- پیشگفتار 1
- فصل اوّل تحلیلی پیرامون مثالهای قرآن 5
- رابطه ماه مبارک رمضان با قرآن 6
- چرا قرآن «مثال» زده است؟ 7
- مثلهای عملی و لسانی 8
- هدف از مثَلَها، از زبان قرآن 10
- اهمّیّت پیام مثل 11
- شرح و تفسیر آیه 12
- اشتباه منافقان 14
- جاذبه قرآن و نجات مسلمانان 15
- نمونه دیگری از تأثیر قرآن 16
- پیامهای آیه 17
- 2- دو حجاب بزرگ: کثرت نعمت و عادت به آن 18
- 3- هدایت و ضلالت در قرآن 19
- معنای هدایت و ضلالت 20
- فصل دوّم اوّلین مثال: مثال منافقان 23
- شرح و تفسیر آیه شریفه 24
- پیامهای آیه 26
- 2- صورتهای نفاق 26
- 4- تاریخچه منافقان 27
- 3- نشانههای نفاق 27
- چهره منافقان در قرآن 28
- خطر منافقان از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 29
- 6- «نور» و «ظلمات» 30
- 5- تعبیر به «نار» در قرآن 30
- 7- تفسیر آیه 18 «صُمٌ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُونَ» 31
- 8- منشأ «نفاق» 34
- تنوّع مثالهای قرآن 38
- فصل سوّم: دوّمین مثال: تشبیهی دیگر برای منافقین 38
- شرح و تفسیر آیات 41
- پیامهای آیه 43
- 2- تفاوت این دو مَثَل 44
- 3- جهان منافق یا نفاق جهانی 45
- 4- پیدایش منافقان در اسلام 46
- اشاره 47
- اوّل- استهزا و شوخی گرفتن دین 47
- مراحل مبارزات دشمنان اسلام با اسلام 47
- سوّم- محاصره اقتصادی و قطع ارتباطات 48
- دوّم- نسبت «سحر» و «شعر» 48
- چهارم- نفشه سوء قصد به جان پیامبر صلی الله علیه و آله 49
- پنجم- جنگهای متوالی با مسلمانان 50
- ششم- توسّل به خطرناکترین سلاح: «نفاق» 53
- نتایج مَثَلها 54
- سعید بن جبیر به هنگام مرگ 56
- فصل چهارم سوّمین مثال: قساوت قلب 58
- داستان گاو بنی اسرائیل 59
- شرح و تفسیر آیه شریفه 60
- قلب مصنوعی آینهای برای عظمت قلب انسان 62
- تعبیر قرآن از دلهای بنی اسرائیل: «سختتر از سنگ» 65
- تسبیح تمام موجودات جهان 66
- قساوت 67
- علم و عاطفه وجه تمایز انسان از حیوان 69
- دنیای بی عاطفهها 69
- دین و مذهب، تقویت کننده عواطف 70
- عوامل قساوت در قرآن 71
- قساوت در روایات اسلامی 73
- فصل پنجم چهارمین مثال: مثال کفّار 78
- مانع بزرگ در دعوت پیامبران: «تقلید کورکورانه» 78
- شرح و تفسیر آیه شریفه 171 سوره بقره 80
- پیامهای آیه 81
- اقسام تقلید 83
- اشاره 83
- تقلید در قرآن 83
- فصل ششم: پنجمین مثال: انفاق 86
- راههای درمان فقر 87
- راه حلّ اسلام 88
- «انفاق» راهی برای فقرزدایی 89
- پیامهای آیه 91
- 2- منظور از «حبّه» در آیه شریفه 93
- 3- منظور از «یُضاعفُ» در آیه شریفه 94
- عالیترین نمونه انفاق در قرآن 95
- 4- بررسی «مشبّه» در آیه انفاق 99
- پرورش مال انفاق شده در کلام پیامبر صلی الله علیه و آله 102
- «انفاق» در تعبیرات زیبای قرآن 104
- فصل هفتم: ششمین مثال: انفاقهای همراه با اذیّت و آزار 108
- شرح و تفسیر آیه 109
- پیامهای آیه 111
- سیره امامان در انفاق و بخشش 114
- صدقه بازدارنده مرگهای بد 116
- فصل هشتم: هفتمین مثال: «انفاق» های شایسته 118
- شرح و تفسیر آیه 118
- پیامهای آیه 120
- راههای انفاق و کمک به دیگران 123
- زهی سعادت که نصیب انسان شده است! 126
- آداب انفاق 128
- فصل نهم: هشتمین مثال: عاقبت امور 134
- مفسّران در تفسیر آیه مثل اقوالی دارند: 135
