پس از بيعت مردم مدينه با امام ع

خطبه 16 : پس از بيعت مردم مدينه با امام ع

و من كلام له (عليه السلام) لما بويع في المدينة و فيها يخبر الناس بعلمه بما تئول إليه أحوالهم و فيها يقسمهم إلى أقسام

(پس از بيعت مردم مدينه با امام عليه السّلام اين اوّلين سخنرانى آن حضرت در سال 35 هجرى است)

ذِمَّتِي بِمَا أَقُولُ رَهِينَةٌ

آن چه مى گويم به عهده مى گيرم،

وَ أَنَا بِهِ زَعِيمٌ

و خود به آن پاى بندم

إِنَّ مَنْ صَرَّحَتْ لَهُ الْعِبَرُ عَمَّا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْمَثُلَاتِ حَجَزَتْهُ التَّقْوَى عَنْ تَقَحُّمِ الشُّبُهَاتِ

كسى كه عبرت ها براى او آشكار شود، و از عذاب آن پند گيرد، تقوا و خويشتن دارى او را از سقوط در شبهات نگه مى دارد.

أَلَا وَ إِنَّ بَلِيَّتَكُمْ قَدْ عَادَتْ كَهَيْئَتِهَا يَوْمَ بَعَثَ اللَّهُ نَبِيَّهُ (صلى الله عليه وسلم)

آگاه باشيد، تيره روزى ها و آزمايش ها، همانند زمان بعثت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بار ديگر به شما روى آورد.

وَ الَّذِي بَعَثَهُ بِالْحَقِّ لَتُبَلْبَلُنَّ بَلْبَلَةً

سوگند به خدايى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را به حق مبعوث كرد، سخت آزمايش مى شويد،

وَ لَتُغَرْبَلُنَّ غَرْبَلَةً

چون دانه اى كه در غربال ريزند،

وَ لَتُسَاطُنَّ سَوْطَ الْقِدْرِ

يا غذايى كه در ديگ گذارند به هم خواهيد ريخت، زير و رو خواهيد شد،

حَتَّى يَعُودَ أَسْفَلُكُمْ أَعْلَاكُمْ وَ أَعْلَاكُمْ أَسْفَلَكُمْ

تا آن كه پايين به بالا، و بالا به پايين رود،

أَلَا وَ إِنَّ التَّقْوَى مَطَايَا ذُلُلٌ

اما تقوا، چونان مركب هاى فرمانبردارى هستند

حُمِلَ عَلَيْهَا أَهْلُهَا وَ أُعْطُوا أَزِمَّتَهَا

كه سواران خود را، عنان بر دست،

فَأَوْرَدَتْهُمُ الْجَنَّةَ

وارد بهشت جاويدان مى كنند.

وَ لَيَسْبِقَنَّ سَابِقُونَ كَانُوا قَصَّرُوا وَ لَيُقَصِّرَنَّ سَبَّاقُونَ كَانُوا سَبَقُوا

آنان كه سابقه اى در اسلام داشتند، و تاكنون منزوى بودند، بر سر كار مى آيند، و آنها كه به ناحق، پيشى گرفتند، عقب زده خواهند شد.

وَ اللَّهِ مَا كَتَمْتُ وَشْمَةً وَ لَا كَذَبْتُ كِذْبَةً

به خدا سوگند، كلمه اى از حق را نپوشاندم، هيچ گاه دروغى نگفته ام،

وَ لَقَدْ نُبِّئْتُ بِهَذَا الْمَقَامِ وَ هَذَا الْيَوْمِ

از روز نخست، به اين مقام خلافت و چنين روزى خبر داده شدم.

أَلَا وَ إِنَّ الْخَطَايَا خَيْلٌ شُمُسٌ

آگاه باشيد همانا گناهان چون مركب هاى بد رفتارند

حُمِلَ عَلَيْهَا أَهْلُهَا وَ خُلِعَتْ لُجُمُهَا فَتَقَحَّمَتْ بِهِمْ فِي النَّارِ

كه سواران خود (گناهكاران) را عنان رها شده در آتش دوزخ مى اندازند.

حَقٌّ وَ بَاطِلٌ وَ لِكُلٍّ أَهْلٌ

حقّ و باطل هميشه در پيكارند، و براى هر كدام طرفدارانى است،

فَلَئِنْ أَمِرَ الْبَاطِلُ لَقَدِيماً فَعَلَ

اگر باطل پيروز شود، جاى شگفتى نيست، از دير باز چنين بوده،

وَ لَئِنْ قَلَّ الْحَقُّ فَلَرُبَّمَا وَ لَعَلَّ

و اگر طرفداران حق اندكند، چه بسا روزى فراوان گردند و پيروز شوند،

وَ لَقَلَّمَا أَدْبَرَ شَيْءٌ فَأَقْبَلَ

امّا كمتر اتّفاق مى افتد كه چيز رفته باز گردد.

