- پیشگفتار 1
- فصل اوّل تحلیلی پیرامون مثالهای قرآن 5
- رابطه ماه مبارک رمضان با قرآن 6
- چرا قرآن «مثال» زده است؟ 7
- مثلهای عملی و لسانی 8
- هدف از مثَلَها، از زبان قرآن 10
- اهمّیّت پیام مثل 11
- شرح و تفسیر آیه 12
- اشتباه منافقان 14
- جاذبه قرآن و نجات مسلمانان 15
- نمونه دیگری از تأثیر قرآن 16
- پیامهای آیه 17
- 2- دو حجاب بزرگ: کثرت نعمت و عادت به آن 18
- 3- هدایت و ضلالت در قرآن 19
- معنای هدایت و ضلالت 20
- فصل دوّم اوّلین مثال: مثال منافقان 23
- شرح و تفسیر آیه شریفه 24
- پیامهای آیه 26
- 2- صورتهای نفاق 26
- 4- تاریخچه منافقان 27
- 3- نشانههای نفاق 27
- چهره منافقان در قرآن 28
- خطر منافقان از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 29
- 6- «نور» و «ظلمات» 30
- 5- تعبیر به «نار» در قرآن 30
- 7- تفسیر آیه 18 «صُمٌ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُونَ» 31
- 8- منشأ «نفاق» 34
- تنوّع مثالهای قرآن 38
- فصل سوّم: دوّمین مثال: تشبیهی دیگر برای منافقین 38
- شرح و تفسیر آیات 41
- پیامهای آیه 43
- 2- تفاوت این دو مَثَل 44
- 3- جهان منافق یا نفاق جهانی 45
- 4- پیدایش منافقان در اسلام 46
- اشاره 47
- اوّل- استهزا و شوخی گرفتن دین 47
- مراحل مبارزات دشمنان اسلام با اسلام 47
- سوّم- محاصره اقتصادی و قطع ارتباطات 48
- دوّم- نسبت «سحر» و «شعر» 48
- چهارم- نفشه سوء قصد به جان پیامبر صلی الله علیه و آله 49
- پنجم- جنگهای متوالی با مسلمانان 50
- ششم- توسّل به خطرناکترین سلاح: «نفاق» 53
- نتایج مَثَلها 54
- سعید بن جبیر به هنگام مرگ 56
- فصل چهارم سوّمین مثال: قساوت قلب 58
- داستان گاو بنی اسرائیل 59
- شرح و تفسیر آیه شریفه 60
- قلب مصنوعی آینهای برای عظمت قلب انسان 62
- تعبیر قرآن از دلهای بنی اسرائیل: «سختتر از سنگ» 65
- تسبیح تمام موجودات جهان 66
- قساوت 67
- علم و عاطفه وجه تمایز انسان از حیوان 69
- دنیای بی عاطفهها 69
- دین و مذهب، تقویت کننده عواطف 70
- عوامل قساوت در قرآن 71
- قساوت در روایات اسلامی 73
- فصل پنجم چهارمین مثال: مثال کفّار 78
- مانع بزرگ در دعوت پیامبران: «تقلید کورکورانه» 78
- شرح و تفسیر آیه شریفه 171 سوره بقره 80
- پیامهای آیه 81
- اقسام تقلید 83
- اشاره 83
- تقلید در قرآن 83
- فصل ششم: پنجمین مثال: انفاق 86
- راههای درمان فقر 87
- راه حلّ اسلام 88
- «انفاق» راهی برای فقرزدایی 89
- پیامهای آیه 91
- 2- منظور از «حبّه» در آیه شریفه 93
- 3- منظور از «یُضاعفُ» در آیه شریفه 94
- عالیترین نمونه انفاق در قرآن 95
- 4- بررسی «مشبّه» در آیه انفاق 99
- پرورش مال انفاق شده در کلام پیامبر صلی الله علیه و آله 102
- «انفاق» در تعبیرات زیبای قرآن 104
- فصل هفتم: ششمین مثال: انفاقهای همراه با اذیّت و آزار 108