- عاقبت این شخص ختم به شر شد! 139
- پیام آیه مَثَل: «احباط و تکفیر» 140
- استدلالی بر وجود احباط و تکفیر 141
- فصل دهم: نهمین مثال: رباخواران 143
- رابطه این آیه با آیات قبل 144
- شرح و تفسیر 145
- پیامهای آیه 147
- 2- تناسب جرمها و مجازاتها 148
- فلسفه تحریم ربا 149
- رابطه «اخلاق» و «اقتصاد» در اسلام 149
- اسوه اخلاق در ارزشهای اخلاقی 152
- علی علیه السلام و هدیه شبانه 154
- مباحث تکمیلی آیه 156
- 2- آیا فعّالیّت بانکها بدون رباخواری ممکن است؟ 157
- 3- حکم سپردهها و وامها 158
- 4- آیاتی دیگر درباره ربا 160
- فصل یازدهم دهمین مثال: خلقت شگرف حضرت عیسی بن مریم علیهما السلام 163
- شرح و تفسیر 163
- قدرت خداوند در کلام امیر المؤمنین علیه السلام 164
- داستان پیدایش انسان 166
- نظر قرآن درباره پیدایش انسان 167
- شرح و تفسیر 169
- فصل دوازدهم یازدهمین مثال: انفاقهای کفّار 169
- پیامهای آیه 171
- عبرت بگیرید 176
- شأن نزول آیه 178
- فصل سیزدهم دوازدهمین مثال: مثال کفر و ایمان 178
- «حیات و زندگی» چیست؟ 180
- اقسام حیات و زندگی 182
- منظور از حیات در آیه مثل 182
- چرا عرب جاهلی را مرده میپندارند؟ 183
- آثار و برکات نور 184
- اشاره 184
- نور فرقان 185
- تقوا ثمره روزه و فرقان میوه تقوا 186
- زیبا جلوه کردن اعمال زشت در نظر کفّار 186
- فصل چهاردهم: سیزدهمین مثال: شرح صدر 187
- پیامهای آیه 188
- شرح و تفسیر 188
- 2- اعجاز علمی قرآن در آیه مَثَل 190
- 3- شرح صدر 191
- پیامبر صلی الله علیه و آله و همسایه یهودی 192
- فصل پانزدهم: چهاردهمین مثال: مبدأ و معاد 194
- جسمانی و روحانی بودن معاد 196
- شرح و تفسیر آیه 198
- میوههای مختلف از آب و هوا و زمین واحد! 199
- آثار معاد 200
- فصل شانزدهم: پانزدهمین مثال: بلد طیّب 202
- شرح و تفسیر مثال پانزدهم 204
- پیامهای آیه 205
- این مثل برای چه کسانی است؟ 205
- 2- قرآن و وحی برای کفّار نتیجه معکوس میدهد! 206
- مردم سه دستهاند 207
- قابلیّت، اکتسابی یا جبری؟ 209
- فصل هفدهم: شانزدهمین مثال: عالم منحرف 212
- شأن نزول آیه 213
- شرح و تفسیر 214
- پیام آیه خطر دانشمندان منحرف 217
- عالم و دانشمند دینی از دیدگاه امام حسن عسگری علیه السلام 218
- فصل هجدهم: هفدهمین مثال: مسجد ضرار 221
- شرح و تفسیر 223
- ابو عامر نصرانی، دشمن کینه توز اسلام 224
- فرمان تخریب مسجد ضرار 226
- پیامهای آیه 227
- فصل نوزدهم: هجدهمین مثال: زندگی زودگذر دنیا 229
- شرح و تفسیر 230
- فلسفه مثل 233
- پیامهای آیه 236
- فصل بیستم: نوزدهمین مثال: مَثَل کافر و مؤمن 239
- شرح حال مؤمنان 240
- شرح حال کافران 240
- شرح و تفسیر آیه مثل 242
- اشاره 242
- چشم، یکی از بزرگترین آیات الهی 243
- گوش آیتِ دیگر خداوند 244
- کفّار فاقد ابزار شناخت هستند 245
- چگونه حجابها را از خود برهانیم؟ 247
- علامتهای مؤمن 247
- فصل بیست و یکم: بیستمین مثال: توسّل به ما سوی اللَّه 249
- برق آسمانی و ابرهای بارانزا 250
- «رعد آسمانی» نشانهای از عظمت خدا 251
- چگونه «برقِ» آسمان سبب نزول باران میشود؟ 251
- شرح و تفسیر آیه مثل 254
- پیامهای آیه 256
- 2- أشکال مختلف بتپرستی. 258
- دعا از دیدگاه قرآن و روایات 260
- دعا برترین عبادت 261
- دعا در آئینه روایات 263
