وداع با رمضان

دعا در وداع ماه رمضان

ای خدایی که در برابر احسان به بندگان پاداش نخواهی،

و از عطا و بخشش پشیمان نمی گردی،

ای کسی که مزد بنده خود را بیش از عمل او می دهی،

نعمتت بی استحقاق به بندگان رسد، و عفوت تفضل، و مجازاتت عدالت، و قضایت عین خیر است.

اگر بخشش کنی عطایت را به منّت آلوده نکنی، و اگر عنایت نکنی از باب ستم نیست،

آن که تو را شکر کند شکرش کنی، در صورتی که خودت آن شکر را به او الهام فرمودی،

و هر که تو را بستاید پاداشش می دهی در حالی که آن ستایش را خودت به او تعلیم کردی،

پرده می پوشی بر آن که اگر می خواستی رسوایش می کردی، و جود و کرم کنی بر آن که اگر می خواستی از وی دریغ می کردی،

در صورتی که هر دو مستحق رسوایی و دریغ تو اند، امّا تو تمام امورت را براساس تفضل بنا نهاده ای، و قدرتت را بر آئین گذشت مقرّر کرده ای،

و با آن که با تو به مخالفت برخاسته با بردباری روبرو می شوی، و به آن که در حق خویش ستم کرده مهلت می دهی،

با صبر و بردباری خود مهلتشان می دهی تا به حضرتت بازگردند، و در مؤاخذه عاصیان شتاب نمی کنی تا به توبه موفق شوند، تا هلاک شونده آنان بدون رضای تو هلاک نشود،

و تیره بختشان به نعمتت بدبخت نگردد مگر پس از قطع بهانه و بعد از اتمام حجت همه جانبه بر او، و این همه بزرگواری و آقایی از عفو و گذشت توست ای بزرگوار، و بهره ای است از محبتت ای بردبار.

تویی که بر بندگانت دری به سوی بخشش خود باز کرده ای، و آن را باب توبه نامیده ای،

و بر آن درِ گشوده راهنمایی از وحی خود قرار داده ای، تا آن را گم نکنند، پس خود - که نامت والا و مبارک است - فرمودی:

«به سوی خدا توبه خالص و بی پیرایه آورید، باشد که پروردگارتان گناهان شما را محو کند، و شما را داخل بهشت هایی نماید که نهرها از زیر آن روان است،

در آن روزی که خداوند پیامبر خود و آنان را که به او ایمان آوردند خوار وذلیل نمی کند، درحالی که نورشان پیش رویشان و از جانب راستشان روان است می گویند:

خداوندا نورمان را کامل کن، و ما را مورد مغفرت قرار ده، که تو بر هر چیز توانایی».

پس عذر کسی که از ورود به آن خانه غفلت کند پس از گشوده شدن در و به پا داشتن راهنما چه خواهد بود؟

و تویی که در معامله با بندگانت بر عطای خود افزوده ای، تا در این تجارتشان از عنایت تو سود برند، و در حرکت کردن به جانب تو کامیاب گردند، و از حضرتت بهره ای افزون دریافت نمایند،

به همین خاطر، تو خود - که نامت مبارک است و بس والایی - فرمودی: «هر کس که یک کار نیک کند ده برابر آن پاداش دارد، و هر کس یک کار بد کند جز به مانند کارش عقوبت نبیند»،

و نیز فرمودی: «مثل آنان که اموالشان را در راه خدا انفاق می کنند مانند دانه ای است که هفت خوشه رویانده، در هر خوشه صد دانه باشد، و خداوند برای هر که بخواهد آن را چند برابر کند»،

و فرمودی: «کیست آن که به خداوند قرض الحسنه دهد تا خدا آن را چندین برابر سازد؟» و امثال و نظائر این وعده ها که در قرآن درباره چند برابر کردن کارهای نیک فرو فرستاده ای.

و تویی آن خداوندی که با گفتار از غیب خود و به سبب ترغیبت که در برگیرنده سود ایشان است آنان را به چیزی راهنمایی فرمودی که اگر از آنان می پوشاندی دیدگانشان درک نمی کرد، و گوشهاشان فرانمی گرفت، و فکرشان به آن نمی رسید،

چرا که فرمودی: «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم، و مرا سپاس آورید و کفران نورزید»،

و فرمودی: «هرآینه اگر شکر آرید شما را افزونی دهم، و اگر ناسپاسی کنید همانا عذاب من شدید است»

و فرمودی: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، آنان که از عبادت من (دعا کردن) تکبّر ورزند به زودی خوار و ذلیل وارد جهنم می شوند».