- شرح و تفسیر آیه 109
- پیامهای آیه 111
- سیره امامان در انفاق و بخشش 114
- صدقه بازدارنده مرگهای بد 116
- فصل هشتم: هفتمین مثال: «انفاق» های شایسته 118
- شرح و تفسیر آیه 118
- پیامهای آیه 120
- راههای انفاق و کمک به دیگران 123
- زهی سعادت که نصیب انسان شده است! 126
- آداب انفاق 128
- فصل نهم: هشتمین مثال: عاقبت امور 134
- مفسّران در تفسیر آیه مثل اقوالی دارند: 135
- عاقبت این شخص ختم به شر شد! 139
- پیام آیه مَثَل: «احباط و تکفیر» 140
- استدلالی بر وجود احباط و تکفیر 141
- فصل دهم: نهمین مثال: رباخواران 143
- رابطه این آیه با آیات قبل 144
- شرح و تفسیر 145
- پیامهای آیه 147
- 2- تناسب جرمها و مجازاتها 148
- فلسفه تحریم ربا 149
- رابطه «اخلاق» و «اقتصاد» در اسلام 149
- اسوه اخلاق در ارزشهای اخلاقی 152
- علی علیه السلام و هدیه شبانه 154
- مباحث تکمیلی آیه 156
- 2- آیا فعّالیّت بانکها بدون رباخواری ممکن است؟ 157
- 3- حکم سپردهها و وامها 158
- 4- آیاتی دیگر درباره ربا 160
- فصل یازدهم دهمین مثال: خلقت شگرف حضرت عیسی بن مریم علیهما السلام 163
- شرح و تفسیر 163
- قدرت خداوند در کلام امیر المؤمنین علیه السلام 164
- داستان پیدایش انسان 166
- نظر قرآن درباره پیدایش انسان 167
- شرح و تفسیر 169
- فصل دوازدهم یازدهمین مثال: انفاقهای کفّار 169
- پیامهای آیه 171
- عبرت بگیرید 176
- شأن نزول آیه 178
- فصل سیزدهم دوازدهمین مثال: مثال کفر و ایمان 178
- «حیات و زندگی» چیست؟ 180
- اقسام حیات و زندگی 182
- منظور از حیات در آیه مثل 182
- چرا عرب جاهلی را مرده میپندارند؟ 183
- آثار و برکات نور 184
- اشاره 184
- نور فرقان 185
- زیبا جلوه کردن اعمال زشت در نظر کفّار 186
- تقوا ثمره روزه و فرقان میوه تقوا 186
- فصل چهاردهم: سیزدهمین مثال: شرح صدر 187
- پیامهای آیه 188
- شرح و تفسیر 188
- 2- اعجاز علمی قرآن در آیه مَثَل 190
- 3- شرح صدر 191
- پیامبر صلی الله علیه و آله و همسایه یهودی 192
- فصل پانزدهم: چهاردهمین مثال: مبدأ و معاد 194
- جسمانی و روحانی بودن معاد 196
- شرح و تفسیر آیه 198
- میوههای مختلف از آب و هوا و زمین واحد! 199
- آثار معاد 200
- فصل شانزدهم: پانزدهمین مثال: بلد طیّب 202
- شرح و تفسیر مثال پانزدهم 204
- پیامهای آیه 205
- این مثل برای چه کسانی است؟ 205
- 2- قرآن و وحی برای کفّار نتیجه معکوس میدهد! 206
- مردم سه دستهاند 207
- قابلیّت، اکتسابی یا جبری؟ 209
- فصل هفدهم: شانزدهمین مثال: عالم منحرف 212
- شأن نزول آیه 213
- شرح و تفسیر 214
- پیام آیه خطر دانشمندان منحرف 217
- عالم و دانشمند دینی از دیدگاه امام حسن عسگری علیه السلام 218
- فصل هجدهم: هفدهمین مثال: مسجد ضرار 221
- شرح و تفسیر 223
- ابو عامر نصرانی، دشمن کینه توز اسلام 224