- راز اهمیّت دعا در اسلام 264
- رابطه «دعا» و «تربیت» 265
- موانع و شرایط استجابت دعا 268
- اجابت برخی از دعاها به مصلحت انسان نیست! 275
- دو سؤال مهم درباره دعا 276
- فصل بیست و دوم: بیست و یکمین مثال: مثال حقّ و باطل 279
- شرح و تفسیر 280
- 1- تعریف حق و باطل 281
- پیامهای آیه 281
- اشاره 281
- 3- وسعت حق و باطل 283
- 2- نشانههای حق و باطل 283
- 4- سرانجام مبارزه حق و باطل 284
- 5- مبارزه حق و باطل همیشگی است 284
- 6- چگونگی پیدایش باطل 285
- مصادیق حق چیست و کیست؟ 286
- حق و باطل از نگاه آیات و روایات 286
- عمر کوتاه «باطل» و دولت پایدار «حق» 288
- حق تلخ و باطل شیرین است! 289
- باطل همواره در لباس حق جلوه میکند 290
- علی علیه السلام محور حق 291
- فصل بیست و سوم: بیست و دومین مثال: تقوا برات بهشت 293
- شرح و تفسیر آیه 293
- مراحل چهارگانه قبل از ولادت 294
- عجایبی از عالم جنین 295
- مراحل چهارگانه کمال انسان 296
- پیام مهم آیه 299
- شرح و تفسیر آیه مثل 299
- ارتباط آیه مَثَل با آیات قبل 301
- فصل بیست و چهارم: بیست و سومین مثال: اعمال کافران 301
- شرح و تفسیر: 302
- فواید خاکستر 303
- پیامهای آیه 305
- چرا ایمان و ولایت شرط صحّت اعمال است؟ 307
- 2- دومین پیام این است که آدمهای بیایمان، انگیزههای معنوی ندارند؛ 309
- إحباط در قرآن 310
- حبط در جهان طبیعت 312
- فصل بیست و پنجم: بیست و چهارمین و بیست و پنجمین مثال: کلمه «طیّبه» و «خبیثه» 315
- ارتباط آیات مَثَل با آیات پیشین 316
- شرح و تفسیر 317
- نکته مهم خداشناسی 319
- «کلمه طیّبه» چیست؟ 321
- کلمه طیّبهای از امام حسن مجتبی علیه السلام 322
- فصل بیست و ششم: بیست و ششمین مثال: مثال والایی برای خداوند 324
- ارتباط آیه مَثَل با آیات قبل 328
- چرا عرب جاهلیّت دختران خود را میکشت؟ 328
- دختر دسته گل است 330
- ارتباط آیه مثل با آیات قبل 333
- فصل بیست و هفتم: بیست و هفتمین مثال: بتپرستان و خداپرستان 333
- انگیزه پرستش 334
- پیامهای آیه 336
- 2- بردگیهای مدرن 339
- حضرت یوسف علیه السلام انسانی آزاده 340
- علی علیه السلام آزادمردی دیگر 341
- شرح و تفسیر 344
- فصل بیست و هشتم: بیست و هشتمین مثال: مشرک و مؤمن 344
- پیام آیه: شرک و بتپرستی در قرن بیستم. 347
- فصل بیست و نهم: بیست و نهمین مثال: تازهمسلمانان سست ایمان 353
- شرح و تفسیر 354
- پیامهای آیه شریفه 355
- اهمیّت وفای به عهد و پیمان 357
- فصل سی ام: سیامین مثال: کفران نعمت 360
- شرح و تفسیر 361
- پیامهای آیه 365
- 2- آیا «قریه» در مَثَل وجود خارجی داشته است؟ 367
- 4 مشرک از خود ارادهای ندارد. 368
- پیامهای آیه 368
- 2 منظور از «ریح» در آیه، شیطان سرکش است. 368
- دورنمای بحث 368
- 3 این همه روایات در مذمّت دنیا چرا؟ 368
- 2 هدف از آفرینش 368
- شرح و تفسیر 368
- اراده، عامل اصلی افعال و کردار! 368
- 2 منظور از «یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ» چیست؟ 368
- دورنمای بحث 368
- دورنمای بحث 368
- چرا حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله را شاعر میخواندند؟ 368
- مثال پنجاه و ششم: استقامت همسر فرعون 368
- ب: کار شکنی منافقین در حدیبیّه 368
- 3 دقّت در انتخاب دوست 368
