مثالهای زیبای قرآن: (امثال القرآن) صفحه 19

آفرینش است؛ امّا هرگز به آن نمی‌اندیشیم! یا گوش انسان گیرنده قوی و ظریف و عجیبی است؛ ولی چون به وجود آنها و استفاده از آن عادت کرده‌ایم قدر و ارزش آنها را نمی‌دانیم. در حالی که اگر دقّت کنیم نه تنها این اعضا، بلکه همه چیز این عالم عجیب است و همه، اسرار توحید و دلایل عظمت خدا را بیان می‌کنند.

3- هدایت و ضلالت در قرآن‌

اشاره

در انتهای آیه مورد بحث و در جواب منافقان- که گفتند: خداوند با این مثلها عدّه‌ای را هدایت و افراد دیگری را گمراه می‌کند- خداوند می‌فرماید: «فقط فاسقان به وسیله آن (مثلها) گمراه می‌شوند» در این آیه شریفه و آیاتی از این قبیل «1» مسأله ضلالت و گمراهی به خداوند نسبت داده شده است! همان گونه که در آیات دیگر مسأله هدایت. «2»

اگر هدایت و ضلالت به خواست خداست و ما انسانها مجبور هستیم و از خود اختیاری نداریم، پس چرا خداوند حکیم به نیکان پاداش و به بدان جزاء می‌دهد؛ در صورتی که هر دو مجبور بوده‌اند و به اراده خود عمل نکرده‌اند؟

در تفسیر این قبیل آیات و از جمله آیه مورد بحث نظرات مختلفی ارائه شده است: بعضی گفته‌اند: «یُضِلُّ» در این آیه شریفه به معنای «یَمْتَحِنُ» است؛ یعنی خداوند به وسیله این مثلها می‌خواهد مردم را امتحان کند. «3»

گروه دیگر گفته‌اند: مراد از «هدایت و ضلالت» تهیّه مقدّمات آن است؛ ولی تصمیم نهایی با خود انسان است. مثل این که خداوند از انسان لجوج توفیقات را

______________________________
(1)- مانند آیات 88 و 143 سوره نساء؛ آیات 178 و 186 سوره اعراف؛ آیات 23 و 36 سوره زمر؛ آیات 44 و 46 سوره شوری و آیات دیگر.
(2)- مانند سوره بقره، آیات 142 و 213 و 272؛ سوره مائده، آیه 16؛ سوره یونس، آیات 25 و 35 و آیات دیگر.
(3)- مجمع البیان، جلد 1، صفحه 68.