- فرمان تخریب مسجد ضرار 226
- پیامهای آیه 227
- فصل نوزدهم: هجدهمین مثال: زندگی زودگذر دنیا 229
- شرح و تفسیر 230
- فلسفه مثل 233
- پیامهای آیه 236
- فصل بیستم: نوزدهمین مثال: مَثَل کافر و مؤمن 239
- شرح حال مؤمنان 240
- شرح حال کافران 240
- شرح و تفسیر آیه مثل 242
- اشاره 242
- چشم، یکی از بزرگترین آیات الهی 243
- گوش آیتِ دیگر خداوند 244
- کفّار فاقد ابزار شناخت هستند 245
- چگونه حجابها را از خود برهانیم؟ 247
- علامتهای مؤمن 247
- فصل بیست و یکم: بیستمین مثال: توسّل به ما سوی اللَّه 249
- برق آسمانی و ابرهای بارانزا 250
- «رعد آسمانی» نشانهای از عظمت خدا 251
- چگونه «برقِ» آسمان سبب نزول باران میشود؟ 251
- شرح و تفسیر آیه مثل 254
- پیامهای آیه 256
- 2- أشکال مختلف بتپرستی. 258
- دعا از دیدگاه قرآن و روایات 260
- دعا برترین عبادت 261
- دعا در آئینه روایات 263
- راز اهمیّت دعا در اسلام 264
- رابطه «دعا» و «تربیت» 265
- موانع و شرایط استجابت دعا 268
- اجابت برخی از دعاها به مصلحت انسان نیست! 275
- دو سؤال مهم درباره دعا 276
- فصل بیست و دوم: بیست و یکمین مثال: مثال حقّ و باطل 279
- شرح و تفسیر 280
- پیامهای آیه 281
- اشاره 281
- 1- تعریف حق و باطل 281
- 3- وسعت حق و باطل 283
- 2- نشانههای حق و باطل 283
- 4- سرانجام مبارزه حق و باطل 284
- 5- مبارزه حق و باطل همیشگی است 284
- 6- چگونگی پیدایش باطل 285
- مصادیق حق چیست و کیست؟ 286
- حق و باطل از نگاه آیات و روایات 286
- عمر کوتاه «باطل» و دولت پایدار «حق» 288
- حق تلخ و باطل شیرین است! 289
- باطل همواره در لباس حق جلوه میکند 290
- علی علیه السلام محور حق 291
- فصل بیست و سوم: بیست و دومین مثال: تقوا برات بهشت 293
- شرح و تفسیر آیه 293
- مراحل چهارگانه قبل از ولادت 294
- عجایبی از عالم جنین 295
- مراحل چهارگانه کمال انسان 296
- پیام مهم آیه 299
- شرح و تفسیر آیه مثل 299
- ارتباط آیه مَثَل با آیات قبل 301
- فصل بیست و چهارم: بیست و سومین مثال: اعمال کافران 301
- شرح و تفسیر: 302
- فواید خاکستر 303
- پیامهای آیه 305
- چرا ایمان و ولایت شرط صحّت اعمال است؟ 307
- 2- دومین پیام این است که آدمهای بیایمان، انگیزههای معنوی ندارند؛ 309
- إحباط در قرآن 310
- حبط در جهان طبیعت 312
- فصل بیست و پنجم: بیست و چهارمین و بیست و پنجمین مثال: کلمه «طیّبه» و «خبیثه» 315
- ارتباط آیات مَثَل با آیات پیشین 316
- شرح و تفسیر 317
- نکته مهم خداشناسی 319
- «کلمه طیّبه» چیست؟ 321
- کلمه طیّبهای از امام حسن مجتبی علیه السلام 322
- فصل بیست و ششم: بیست و ششمین مثال: مثال والایی برای خداوند 324
- ارتباط آیه مَثَل با آیات قبل 328
- چرا عرب جاهلیّت دختران خود را میکشت؟ 328
- دختر دسته گل است 330
- ارتباط آیه مثل با آیات قبل 333