- پیامهای آیات هیجده گانه 368
- روشهای مبارزه با بت پرستی 368
- معرّفی اجمالی سوره حجرات 368
- پیامهای آیه 368
- دور نمای بحث 368
- مثال سی و ششم: بت پرستی 368
- شرح و تفسیر 368
- 2 بی اعتباری دنیا 368
- شرح و تفسیر 368
- اشاره 368
- مثال چهلم: پستترین انسانها 368
- دور نمای بحث 368
- آثار ایمان به نزدیکی خداوند 368
- 2 اتّحاد رمز پیروزی 368
- دور نمای بحث 368
- مثال چهل و نهم: مثالی دیگر برای زندگی دنیا 368
- پیامهای آیه: 368
- علی علیه السلام مصداق کامل آیه مثل 368
- شرح و تفسیر 368
- توصیف اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله در تورات 368
- 3 رابطه «گناه» و «قطع روزی» 368
- 3 نکته تعبیر به «اسفار» نه «کتاب» 368
- منظور از نور خدا چیست؟ 368
- شرح و تفسیر 368
- پیام تربیتی آیات مذکور 368
- الف: داستان إفک! 368
- بررسی اجمالی سوره تحریم 368
- مثال پنجاه و نهم: افراد بخیل 368
- دور نمای بحث 368
- مثل اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله در انجیل 368
- دور نمای بحث 368
- 3 برنامهریزی در کارهای تبلیغی 368
- 4 هدایت، قابلیّت لازم دارد. 368
- شرح و تفسیر 368
- دور نمای بحث 368
- دورنمای بحث 368
- مباحث تکمیلی 368
- مؤمن کیست؟ 368
- مثال سی و هشتم: سراب زندگی 368
- تاریخ یهود در مدینه 368
- شرح و تفسیر 368
- برده داری از دیدگاه اسلام 368
- نگاهی به آیات قبل از آیه مثل 368
- 1 از کمی نفرات نترسید 368
- 5 آیه مثل شامل هر عالم بی عملی میگردد! 368
- 2 «ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ» اشاره به چیست؟ 368
- بحث تکمیلی 368
- اشاره 368
- شرح و تفسیر 368
- مثال پنجاهم و پنجاه و یکم: یهود 368
- 4 توحید حاکمیّت 368
- مباحث تکمیلی 368
- دورنمای بحث 368
- دور نمای بحث 368
- پیام آیه 368
- مثال سی و سوم: زندگی دنیا 368
- ترسیم چهره عالمان بی عمل در روایات 368
- قصّه ایمان آوردن آسیه 368
- پیامهای آیات فوق 368
- مثال پنجاه و دوم: جاذبه فوق العاده قرآن 368
- شکستن ارزشهای کاذب از اهداف انبیاست 368
- 2 نشانه ایمان 368
- شرح و تفسیر 368
- پیامهای آیه: 368
- توحید خمیرمایه اصول و فروع دین 368
- از تاریخ عبرت بگیریم 368
- تحلیل روایات 368
- شرح و تفسیر 368
- اشاره 368
- اشاره 368
- دور نمای بحث 368
- پیامهای آیه 368
- 2 سخنی از امام کاظم علیه السلام 368
- ارتباط آیات مثل با آیات پیشین 368
- اشاره 368
- شرح و تفسیر 368
- داستان تحریم 368
- مباحث تکمیلی 368
- 2 چرا «حمار»؟ 368
- مراتب ایمان! 368
- دور نمای بحث 368
- 3 غیبت در لباس تقدّس! 368
- اوصاف منافقین 368
- سیری در آیات قبل از آیه مثل 368
- مثال پنجاه و هشتم: تصویری از مؤمنان و کافران 368
- اشاره 368
- 3- ایجاد قدرت و حرکت 368
- دور نمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- شرح و تفسیر 368
- پیامهای آیه 368
- شأن نزول آیات فوق 368
- عزّت در سایه ایمان 368
- مثال سی و پنجم: توحید و شرک 368
- الف- تفسیر فلسفی آیه نور 368
- پیامهای آیه 368
- پیشگفتار 368
- ج: ترور نافرجام پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله توسّط منافقان! 368
- قبح و زشتی فوق العاده غیبت 368
- 2 خطرات منافقین 368
- ماهیّت بت پرستی 368