قال السيد الشريف و أقول إن في هذا الكلام الأدنى من مواقع الإحسان ما لا تبلغه مواقع الاستحسان

مى گويم: «كلمات امام عليه السّلام پيرامون حق و باطل، از سخنان نيكويى است كه كلام كسى از سخن سرايان به آن نخواهد رسيد،

و إن حظ العجب منه أكثر من حظ العجب به

و بيش از آن چه كه ما در شگفت شويم، شگفتى، برابر آن فرو مانده است،

و فيه مع الحال التي وصفنا زوائد من الفصاحة لا يقوم بها لسان و لا يطلع فجها إنسان

در اين كلمات امام عليه السّلام ريزه كاريهايى از فصاحت است كه نه زبان قدرت شرح آن را دارد، و نه انسانى مى تواند از درّه هاى عميق آن بگذرد،

و لا يعرف ما أقول إلا من ضرب في هذه الصناعة بحق

اين اعتراف مرا كسانى كه در فصاحت پيشگامند و با سابقه، درك مى كنند.»

و جرى فيها على عرق

و انديشه‏اش به ريشه‏هاى آن نفوذ كرده باشد،

وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ

و در نمى‏يابند اين گفتار را مگر دانشمندان.

و من هذه الخطبة و فيها يقسم الناس إلى ثلاثة أصناف

و از همين خطبه است: اقسام مردمان‏

شُغِلَ مَنِ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ أَمَامَهُ

آن كس كه بهشت و دوزخ را پيش روى خود دارد، در تلاش است.

سَاعٍ سَرِيعٌ نَجَا

برخى از مردم به سرعت به سوى حق پيش مى روند، كه اهل نجاتند،

وَ طَالِبٌ بَطِيءٌ رَجَا

و بعضى به كندى مى روند و اميدوارند،

وَ مُقَصِّرٌ فِي النَّارِ هَوَى

و ديگرى كوتاهى مى كند و در آتش جهنّم گرفتار است.

الْيَمِينُ وَ الشِّمَالُ مَضَلَّةٌ

چپ و راست گمراهى،

وَ الطَّرِيقُ الْوُسْطَى هِيَ الْجَادَّةُ

و راه ميانه، جادّه مستقيم الهى است

عَلَيْهَا بَاقِي الْكِتَابِ وَ آثَارُ النُّبُوَّةِ

كه قرآن و آثار نبوّت، آن را سفارش مى كند،

وَ مِنْهَا مَنْفَذُ السُّنَّةِ

و گذرگاه سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است

وَ إِلَيْهَا مَصِيرُ الْعَاقِبَةِ

و سرانجام، بازگشت همه بدان سو مى باشد.

هَلَكَ مَنِ ادَّعَى

ادّعا كننده باطل نابود شد،

وَ خابَ مَنِ افْتَرى

و دروغگو زيان كرد،

مَنْ أَبْدَى صَفْحَتَهُ لِلْحَقِّ هَلَكَ

هر كس با حق در افتاد هلاك گرديد.

وَ كَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلًا أَلَّا يَعْرِفَ قَدْرَهُ

نادانى انسان همين بس كه قدر خويش نشناسد.

لَا يَهْلِكُ عَلَى التَّقْوَى سِنْخُ أَصْلٍ

آن چه بر أساس تقوا پايه گذارى شود، نابود نگردد.

وَ لَا يَظْمَأُ عَلَيْهَا زَرْعُ قَوْمٍ

كشتزارى كه با تقوا آبيارى شود، تشنگى ندارد.

فَاسْتَتِرُوا فِي بُيُوتِكُمْ

مردم به خانه هاى خود روى آوريد،

وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ

مسائل ميان خود را اصلاح كنيد،

وَ التَّوْبَةُ مِنْ وَرَائِكُمْ

توبه و بازگشت پس از زشتى ها ميسّر است.

وَ لَا يَحْمَدْ حَامِدٌ إِلَّا رَبَّهُ

جز پروردگار خود، ديگرى را ستايش نكنيد

وَ لَا يَلُمْ لَائِمٌ إِلَّا نَفْسَهُ

و جز خويشتن خويش ديگرى را سرزنش ننماييد.