- فصل بیست و هفتم: بیست و هفتمین مثال: بتپرستان و خداپرستان 333
- انگیزه پرستش 334
- پیامهای آیه 336
- 2- بردگیهای مدرن 339
- حضرت یوسف علیه السلام انسانی آزاده 340
- علی علیه السلام آزادمردی دیگر 341
- شرح و تفسیر 344
- فصل بیست و هشتم: بیست و هشتمین مثال: مشرک و مؤمن 344
- پیام آیه: شرک و بتپرستی در قرن بیستم. 347
- فصل بیست و نهم: بیست و نهمین مثال: تازهمسلمانان سست ایمان 353
- شرح و تفسیر 354
- پیامهای آیه شریفه 355
- اهمیّت وفای به عهد و پیمان 357
- فصل سی ام: سیامین مثال: کفران نعمت 360
- شرح و تفسیر 361
- پیامهای آیه 365
- 2- آیا «قریه» در مَثَل وجود خارجی داشته است؟ 367
- 3 این همه روایات در مذمّت دنیا چرا؟ 368
- پیامهای آیه 368
- 4 مشرک از خود ارادهای ندارد. 368
- 2 هدف از آفرینش 368
- 2 منظور از «ریح» در آیه، شیطان سرکش است. 368
- دورنمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- دورنمای بحث 368
- مثال پنجاه و ششم: استقامت همسر فرعون 368
- معرّفی اجمالی سوره حجرات 368
- 2 منظور از «یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ» چیست؟ 368
- ب: کار شکنی منافقین در حدیبیّه 368
- دورنمای بحث 368
- مثال چهلم: پستترین انسانها 368
- 3 دقّت در انتخاب دوست 368
- اراده، عامل اصلی افعال و کردار! 368
- مثال سی و ششم: بت پرستی 368
- شرح و تفسیر 368
- روشهای مبارزه با بت پرستی 368
- شرح و تفسیر 368
- پیامهای آیه 368
- بررسی اجمالی سوره تحریم 368
- 2 بی اعتباری دنیا 368
- چرا حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله را شاعر میخواندند؟ 368
- 2 اتّحاد رمز پیروزی 368
- دور نمای بحث 368
- اشاره 368
- دور نمای بحث 368
- دور نمای بحث 368
- نگاهی به آیات قبل از آیه مثل 368
- مثال چهل و نهم: مثالی دیگر برای زندگی دنیا 368
- پیامهای آیات هیجده گانه 368
- 3 نکته تعبیر به «اسفار» نه «کتاب» 368
- 4 توحید حاکمیّت 368
- علی علیه السلام مصداق کامل آیه مثل 368
- منظور از نور خدا چیست؟ 368
- توصیف اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله در تورات 368
- پیامهای آیات فوق 368
- شرح و تفسیر 368
- دور نمای بحث 368
- مثل اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله در انجیل 368
- دور نمای بحث 368
- الف: داستان إفک! 368
- شرح و تفسیر 368
- مثال پنجاه و نهم: افراد بخیل 368
- مثال سی و هشتم: سراب زندگی 368
- 3 برنامهریزی در کارهای تبلیغی 368
- آثار ایمان به نزدیکی خداوند 368
- مؤمن کیست؟ 368
- بحث تکمیلی 368
- شرح و تفسیر 368
- پیامهای آیه: 368
- دورنمای بحث 368
- پیام آیه 368
- تاریخ یهود در مدینه 368
- 3 رابطه «گناه» و «قطع روزی» 368
- 2 «ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ» اشاره به چیست؟ 368
