدیکی بغداد است.
(الأعلام، ج 2، ص 212).