پس نیایش و دعا را عبادت، و ترکش را کبر و خودخواهی نامیدی، و بر ترک دعا به دخول دوزخ با ذلت و خواری تهدید فرمودی.

بدین سبب بندگان واقعی به نعمتت تو را یاد کردند، و به بخششت شکر آوردند، و به فرمانت به دعا برخاستند، و به خاطر گرفتن عطای افزونت صدقه دادند، و تنها راه آزادی آنان از خشم تو، و دستیابی به رضای حضرتت در آن بود.

و اگر مخلوقی مخلوق دیگر را از سوی خود به مثل آنکه حضرت تو بندگانت را از سوی خود راهنمایی نمودی هدایت می کرد موصوف به احسان، و موصوف به امتنان و بخشش بود، و به هر زبانی مورد ستایش قرار می گرفت،

پس سپاس توراست تا آنجا که در سپاس تو راهی وجود داشته باشد، و تا آنجا که برای سپاس کلمه ای که تو به آن ستوده شوی، و معنایی که به سپاس منصرف گردد باقی باشد.

ای کسی که با احسان و فضلت بندگان را به سپاس فرا خوانده ای، و آنان را غرق عطا و بخشش خود نموده ای، چه آشکار و پخش است نعمت تو در ما! و چه فراوان است عطایت برما! و چه مخصوص است نیکی تو به ما!

ما را به دین برگزیده ات راه نمودی، و به آئین پسندیده ات رهنمون شدی، و سالک راهی فرمودی که آن را هموار کردی، و ما را به راه تقرب به پیشگاهت، و وصول به کرامتت بینایی دادی.

خداوندا تو از خالص ترین آن وظایف، و برگزیده ترین آن فرائض، ماه رمضان را قرار دادی که آن را از میان سایر ماه ها برگزیدی،

و از میان همه زمان ها و عصرها اختیار کردی، و بر تمام اوقات سال ترجیح دادی، به خاطر آنکه در آن قرآن و نور نازل نمودی، و ایمان را در این ماه چند برابر ساختی،

و روزه گرفتن را در آن واجب فرمودی، و به شب زنده داری در آن ترغیب کردی، و شب قدر را در آن که از هزار ماه با ارزش تر است بزرگ داشتی،

پس ما را محض این ماه بر سایر امم برتری دادی و در پرتو فضل آن، ما را از میان همه ملت ها برگزیدی،

پس به فرمانت روزش را روزه گرفتیم، و در شبش به کمک تو به عبادت برخاستیم، و به وسیله روزه و نمازش طالب رحمتی که برای ما مهیا فرمودی شدیم، و آن را وسیله رسیدن به ثواب تو قرار دادیم،

و تو بر آنچه بندگانت بدان رغبت دارند قادری، و آنچه را که از احسانت خواسته شود بخشنده ای، و به آن که جهت رسیدن به قرب تو بکوشد نزدیکی.

و همانا این ماه در نزد ما ستوده زیست، و با ما همنشینی پسندیده بود، و برترین منفعت جهانیان را برای ما به ارمغان آورد، پس به هنگام پایان گرفتن وقت، و سرآمدن مدت، و کامل شدن روزهایش از ما جدا شد،

اینک آن را وداع می گوییم وداع کسی که هجرانش بر ما غم انگیز است، و روی گرداندنش ما را به اندوه و وحشت دچار کرده، و بر عهده ما پیمان ناگسستنی، و حرمت در خور توجه، و حق لازم دارد،

به این خاطر می گوییم: سلام بر تو ای بزرگ ترین ماه خدا و ای عید عاشقان حق.

سلام بر تو ای کریم ترین همنشین از میان اوقات، و ای بهترین ماه در روزها و ساعات.

سلام بر تو ای ماهی که در طی تو برآورده شدن آمال نزدیک گشته، و اعمال در آن پخش و فراوان است.