- شرح و تفسیر 368
- برده داری از دیدگاه اسلام 368
- پیام تربیتی آیات مذکور 368
- 1 از کمی نفرات نترسید 368
- تحلیل روایات 368
- اشاره 368
- دور نمای بحث 368
- دور نمای بحث 368
- دور نمای بحث 368
- مثال پنجاهم و پنجاه و یکم: یهود 368
- 4 هدایت، قابلیّت لازم دارد. 368
- مباحث تکمیلی 368
- اشاره 368
- مثال سی و سوم: زندگی دنیا 368
- مباحث تکمیلی 368
- 2 نشانه ایمان 368
- 2 چرا «حمار»؟ 368
- قصّه ایمان آوردن آسیه 368
- شرح و تفسیر 368
- مثال پنجاه و دوم: جاذبه فوق العاده قرآن 368
- اوصاف منافقین 368
- از تاریخ عبرت بگیریم 368
- 5 آیه مثل شامل هر عالم بی عملی میگردد! 368
- اشاره 368
- 3- ایجاد قدرت و حرکت 368
- ارتباط آیات مثل با آیات پیشین 368
- شرح و تفسیر 368
- پیامهای آیه: 368
- پیامهای آیه 368
- 3 غیبت در لباس تقدّس! 368
- دورنمای بحث 368
- مباحث تکمیلی 368
- الف- تفسیر فلسفی آیه نور 368
- شرح و تفسیر 368
- ترسیم چهره عالمان بی عمل در روایات 368
- شرح و تفسیر 368
- قبح و زشتی فوق العاده غیبت 368
- ج: ترور نافرجام پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله توسّط منافقان! 368
- شکستن ارزشهای کاذب از اهداف انبیاست 368
- اشاره 368
- عاقبت انسان مغرور 368
- شرح و تفسیر 368
- توحید خمیرمایه اصول و فروع دین 368
- پیامهای آیه 368
- شرح و تفسیر آیه مثل 368
- شرح و تفسیر 368
- اشاره 368
- مثال سی و پنجم: توحید و شرک 368
- 4 تاریخ گذشتگان چراغ راه آیندگان 368
- شأن نزول آیه مثل 368
- 2 سخنی از امام کاظم علیه السلام 368
- شرح و تفسیر 368
- 3 تکیه بر منافقان خطاست! 368
- 2 خود مان را فریب ندهیم! 368
- داستان تحریم 368
- 2- آیا مگس موجود کوچکی است؟ 368
- اهمّیّت توحید 368
- 4 ارزش علم و دانش 368
- دور نمای بحث 368
- مراتب ایمان! 368
- آیا تکیه بر غیر خدا، تکیه بر تار عنکبوت نیست؟ 368
- تفاوت این آیه و آیه 24 سوره یونس 368
- مثال پنجاه و هشتم: تصویری از مؤمنان و کافران 368
- جاذبه شگفتانگیز قرآن 368
- مباحث تکمیلی: 368
- پیامهای آیه 368
- شرح و تفسیر 368
- سیری در آیات قبل از آیه مثل 368
- پیامهای آیه 368
- مثال پنجاه و سوم: عالمان بی عمل 368
- عزّت در سایه ایمان 368
- 2 توحید صفات 368
- پیام آیه 368
- مثال چهل و پنجم: عیسای مسیح علیه السلام 368
- پیشگفتار 368
- دور نمای بحث 368
- پیام آیه 368
- 4 لجاجت یا باز گشت؟ 368
- ماهیّت بت پرستی 368
- دور نمای بحث 368
- پیام آیه 368
- دور نمای بحث 368
- دورنمای بحث 368
- شأن نزول آیات فوق 368
- پیامهای آیه 368
- هیبت و عظمت قرآن 368
- 2 دنیا از دیدگاه روایات 368
- پیام آیه 368
- چراغ در طول تاریخ 368
- مرض غرور را از دو راه میتوان درمان کرد: 368
- 5 شیطان و منافقین در یک مسیر حرکت میکنند! 368
