عوامل هلاكت انسانها

يَعْمَلُونَ فِي الشُّبُهَاتِ

به شبهات عمل مى كنند

وَ يَسِيرُونَ فِي الشَّهَوَاتِ

و در گرداب شهوات غوطه ورند،

الْمَعْرُوفُ فِيهِمْ مَا عَرَفُوا

نيكى در نظرشان همان است كه مى پندارند،

وَ الْمُنْكَرُ عِنْدَهُمْ مَا أَنْكَرُوا

و زشتى ها همان است كه آنها منكرند.

خطبه 88 : عوامل هلاكت انسانها

و من خطبة له (عليه السلام) و فيها بيان للأسباب التي تهلك الناس

از خطبه‏هاى آن حضرت است در بيان عوامل هلاكت مردم‏ (به نقل برخى از شارحان، اين خطبه در سال 36 هجرى پس از قتل عثمان در مدينه ايراد شد)

أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ يَقْصِمْ جَبَّارِي دَهْرٍ قَطُّ

پس از ستايش پروردگار، خدا هرگز جبّاران دنيا را در هم نشكسته

إِلَّا بَعْدَ تَمْهِيلٍ وَ رَخَاءٍ

مگر پس از آن كه مهلت هاى لازم و نعمت هاى فراوان بخشيد،

وَ لَمْ يَجْبُرْ عَظْمَ أَحَدٍ مِنَ الْأُمَمِ إِلَّا بَعْدَ أَزْلٍ وَ بَلَاءٍ

و هرگز استخوان شكسته ملّتى را باز سازى نفرمود مگر پس از آزمايش ها و تحمّل مشكلات.

وَ فِي دُونِ مَا اسْتَقْبَلْتُمْ مِنْ عَتْبٍ

مردم در سختى هايى كه با آن روبرو هستيد

وَ مَا اسْتَدْبَرْتُمْ مِنْ خَطْبٍ مُعْتَبَرٌ

و مشكلاتى كه پشت سر گذارديد، درس هاى عبرت فراوان وجود دارد.

وَ مَا كُلُّ ذِي قَلْبٍ بِلَبِيبٍ

نه هر كه صاحب قلبى است خردمند است،

وَ لَا كُلُّ ذِي سَمْعٍ بِسَمِيعٍ

و نه هر دارنده گوشى شنواست،

وَ لَا كُلُّ نَاظِرٍ بِبَصِيرٍ

و نه هر دارنده چشمى بيناست.

فَيَا عَجَباً

در شگفتم،

وَ مَا لِيَ لَا أَعْجَبُ مِنْ خَطَإِ هَذِهِ الْفِرَقِ عَلَى اخْتِلَافِ حُجَجِهَا فِي دِينِهَا

چرا در شگفت نباشم از خطاى گروه هاى پراكنده با دلايل مختلف كه هر يك در مذهب خود دارند

لَا يَقْتَصُّونَ أَثَرَ نَبِيٍّ

نه گام بر جاى گام پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مى نهند،

وَ لَا يَقْتَدُونَ بِعَمَلِ وَصِيٍّ

و نه از رفتار جانشين او پيروى مى كنند،

وَ لَا يُؤْمِنُونَ بِغَيْبٍ

نه به غيب ايمان مى آورند

وَ لَا يَعِفُّونَ عَنْ عَيْبٍ

و نه خود را از عيب بر كنار مى دارند،

مَفْزَعُهُمْ فِي الْمُعْضِلَاتِ إِلَى أَنْفُسِهِمْ

در حل مشكلات به خود پناه مى برند،

وَ تَعْوِيلُهُمْ فِي الْمُهِمَّاتِ عَلَى آرَائِهِمْ

و در مبهمات تنها به رأى خود تكيه مى كنند،

كَأَنَّ كُلَّ امْرِئٍ مِنْهُمْ إِمَامُ نَفْسِهِ

گويا هر كدام، امام و راهبر خويش مى باشند

قَدْ أَخَذَ مِنْهَا فِيمَا يَرَى بِعُرًى ثِقَاتٍ

كه به دستگيره هاى مطمئن

وَ أَسْبَابٍ مُحْكَمَاتٍ

و اسباب محكمى كه خود باور دارند چنگ مى زنند.