مثالهای زیبای قرآن: (امثال القرآن) صفحه 149

فلسفه تحریم ربا

از این جهت که رباخواری موجب مفاسد متعدّدی می‌گردد، تحریم آن نیز فلسفه‌های مختلفی دارد که به بعضی از آن اشاره می‌شود:

الف- یکی از فلسفه‌های تحریم ربا، مسأله ظلم است که در آیه 279 سوره بقره و در آیات دیگر بدان اشاره شده است.

ب- فلسفه دیگر آن، برچیده شدن سنّت حسنه «قرض الحسنه» است. این مطلب در روایات فراوانی وارد شده است که یکی از آنها، روایتی است که «سماعه» از امام صادق علیه السلام سؤال می‌کند: «انّی رأیتُ اللّهَ تعالی قَدْ ذَکَرَ الرِّبا فی غَیْرِ آیةٍ وَ کَررَّه؟ قال علیه السلام: اوَ تَدْری لِمَ ذاکَ؟ قُلْتُ: لا، قال علیه السلام: لِئلّا یَمْتَنِعَ النّاسُ‌مِنَ اصْطِناعِ الْمَعْرُوفِ» خداوند متعال در آیات متعدّدی مسأله ربا را مطرح فرموده است. امام علیه السلام از سماعه پرسیدند: آیا علّت آن را می‌دانی؟ سماعه عرض کرد:

خیر. امام علیه السلام فرمودند: علّت آن، این است که مردم از کارهای شایسته [و قرض الحسنه «1» باز نمانند. «2»

یعنی، وقتی رباخواری رواج یابد، سنّت نیکوی وام و قرض الحسنه از بین می‌رود؛ و عواطف انسانی می‌میرد؛ و سودپرستی و افزون‌طلبی جایگزین آن می‌گردد. از این رو، رباخواری در دین مقدّس اسلام ممنوع گشته است. «3»

رابطه «اخلاق» و «اقتصاد» در اسلام‌

بین اقتصاد اسلامی و اقتصاد مادّی، تفاوت فراوانی وجود دارد. مهمترین فرق

______________________________
(1)- در روایت 11، باب یکم از ابواب الرّبا، جلد 6، وسائل الشّیعه، «صنایع معروف» به «قرض الحسنه» تفسیر شده است.
(2)- وسائل الشّیعه، جلد 12، ابواب الرّبا، باب 1، حدیث 3، و روایات 4، 9، 10، 11 باب 1 نیز بر همین مضمون دلالت دارند.
(3)- برای توضیح بیشتر به کتاب «ربا و بانکداری اسلامی» از سلسله درس‌های حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی ر. ک.