- پیامهای آیه 368
- 3- تقوی و پرهیز کاری 368
- ب- تفسیر روایی آیه نور 368
- مثال پنجاه و چهارم: ویژگیهای منافقان 368
- 2 مثال مذکور شامل همه اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله نمیشود! 368
- 2 «باقیات صالحات» چیست؟ 368
- مثال چهل و ششم: اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 368
- شرح و تفسیر آیه مثل 368
- 2 خطرات منافقین 368
- 2 ممنوعیّت جدال 368
- دورنمای بحث 368
- مثال سی و دوم: مستکبران و مستضعفان 368
- 3 اسباب تذکّر 368
- علی علیه السلام نمونه کامل ویژگیهای پنجگانه 368
- مثال چهل و هشتم: نزدیکی خدا به انسان 368
- 3 توحید افعالی 368
- زندگی دنیا به چه چیز تشبیه شده است؟ 368
- مثال چهل و هفتم: غیبت 368
- حجاب مستور چیست؟ 368
- 3 مشرک آرامش ندارد. 368
- شرح و تفسیر 368
- د: اجتماع منافقان در سقیفه! 368
- پیامهای آیه: 368
- این آیه مشتمل بر دو مثال است 368
- شرح و تفسیر آیه مثل 368
- پیامهای آیه 368
- شرح و تفسیر 368
- 2 اسلام، دین کیفیّت است نه کمّیّت 368
- 3 جبر یا اختیار؟ 368
- اهمّیّت توحید 368
- شرح و تفسیر 368
- غوغاسالاری نشانه جاهلیّت 368
- شرح و تفسیر 368
- پیام آیه 368
- مثال چهل و چهارم: شرک و توحید 368
- دور نمای بحث 368
- اشاره 368
- 3 فلسفه مثال به حیوانی ضعیف 368
- مباحث تکمیلی 368
- مشکلات و معایب حرکت خزندگان 368
- پلی به سوی توحید در ماه توحید 368
- اشاره 368
- ایمان سرچشمه همه خوبیها 368
- مثال چهل و سوم: پیروزی اقلّیّت و شکست اکثریّت 368
- مثال چهل و یکم: تکیه بر غیر خدا 368
- 2- اثر تربیت 368
- 2 ندای حق را باید گوش داد! 368
- چگونه ایمان خود را تقویت کنیم؟ 368
- آیا مثال زدن برای ذات خداوند جایز است؟ 368
- 2 هدف از بلاها و عذابها 368
- شأن نزول 368
- شرح و تفسیر 368
- مباحث تکمیلی 368
- پیام آیه 368
- مثال پنجاه و هفتم: مریم بنت عمران 368
- دورنمای بحث 368
- معنای «مثال» در استعمالات قرآن 368
- دورنمای بحث 368
- 2 تار عنکبوت یکی از آیات بزرگ الهی 368
- دور نمای بحث 368
- مثال سی و نهم: اعمال مشرکان 368
- پیامهای آیه 368
- مسحور یعنی چه؟ 368
- مثال پنجاه و پنجم: میزان، ضابطه است نه رابطه! 368
- اسلحه منکران خدا 368
- 2- دقّت در اسرار آفرینش 368
- دور نمای بحث 368
- شرح و تفسیر 368
- مثال سی و یکم: مثالهای کافران 368
- پیامهای آیه 368
- مثال سی و هفتم: ذات بیمانند خدا 368
- دور نمای بحث 368
- 4- رفع موانع حیات 368
- شرح و تفسیر 368
- 3 شکنجه عامل تکامل یا وسیله شکست! 368
- 5 توحید مالکیّت 368
- 4 ولیّ مؤمنان کیست؟ 368
- دور نمای بحث 368
- عبرت بگیرید! 368
- پیامهای آیه 368
- مثال سی و چهارم: تنوّع مثالهای قرآن 368
- مثال چهل و دوم: توحید مالکیّت 368
- شرح و تفسیر 368