- 2- آیا مگس موجود کوچکی است؟ 368
- عاقبت انسان مغرور 368
- زندگی دنیا به چه چیز تشبیه شده است؟ 368
- دورنمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- شرح و تفسیر آیه مثل 368
- شرح و تفسیر آیه مثل 368
- 2 دنیا از دیدگاه روایات 368
- جاذبه شگفتانگیز قرآن 368
- 4 تاریخ گذشتگان چراغ راه آیندگان 368
- شرح و تفسیر 368
- 5 شیطان و منافقین در یک مسیر حرکت میکنند! 368
- شرح و تفسیر 368
- 3 تکیه بر منافقان خطاست! 368
- پلی به سوی توحید در ماه توحید 368
- مثال پنجاه و چهارم: ویژگیهای منافقان 368
- 2 توحید صفات 368
- اهمّیّت توحید 368
- آیا مثال زدن برای ذات خداوند جایز است؟ 368
- شرح و تفسیر آیه مثل 368
- شأن نزول آیه مثل 368
- آیا تکیه بر غیر خدا، تکیه بر تار عنکبوت نیست؟ 368
- معنای «مثال» در استعمالات قرآن 368
- مثال سی و دوم: مستکبران و مستضعفان 368
- دور نمای بحث 368
- مباحث تکمیلی: 368
- اسلحه منکران خدا 368
- 3 توحید افعالی 368
- 2 خود مان را فریب ندهیم! 368
- پیامهای آیه 368
- مثال سی و یکم: مثالهای کافران 368
- 3 مشرک آرامش ندارد. 368
- پیام آیه 368
- پیام آیه 368
- 4- رفع موانع حیات 368
- این آیه مشتمل بر دو مثال است 368
- 4 ارزش علم و دانش 368
- پیام آیه 368
- 4 ولیّ مؤمنان کیست؟ 368
- 2 اسلام، دین کیفیّت است نه کمّیّت 368
- 2 مثال مذکور شامل همه اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله نمیشود! 368
- پیام آیه 368
- تفاوت این آیه و آیه 24 سوره یونس 368
- غوغاسالاری نشانه جاهلیّت 368
- 3 اسباب تذکّر 368
- پیامهای آیه 368
- پیامهای آیه 368
- دور نمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- چراغ در طول تاریخ 368
- مثال پنجاه و سوم: عالمان بی عمل 368
- مشکلات و معایب حرکت خزندگان 368
- 3 جبر یا اختیار؟ 368
- 3- تقوی و پرهیز کاری 368
- مثال چهل و پنجم: عیسای مسیح علیه السلام 368
- 2 «باقیات صالحات» چیست؟ 368
- اشاره 368
- 2 ممنوعیّت جدال 368
- 4 لجاجت یا باز گشت؟ 368
- علی علیه السلام نمونه کامل ویژگیهای پنجگانه 368
- مثال چهل و یکم: تکیه بر غیر خدا 368
- مثال چهل و هفتم: غیبت 368
- دور نمای بحث 368
- د: اجتماع منافقان در سقیفه! 368
- مباحث تکمیلی 368
- پیامهای آیه 368
- هیبت و عظمت قرآن 368
- اهمّیّت توحید 368
- مثال سی و نهم: اعمال مشرکان 368
- پیام آیه 368
- مرض غرور را از دو راه میتوان درمان کرد: 368
- 3 فلسفه مثال به حیوانی ضعیف 368
- دور نمای بحث 368
- اشاره 368
- ب- تفسیر روایی آیه نور 368
- مثال چهل و سوم: پیروزی اقلّیّت و شکست اکثریّت 368
- مثال سی و هفتم: ذات بیمانند خدا 368
- 2- اثر تربیت 368
- مثال چهل و ششم: اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 368
- چگونه ایمان خود را تقویت کنیم؟ 368
- 3 شکنجه عامل تکامل یا وسیله شکست! 368
- 2 هدف از بلاها و عذابها 368
- دورنمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- عبرت بگیرید! 368
- پیام آیه 368
- مثال چهل و هشتم: نزدیکی خدا به انسان 368
- دورنمای بحث 368
- مثال سی و چهارم: تنوّع مثالهای قرآن 368
- دورنمای بحث 368
- حجاب مستور چیست؟ 368
- دور نمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- پیامهای آیه 368
