بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ سَأَلَ سَآئِلُۢ بِعَذَابٖ وَاقِعٖ

به نام خداى رحمان و رحيم.؛ سائلى از كفار درخواست عذابى كرد كه لا محاله واقع مى‌شد.

لِّلۡكَٰفِرِينَ لَيۡسَ لَهُۥ دَافِعٞ

و كافران دافعى براى آن نداشتند.

مِّنَ ٱللَّهِ ذِي ٱلۡمَعَارِجِ

عذابى از ناحيه خدايى كه در درگاهش براى فرشتگان درجاتى دارد.

تَعۡرُجُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَ ٱلرُّوحُ إِلَيۡهِ فِي يَوۡمٖ كَانَ مِقۡدَارُهُۥ خَمۡسِينَ أَلۡفَ سَنَةٖ

ملائكه و روح در روزى كه مقدار آن پنجاه هزار سال است (يعنى در روز قيامت) به سوى او عروج مى‌كنند.

فَٱصۡبِرۡ صَبۡرٗا جَمِيلًا

پس تو كه مورد چنين درخواستى از آنان قرار گرفته‌اى به خوبى صبر كن.

إِنَّهُمۡ يَرَوۡنَهُۥ بَعِيدٗا

كفار آن روز را دور مى‌پندارند.

وَ نَرَىٰهُ قَرِيبٗا

ولى ما نزديكش مى‌بينيم.

يَوۡمَ تَكُونُ ٱلسَّمَآءُ كَٱلۡمُهۡلِ

روزى است كه آسمان چون مس ذوب شده مى‌شود.

وَ تَكُونُ ٱلۡجِبَالُ كَٱلۡعِهۡنِ

و كوه‌ها چون پشم حلاجى شده مى‌گردند.

وَ لَا يَسۡ‍َٔلُ حَمِيمٌ حَمِيمٗا

و هيچ حامى و دوستى سراغ دوستش را نمى‌گيرد.

يُبَصَّرُونَهُمۡ يَوَدُّ ٱلۡمُجۡرِمُ لَوۡ يَفۡتَدِي مِنۡ عَذَابِ يَوۡمِئِذِۢ بِبَنِيهِ

با اينكه دوستان را به دوستان نشان مى‌دهند، مجرم آرزو مى‌كند اى كاش مى‌شد فرزندان را در برابر عذاب آن روز فدا كرد.

وَ صَٰحِبَتِهِۦ وَ أَخِيهِ

و دوستان و برادر را.

وَ فَصِيلَتِهِ ٱلَّتِي تُ‍ٔۡوِيهِ

و خويشاوندانى كه او را از خود مى‌دانستند.

وَ مَن فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا ثُمَّ يُنجِيهِ

و بلكه همه مردم روى زمين را تا خودش از عذاب نجات پيدا كند.

كَلَّآ إِنَّهَا لَظَىٰ

اما هيهات چه آرزوى خامى كه آتش دوزخ شعله‌ور است.

نَزَّاعَةٗ لِّلشَّوَىٰ

و در هم شكننده اعضاى بدن است.

تَدۡعُواْ مَنۡ أَدۡبَرَ وَ تَوَلَّىٰ

او هر روگردان از حق و مستكبرى را به سوى خود مى‌خواند.

وَ جَمَعَ فَأَوۡعَىٰٓ

و همه آنهايى را كه اموال را جمع و ذخيره كردند در خود جاى مى‌دهد.

إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ خُلِقَ هَلُوعًا

آرى انسان به منظور رسيدنش به كمال حريص خلق شده.

إِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ جَزُوعٗا

و نيز اينطور خلق شده كه در برابر شر به جزع در مى‌آيد.

وَ إِذَا مَسَّهُ ٱلۡخَيۡرُ مَنُوعًا

و از رساندن خير به ديگران دريغ مى‌نمايد.

إِلَّا ٱلۡمُصَلِّينَ

مگر نمازگزاران.

ٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ دَآئِمُونَ

كه بر اين كار خود مداومت دارند.

وَ ٱلَّذِينَ فِيٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ مَّعۡلُومٞ

(و حرص خود را در راه بندگى خدا به كار مى‌برند) و كسانى كه در اموالشان حقى معلوم است.

لِّلسَّآئِلِ وَ ٱلۡمَحۡرُومِ

براى سائل و محروم.

وَ ٱلَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوۡمِ ٱلدِّينِ

و كسانى روز جزا را همواره تصديق مى‌كنند.

وَ ٱلَّذِينَ هُم مِّنۡ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشۡفِقُونَ

و كسانى كه از عذاب پروردگارشان نگران هستند.

إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمۡ غَيۡرُ مَأۡمُونٖ

چون هيچ كس از عذاب پروردگارش ايمن نيست.

وَ ٱلَّذِينَ هُمۡ لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ

و كسانى كه شهوت خود را حفظ مى‌كنند.

إِلَّا عَلَىٰٓ أَزۡوَٰجِهِمۡ أَوۡ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُهُمۡ فَإِنَّهُمۡ غَيۡرُ مَلُومِينَ

مگر در مورد همسران و كنيزان خود كه به خاطر به كار بردن نيروى شهوت در آن موارد ملامت نمى‌شوند.

فَمَنِ ٱبۡتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِكَ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡعَادُونَ

پس اگر كسى براى اطفاى شهوت به دنبال غير آنچه ياد شد باشد چنين كسانى تجاوزگرند.

وَ ٱلَّذِينَ هُمۡ لِأَمَٰنَٰتِهِمۡ وَ عَهۡدِهِمۡ رَٰعُونَ

و كسانى كه امانت‌ها و پيمان خود را محترم مى‌شمارند.

وَ ٱلَّذِينَ هُم بِشَهَٰدَٰتِهِمۡ قَآئِمُونَ

و كسانى كه پاى شهادت‌هاى خود مى‌ايستند.

وَ ٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ يُحَافِظُونَ

و كسانى كه بر نماز خود محافظت دارند.

أُوْلَٰٓئِكَ فِي جَنَّٰتٖ مُّكۡرَمُونَ

چنين كسانند كه در باغهاى بهشت مورد احترامند.

فَمَالِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ قِبَلَكَ مُهۡطِعِينَ

(با اينكه خداى تعالى مقدر فرمود كه كفار را با بهشت خود گرامى ندارد) اين كفار را كه در پيرامون تواند چه مى‌شود كه چشم از تو بر نمى‌دارند.

عَنِ ٱلۡيَمِينِ وَ عَنِ ٱلشِّمَالِ عِزِينَ

(و در عين اينكه با همند) از چپ و راستت متفرق مى‌شوند.

أَيَطۡمَعُ كُلُّ ٱمۡرِيٕٖ مِّنۡهُمۡ أَن يُدۡخَلَ جَنَّةَ نَعِيمٖ

آيا هر يك از آنها طمع آن دارند كه تقدير الهى را بر هم زده داخل بهشت نعيم شوند؟.

كَلَّآ إِنَّا خَلَقۡنَٰهُم مِّمَّا يَعۡلَمُونَ

نه، حاشا كه كوچكتر از اينند و خود مى‌دانند كه ما از چه چيز خلقشان كرده‌ايم.

فَلَآ أُقۡسِمُ بِرَبِّ ٱلۡمَشَٰرِقِ وَ ٱلۡمَغَٰرِبِ إِنَّا لَقَٰدِرُونَ

پس (گو اينكه قسم لازم ندارد ولى) به پروردگار همه مشرقها و مغربها سوگند كه ما قادريم.

عَلَىٰٓ أَن نُّبَدِّلَ خَيۡرٗا مِّنۡهُمۡ وَ مَا نَحۡنُ بِمَسۡبُوقِينَ

بر اينكه اينان را منقرض نموده خلقى بهتر از ايشان بيافرينيم و كسى نيست كه با اراده خود اراده ما را از كار بيندازد.

فَذَرۡهُمۡ يَخُوضُواْ وَ يَلۡعَبُواْ حَتَّىٰ يُلَٰقُواْ يَوۡمَهُمُ ٱلَّذِي يُوعَدُونَ

بنا بر اين تو هم اى پيامبر رهاشان كن در لجن فرو روند و سرگرم بازى باشند تا ناگهان و تهى دست به روزى برخورند كه وعده‌اش را از پيش به ايشان داده بودند.

يَوۡمَ يَخۡرُجُونَ مِنَ ٱلۡأَجۡدَاثِ سِرَاعٗا كَأَنَّهُمۡ إِلَىٰ نُصُبٖ يُوفِضُونَ

روزى كه به سرعت از قبرها در آيند و همه به سوى يك نقطه به سرعت به راه افتند گويى در آنجا به سوى علامتى روان مى‌شوند.

خَٰشِعَةً أَبۡصَٰرُهُمۡ تَرۡهَقُهُمۡ ذِلَّةٞ ذَٰلِكَ ٱلۡيَوۡمُ ٱلَّذِي كَانُواْ يُوعَدُونَ

اما در حالتى كه چشمهايشان از شدت شرمندگى به پايين افتاده ذلت از سراپايشان مى‌بارد و به ايشان گفته مى‌شود اين است همان روزى كه وعده‌اش را مى‌دادند.