سلام بر تو ای همنفسی که قدر و منزلتت بزرگ، و فقدانت بسیار دردناک است، و ای مایه امیدی که دوریت رنج آور است.

سلام بر تو ای همدمی که چون رو کنی ما را مونس شاد کننده ای، و چون سپری شوی وحشت آور و دردناکی.

بر تو ای همسایه ای که دل ها نزد تو نرم شد، و گناهان در تو نقصان گرفت.

سلام بر تو ای یاوری که ما را در مبارزه با شیطان یاری دادی، و ای مصاحبی که راه های احسان را هموار و آسان ساختی.

سلام بر تو که چه بسیارند آزاد شدگان حضرت حق در تو، و چه سعادتمند است کسی که حرمتت را به واسطه خودت رعایت نمود!

سلام بر تو که چه بسیار گناهان را از پرونده ما زدودی، و چه عیب ها که بر ما پوشاندی!

سلام بر تو که زمانت بر گنهکاران چه طولانی بود، و در دل مؤمنان چه هیبتی داشتی!

سلام بر تو ای ماهی که هیچ زمانی با تو پهلو نزند.

سلام بر تو ای ماهی که از هر نظر مایه سلامتی.

سلام بر تو که مصاحبتت ناپسند و معاشرتت نکوهیده نیست.

سلام بر تو همچنان که با برکات بر ما وارد شدی، و ناپاکی معاصی را از پرونده ما شستی.

سلام بر تو که وداع با تو نه از باب خستگی، و فراغت از روزه ات نه به خاطر ملالت است.

سلام بر تو که قبل از آمدنت در آرزویت بسر می بردیم، و پیش از رفتنت بر هجرانت محزونیم.

سلام بر تو که چه بدی ها که به سبب تو از جانب ما گشته، و چه خوبی ها که از برکت تو به سوی ما سرازیر شده!

سلام بر تو و بر شب قدری که از هزار ماه بهتر است.

سلام بر تو که دیروز چه سخت بر تو دل بسته بودیم، و فردا چه بسیار شائق تو می شویم!

سلام بر تو و بر فضیلت تو که از آن محروم گشتیم، و بر برکات گذشته ات که از دست ما گرفته شد.

بارالها ما اهل این ماهیم که ما را به آن شرافت بخشیدی، و توفیق ادراکش را به ما عنایت فرمودی آنگاه که تیره بختان وقتش را نشناختند، و از بخت بدشان از فضلش محروم شدند.

تویی سرپرست آنچه از معرفتش که ما را بدان برتری دادی، و آنچه از سنّتش که ما را بدان رهنمون شدی، و ما به توفیق تو به روزه و نماز آن برخاستیم همراه با تقصیر، و در آن اندکی از بسیار را بجا آوردیم.

خداوندا پس تو را سپاس همراه با اقرار به بدی هامان، و اعتراف به سهل انگاریمان، در حالی که در قلوبمان ندامت قطعی، و بر زبانمان عذر صادقانه داریم،

پس ما را با توجه به اعتراف به تقصیری که در این ماه داشتیم مزدی عنایت کن که تدارک کننده فضیلت های دلخواهمان، و جایگزین ذخیره هایی که مورد علاقه ماست باشد،

و عذر ما را در کوتاهی از ادای حقّت قبول کن، و آینده عمرمان را به ماه رمضان آینده که در پیش داریم برسان،

و چون ما را به آن رساندی ما را بر انجام عبادتی که سزاوار توست یاری ده، و به انجام طاعتی که شایسته آن ماه است موفق دار،

و عمل صالحی را که موجب تدارک حق تو در آن دو ماه از ماه های زمان خواهد بود به دست ما جاری فرما.

خداوندا هر گناه کوچکی یا بزرگی که در این ماه به آن دست زدیم، یا معصیتی که به آن آلوده گشتیم،

یا خطایی که مرتکب شدیم، از روی عمد یا فراموشی، که در آن به خود ظلم کرده، یا حرمت دیگری را بدان دریده باشیم،

پس بر محمد و آلش درود فرست، و ما را از همه آنها در پرده ستّاری حضرتت بپوشان، و به عفوت از ما بگذر،

و ما را در آن ماه شهره به پیش دیده شماتت کنندگان قرار مده، و زبان طعنه زنندگان را بر ما باز مکن،

و ما را به کاری بدار که سبب فرونهادن گناهان و پوشاندن آن چیزی شود که در آن ماه بر ما نمی پسندی، به مهربانیت که پایان ندارد، و احسانت که کاستی نمی پذیرد.

وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَيْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْنَا أَجْلَبِهِ لِعَفْوٍ، وَ أَمْحَاهُ لِذَنْبٍ، وَ اغْفِرْ لَنَا مَا خَفِيَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا عَلَنَ.

و آن را از بهترین روزهایی قرار ده که بر ما گذشته، که بیشترین عفو را موجب، و بیشترین معاصی را محو کننده باشد، و گناهان پنهان و آشکار ما را مورد مغفرت قرار ده.

بارالها پایان یافتن این ماه را پایان یافتن خطاهایمان قرار ده، و به دنبال خارج شدنش ما را از بدیهامان خارج کن،

و ما را از سعادتمندترین اهل این ماه به آن، و پرنصیب ترین آنان در آن، و بهره مندترین ایشان از خودت قرار ده.

بار الها هر کس که این ماه را آن طور که بایسته است رعایت کرده، و احترامش را آنچنان که باید حفظ نموده، و حدودش را به بهترین صورت بپاداشته،

و از گناهانش به نحو صحیح پرهیز کرده، یا به وسیله کار خیر به تو تقرب جسته که موجب خشنودیت از وی گشته، و رحمتت را متوجه او نموده،

پس مانند آنچه به او بخشیدی از توانگری خود به ما ببخش، و چندین برابر آن را از فضل خود به ما عطا فرما، زیرا که فضلت کاستی نگیرد،

و خزائنت نقصان نپذیرد بلکه افزون می شود، و معادن احسانت از بین نمی رود، و همانا عطای تو گوارا عطایی است.

بارالها بر محمد و آلش درود فرست، و همانند پاداش آنان که تا روز رستاخیز این ماه را روزه گرفته اند، یا به بندگی تو در آن اقدام کرده اند برای ما ثبت کن.

بارالها در این روز فطر که آن را برای اهل ایمان عید و شادی، و برای اهل آیین خود روز اجتماع و گردهمایی قراردادی به درگاهت توبه می کنیم،

از هر معصیتی که دچارش شدیم، یا هر کار بدی که به آن دست زدیم، یا اندیشه سوئی که در دل داشتیم،

مانند توبه کسی که خیال بازگشت به گناه را ندارد، و پس از توبه به جانب هیچ خطایی برنمی گردد،

توبه پاک و خالصی که از شک و تردید پیراسته باشد، پس آن را از ما بپذیر، و از ما راضی شو، و ما را بر آن استوار بدار.

بارالها ترس از عذابِ وعده داده شده، و رغبت به ثواب موعود را روزی ما کن، تا لذّت آنچه را که از تو می خواهیم بیابیم، و غصه آنچه را که از آن به تو پناه می بریم دریابیم،

و ما را در پیشگاهت از توبه کنندگانی قرار ده که محبتت را بر ایشان حتم ساخته ای، و بازگشتشان را به طاعت خود قبول نموده ای، ای عادل ترین عادل ها.

بارالها از پدران و مادران و اهل دین ما همگی، چه آن که از ایشان از دنیا رفته، و چه آن که تا قیامت به آنان خواهد پیوست درگذر.

بارالها بر محمد پیامبر ما و بر آلش درود فرست همچنان که بر فرشتگان مقرّبت درود فرستادی،

و بر او و بر آلش درود فرست آن طور که بر پیامبران مرسلت درود فرستادی،

و بر او و بر آلش درود فرست آن طور که بر بندگان شایسته ات درود نثار کردی،

و بهتر از آن ای خدای عالمیان، چنان درودی که برکتش به ما برسد، و سودش نصیب ما گردد، و به خاطر آن دعاهایمان مستجاب شود،

زیرا که تو بزرگوارترین کسی هستی که به او توجه شده، و بی نیاز کننده ترین کسی هستی که بر او اعتماد شده، و بخشنده ترین کسی هستی که از احسانش درخواست شده، و تو بر هر چیز توانایی.