- پیامهای آیه: 368
- مثال پنجاه و پنجم: میزان، ضابطه است نه رابطه! 368
- پیام آیه 368
- 2- دقّت در اسرار آفرینش 368
- شرح و تفسیر 368
- شرح و تفسیر 368
- شرح و تفسیر 368
- پیامهای آیه 368
- شرح و تفسیر 368
- دور نمای بحث 368
- شاخههای توحید 368
- شرح و تفسیر 368
- مثال چهل و چهارم: شرک و توحید 368
- 5 توحید مالکیّت 368
- 1- آیا در آیه مثل تشبیهی وجود دارد؟ 368
- دور نمای بحث 368
- مباحث تکمیلی 368
- پیامهای آیه 368
- دورنمای بحث 368
- مثال چهل و دوم: توحید مالکیّت 368
- ایمان سرچشمه همه خوبیها 368
- 2 سرچشمه اختلاف جهل و نادانی است. 368
- تفاوت این مثال با مثالهای قبل 368
- اشاره 368
- 2 ندای حق را باید گوش داد! 368
- 1- آشنایی با قرآن 368
- رابطه «تسبیح» و «توبه» 368
- پیامهای آیه 368
- شأن نزول 368
- دور نمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- چیزهایی که به نور تشبیه شده است 368
- مثال پنجاه و هفتم: مریم بنت عمران 368
- مباحث تکمیلی 368
- 1- اثر هدایت 368
- آیا آیه فوق از امثال القرآن است؟ 368
- 2 تار عنکبوت یکی از آیات بزرگ الهی 368
- معیار سنجش نفاق 368
- دور نمای بحث 368
- پیامهای آیه: 368
- مسحور یعنی چه؟ 368
- مثال شصتم: موضعگیری در مقابل سخن حق 368
- واقعیّتهای نهفته در برچسبها 368
- آیا آیه مورد بحث جزء امثال القرآن است؟ 368
- چرا آسیه تقیّه نکرد؟ 368
- 4- توسّلات و دعا 368
- 1 توحید ذات 368
هم نفاق وقیحانه! که برای مرگ یک سگ چنان هیاهو و جنجالی راه میاندازند و برای چنین کشتارهایی سکوت در پیش میگیرند! اسلام و وجدان بشریّت از این نفاق جهانی متنفّر است و مطمئناً این منافقها نیز رسوا خواهند شد. پروردگارا! شرّ نفاق جهانی را از سر تمام مستضعفان، مخصوصاً مسلمانان کوتاه بفرما!
4- پیدایش منافقان در اسلام
در مورد این که آیا «ریشه نفاق» را در مکّه باید جست یا در مدینه، نظرات و آرا متفاوت است. برای روشن شدن موضوع و مطالعه «تاریخچه نفاق و منافقان» از قرآن مجید کمک میگیریم. در قرآن مجید آیات فراوانی درباره منافقان آمده است. با یک بررسی اجمالی آیاتی که تنها کلمه نفاق و مشتقّاتش در آن استعمال شده است 37 مورد است؛ ولی روشن است آیاتی که در مورد این انسانهای ریاکار و دورو نازل شده است به همین 37 مورد خلاصه نمیشود؛ زیرا در آیات متعدّد دیگری بدون ذکر کلمه نفاق یا مشتقّاتش از منافقان یاد شده است؛ مانند 13 آیه از آیات اوّلیّه سوره بقره «1» که موضوع آن منافقان است؛ ولی کلمه نفاق در آنها بکار برده نشده است، بلکه کلمات و واژههای مترادف دیگری استفاده شده است.
تمام این آیات سی و هفتگانه جزء سورههای مدنی؛ یعنی در مدینه نازل شده است. «2» از این مطلب میتوان نتیجه گرفت که عقیده قائلین به «شروع نفاق از مدینه» با ظاهر این آیات سازگار است؛ امّا بهتر است کمی به عقب برگردیم و تاریخچه زندگی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نبوّت و چگونگی تبلیغ اسلام از سوی آن حضرت و اشکال و مراحل مبارزات دشمنان اسلام را مورد مطالعه قرار دهیم.
______________________________
(1)- از آیه 8 تا 20.
(2)- آیات سی و هفتگانه در سورههای آل عمران، نساء، انفاق، توبه، عنکبوت، احزاب، فتح، حدید، منافقون و تحریم آمده است.