مثالهای زیبای قرآن: (امثال القرآن) صفحه 209

د- وَلَمْ یَلْجَؤُوا الی رُکْنٍ وَثِیقٍ: آنها نه تنها فاقد علم و دانشند، بلکه به ستون محکم علم دانشمندان هم تکیه نزده‌اند. «1»

گروه سوّم- که انسانهای کم ظرفیّت و خطرناکی هستند- بنابر آیه شریفه، مصداق «وَ الَّذی خَبُثَ» شناخته شده‌اند؛ ولی گروه اوّل و دوّم مصداق «بلد طیّب».

قابلیّت، اکتسابی یا جبری؟

آیا قابلیّت قابل- که شرط کمال است- اکتسابی است یا جبری؟ به عبارت دیگر، آیا خداوند بعضی از انسانها را با استعداد و پر ظرفیّت آفریده است و بعضی دیگر را نالایق و کم ظرفیّت؟

قابلیّت قابل، اکتسابی و تحصیلی است نه جبری؛ چه این که اگر قائل به جبر شویم، آن کسی که زمین دل او شوره‌زار است و به جای گُل، خار و به جای میوه اخلاص، ریا می‌رویاند، بر او گناهی نیست و نباید مجازات شود و بر این اساس، برنامه پیامبران نیز بیهوده می‌گردد.

از این رو، هر انسانی که تلاش و کوشش بیشتری در راه کسب تقوا و معرفت الهی کند، قلب و دلش آمادگی بیشتری برای پذیرش وحی الهی و آیات قرآنی خواهد داشت.

همان گونه که آیه قرآن این مطلب را مورد تأکید قرار داده، می‌فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْانْسانَ فی احْسَنِ تَقْوِیمٍ» ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم. «2»

بنابر آیه شریفه، در خلقت انسانها هیچ تفاوتی صورت نگرفته است؛ هدایت و ضلالت بسته به خود آنهاست. و حتّی شیطان هم خبیث آفریده نشده است؛ به همین جهت او نیز در صف ملائکه قرار داشت و شش هزار سال به عبارت و

______________________________
(1)- نهج البلاغه، کلمات قصار، کلمه 147.
(2)- سوره تین، آیه 4.