- 2 سرچشمه اختلاف جهل و نادانی است. 368
- پیام آیه 368
- اشاره 368
- شرح و تفسیر 368
- 1- آشنایی با قرآن 368
- شاخههای توحید 368
- پیامهای آیه 368
- 1- آیا در آیه مثل تشبیهی وجود دارد؟ 368
- دور نمای بحث 368
- دورنمای بحث 368
- چیزهایی که به نور تشبیه شده است 368
- تفاوت این مثال با مثالهای قبل 368
- مباحث تکمیلی 368
- رابطه «تسبیح» و «توبه» 368
- آیا آیه فوق از امثال القرآن است؟ 368
- شرح و تفسیر 368
- معیار سنجش نفاق 368
- 1- اثر هدایت 368
- پیامهای آیه: 368
- دور نمای بحث 368
- مثال شصتم: موضعگیری در مقابل سخن حق 368
- واقعیّتهای نهفته در برچسبها 368
- آیا آیه مورد بحث جزء امثال القرآن است؟ 368
- چرا آسیه تقیّه نکرد؟ 368
- 4- توسّلات و دعا 368
- 1 توحید ذات 368
ششم- توسّل به خطرناکترین سلاح: «نفاق»
گرچه دشمن در جنگ احزاب شکست خورد و فکر حمله مسلّحانه را از سر بیرون کرد؛ ولی این بدان معنا نبود که مخالفت و ضدّیت با اسلام و مسلمانان را به کناری نهاده باشد. کفّار با درک و اعتراف به بی اثر بوند روشهای پیشین مبارزه، بار دیگر شیوه مبارزه و در حقیقت شکل و نوع جنگ با اسلام را تغییر دادند و این بار با سلاح خطرناک و مخرّب «نفاق» به میدان آمدند. دشمن شکست خورده و رسوا شده در برابر قدرت و عظمت اسلام سر فرود آورد و مسلمان شد؛ امّا دشمنی با اسلام را از یاد نبرد در حقیقت خود را در پناه نقاب نفاق قرار داد و منتظر و مترصّد فرصتی ماند تا ضربهای جانکاه بر پیکر اسلام و مسلمانان وارد سازد. آیه شریفه اوّل سوره منافقون ناظر بر این مرحله از مبارزه است: «اذا جَاءَکَ المُنافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُانَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ انَّکَ لَرَسولُهُ وَ اللَّهُ یَشْهَدُ انَّ الْمُنافِقِینَ لَکاذِبُونَ ؛ هنگامی که منافقین نزد تو میآیند میگویند: ما شهادت میدهیم که تو پیامبر خدایی. خداوند میداند که تو پیامبر او هستی؛ ولی خداوند شهادت میدهد که منافقان دروغگو هستند (و به گفته خود ایمان ندارند).
ای پیامبر همان خدایی که شهادت به نبوّتت میدهد شهادت به دروغگویی منافقین میدهد. روند نفاق در اسلام این چنین شکل گرفت و به صورت جریانی سیّال درآمد. «1» از ظاهر این آیه و دیگر آیات قرآن نتیجه گرفته میشود که نفاق در اسلام از مدینه آغاز شد؛ ولی این امر بدان معنا نیست که در مکّه منافق یا منافقانی نبودهاند. چه بسا افرادی با داشتن حسّ آیندهنگری و شمّ سیاسی قوی خود،
______________________________
(1)- مراحل ششگانه مبارزه با اسلام را بار دیگر در روند انقلاب اسلامی ایران نیز به چشم دیدیم. استهزا و توهین به حضرت امام خمینی- قدّس سرّه- تبعید آن حضرت، محاصره اقتصادی، جنگهای مسلحانه داخلی و خارجی و سرانجام نفاق که نمونه بارز آن سازمان رسوای منافقین خلق است.