منهل العطشان فی رسم احرف القرآن صفحه 42

و اشارتی از پیش رفت. و در فارهین «1» و حاذرون «2» نیز خلاف است. و ابو داود بر اثبات داخرین «3» است.

و حافظ ابو عمرو شیاطین را از افراد جمع سالم شمرده و بر وی اعتراض کرده اند و اگرچه ظاهرا وارد می نماید امّا وارد نیست بلکه از جمله دقّت نظر و رزانت رأی و حذاقت اوست تمثیل به این کلمه، بنابر آنکه قرائت امام الأئمّه و قدوه التّابعین و سیّد العلماء حسن بصری «4»- رحمه اللّه- این کلمه داخل جمع سالم است چه نون شیاطین در قرائت وی مفتوح است و در حال رفع به واو خوانده: و اتّبعوا ما تتلوا الشّیاطون «5» «6» و ما تنزّلت به الشّیاطون «7». و از این جهت این ضعیف نیز این کلمه را داخل جموع سالمه کرد تبعا للحافظ- رحمه اللّه-. و همانا معترض از این نکته ذاهل بوده. و اللّه أعلم.

و در صدر باب که حذف الف

بر سبیل اطّراد مذکور شده بعد از حروف معجم به ترتیب مر حرفی که در آنجا مذکور نشده و از این اواخر معلوم توان کرد.

فصل

و در الف مثنّی هرگاه که در حشو باشد حذف مطّرد است مثل هذن «8» و الّذن «9» و فذنک برهانن «10» و رجلن «11» و امرأتن «12» و سحرن «13» و ما یعلّمن «14» و ترزقنه «15» و یحکمن «16» و یقتتلن «17» و أضلّنا من الجنّ «18» خواه که الف اسم باشد خواه حرف، الّا در یک قول از ابو داود. و در تکذّبن سوره الرّحمن خلاف است.

______________________________
(1). شعراء/ 149.
(2). شعراء/ 56.
(3). نمل/ 87؛ غافر/ 60.
(4). حسن بن یسار (متوفی 110 ه. ق) امام بصریان بود. او عالم و فقیه و سخنور و شجاع و زاهد بود. وی در مدینه به دنیا آمد و زیر نظر امام علی (ع) پرورش یافت. حسن بصری در بصره درگذشت. از آثار او می توان به فضائل مکّه اشاره کرد. (ر. ک: الأعلام، ج 2، ص 226).
(5). س: الشیاطین.
(6). بقره/ 102.
(7). شعراء/ 210.
(8). طه/ 63؛ حج/ 19.
(9). نساء/ 16.

(10). قصص/ 32.

(11). مائده/ 23.

(12). بقره/ 282.

(13). طه/ 63.

(14). بقره/ 102.

(15). یوسف/ 37.

(16). انبیاء/ 78.

(17). قصص/ 15.

(18). فصّلت/ 29.