سوره لقمان
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ الم
1به نام خدا كه رحمتش بىاندازه است و مهربانىاش هميشگى؛ الم
تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ
2اين آيات [با عظمت] كتاب محكم و استوار است،
هُديً وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ
3كه سراسر هدايت و رحمتى است براى نيكوكاران.
الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ
4همانان كه نماز را برپا مىدارند و زكات مىدهند و به آخرت يقين دارند.
أُولئِكَ عَليٰ هُديً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
5اينانند كه از سوى پروردگارشان بر هدايتى قرار دارند، و اينانند كه رستگارند،
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ
6و برخى از مردماند كه افسانههاى بيهوده و سخنان ياوه و سرگرمكننده را مىخرند تا از روى نادانى و بىدانشى [مردم را] از راه خدا گمراه كنند و آن را به مسخره بگيرند؛ اينانند كه براى آنان عذابى خواركننده خواهد بود.
وَ إِذا تُتْليٰ عَلَيْهِ آياتُنا وَلَّيٰ مُسْتَكْبِراً كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْها كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْراً فَبَشِّرْهُ بِعَذابٍ أَلِيمٍ
7چون آيات ما بر او خوانده شود متكبرانه روى برمىگرداند، گويى آنها را نشنيده است، انگار در دو گوشش سنگينى است، پس او را به عذابى دردناك مژده ده؛
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ
8و يقينا كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند، براى آنان بهشتهاى پرنعمت خواهد بود،
خالِدِينَ فِيها وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
9كه در آنجا جاودانهاند؛ خدا وعده كرده است وعدهاى به حق و درست، و او تواناى شكستناپذير و حكيم است.
خَلَقَ السَّماواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها وَ أَلْقيٰ فِي الْأَرْضِ رَواسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَ بَثَّ فِيها مِنْ كُلِّ دابَّةٍ وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ
10آسمانها را بدون ستونهايى كه آنها را ببينند آفريده، و در زمين كوههايى استوار افكنده است تا شما را نلرزاند و به اضطراب نيندازد، و در آن از هر جنبندهاى پراكنده كرده است، و از آسمان آبى نازل كرديم پس [به وسيله آن] از هر نوع گياه نيكو و با ارزش در آن رويانديم.
هٰذا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي ما ذا خَلَقَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ
11اين است آفرينش خدا. پس به من نشان دهيد آنها كه غير اويند [و شما به عنوان معبود برگزيدهايد] چه چيزى آفريدهاند؟ [آنها چيزى نيافريدهاند] بلكه ستمكاران در گمراهى آشكارى هستند.
وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَ مَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّما يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ
12و به راستى ما به لقمان حكمت عطا كرديم كه: براى خدا سپاس گزار و هركه سپاس گزارد تنها به سود خود سپاس مىگزارد، و هركه ناسپاسى كند [به خدا زيان نمىزند، زيرا] خدا بىنياز و ستوده است.
وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لِابْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ يا بُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ
13و [ياد كن] هنگامى كه لقمان به پسرش در حالى كه او را موعظه مىكرد، گفت: پسرم! به خدا شرك نورز، بىترديد شرك ستمى بزرگ است.
وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَليٰ وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِي عامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَ لِوالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ
14و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش كرديم، مادرش به او حامله شد [در حالى كه] سستى به روى سستى [به او دست مىداد] و باز گرفتنش [از شير] در دو سال است [و سفارش كرديم] كه براى من و پدر و مادرت سپاس گزارى كن؛ بازگشت [همه] فقط به سوى من است.
وَ إِنْ جاهَداكَ عَليٰ أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
15و اگر [آن دو] تلاش كنند كه تو [را وادار نمايند] بر [اينكه] چيزى را كه هيچ علمى به [خدا بودن و ربوبيت] آن ندارى شريك من قرار دهى، از آنان اطاعت مكن؛ ولى در دنيا با آن دو نفر به شيوهاى پسنديده معاشرت كن و راه كسى را پيروى كن كه [با توبه و ايمان و اخلاص] به من بازگشته است؛ سپس بازگشت شما فقط به سوى من است، پس شما را از آنچه انجام مىداديد، آگاه مىكنم.
يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ
16پسرم! اگر عمل هموزن دانه خردلى و در درون سنگى يا در آسمانها يا در دل زمين باشد، خدا آن را [در قيامت براى حسابرسى] مىآورد؛ يقينا خدا لطيف و آگاه است.
يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَليٰ ما أَصابَكَ إِنَّ ذٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ
17پسرم! نماز را برپا دار و مردم را به كار پسنديده وادار و از كار زشت بازدار و بر آنچه [از مشكلات و سختىها] به تو مىرسد شكيبايى كن، كه اينها از امورى است كه ملازمت بر آن از واجبات است.
وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ
18متكبرانه روى از مردم برمگردان، و در زمين با ناز و غرور راه مرو، همانا خدا هيچ خودپسند فخرفروش را دوست ندارد.
وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ
19و در راه رفتنت ميانهرو باش، و از صدايت بكاه كه بىترديد ناپسندترين صداها صداى خران است.
أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُديً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ
20آيا ندانستهايد كه خدا آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است، مسخر و رام شما كرده، و نعمت هاى آشكار و نهانش را بر شما فراوان و كامل ارزانى داشته، و برخى از مردماند كه همواره بدون هيچ دانشى [بلكه از روى جهل و نادانى] و بدون هيچ هدايتى و هيچ كتاب روشنى درباره خدا مجادله و ستيز مىكنند.
وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ كانَ الشَّيْطانُ يَدْعُوهُمْ إِليٰ عَذابِ السَّعِيرِ
21و چون به آنان گويند: از آنچه خدا نازل كرده است، پيروى كنيد، مىگويند: [پيروى نمىكنيم] بلكه ما از آنچه پدرانمان را بر آن يافتهايم، پيروى مىكنيم. آيا [كوركورانه از گذشتگان پيروى مىكنند] و هرچند كه شيطان آنان را با اين پيروى به عذاب فروزان دعوت كند؟!
وَ مَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَي اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقيٰ وَ إِلَي اللَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ
22و هركس همه وجود خود را به سوى خدا كند در حالى كه نيكوكار باشد بىترديد به محكمترين دستگيره چنگ زده است؛ و سرانجام همه كارها فقط به سوى خداست.
وَ مَنْ كَفَرَ فَلا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ إِلَيْنا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ
23و هركس كفر ورزد، كفرش تو را اندوهگين نسازد؛ بازگشت آنان فقط به سوى ماست، پس آنان را از آنچه انجام دادهاند آگاه مىكنيم؛ يقينا خدا به نيات و اسرار سينهها داناست.
نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلاً ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِليٰ عَذابٍ غَلِيظٍ
24اندكى [از نعمت هاى مادى] برخوردارشان مىكنيم، سپس آنان را [به وارد شدن] در عذابى سخت ناچار مىكنيم،
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ
25و اگر از آنان بپرسى: چه كسى آسمانها و زمين را آفريده است؟ قطعا مىگويند: خدا. بگو: همه ستايشها ويژه خداست [آيا درك مىكنند كه همه امور به دست خداست؟ نه] بلكه بيشترشان معرفت و دانش ندارند؛
لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ
26آنچه در آسمانها و زمين است، فقط در سيطره مالكيت و فرمانروايى خداست؛ يقينا خدا همان بىنياز و ستوده است.
وَ لَوْ أَنَّ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
27اگر [براى نوشتن و ثبت كردن كلمات خدا كه در حقيقت مخلوقات او هستند] آنچه درخت در زمين است قلم باشد و دريا [مركب] و هفت درياى ديگر آن را پس از پايان يافتنش مدد رسانند، كلمات خدا پايان نپذيرد؛ يقينا خدا تواناى شكستناپذير و حكيم است.
ما خَلْقُكُمْ وَ لا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ واحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ
28آفريدن شما و برانگيختنتان [براى ما] جز مانند [آفريدن و برانگيختن] يك تن نيست؛ يقينا خدا شنوا و بيناست.
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِليٰ أَجَلٍ مُسَمًّي وَ أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
29آيا ندانستهاى كه خدا شب را در روز فرو مىبرد و روز را در شب فرو مىبرد، و خورشيد و ماه را مسخر و رام كرده است كه هر كدام تا مدتى معين روانند؛ و يقينا خدا به آنچه انجام مىدهيد، آگاه است.
ذٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ
30اين [آفريدههاى شگفت و اين تغييرات و تحولات] دليل بر اين است كه خدا فقط حق است و آنچه به جاى او مىپرستند باطل است، و بىترديد خدا همان والا مرتبه و بزرگ است.
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُمْ مِنْ آياتِهِ إِنَّ فِي ذٰلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ
31آيا ندانستهاى كه كشتىها به سبب نعمت هاى خدا [چون باد، هوا و ديگر عوامل] در دريا روانند تا خدا برخى از نشانههاى قدرت خود را به شما نشان دهد؛ بىترديد در اين [واقعيت] براى هر شكيباى سپاس گزارى نشانههايى [از توحيد، قدرت و ربوبيت خدا] ست.
وَ إِذا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَي الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ
32و چون آنان را [در دريا] موجى [به دنبال موجى] مانند ابرهاى سايهانداز فرو پوشد خدا را در حالى كه ايمان و عبادت را براى او [از هرگونه شركى] خالص مىكنند مىخوانند، و زمانى كه آنان را به خشكى مىرساند برخى از آنان به راه ميانه و معتدل [كه راه توحيد است] مىروند [و برخى پيمان مىشكنند] و آيات ما را جز هر پيمانشكن خائن و كفر پيشهاى انكار نمىكند.
يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَ اخْشَوْا يَوْماً لا يَجْزِي والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَيْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ
33اى مردم! از پروردگارتان پروا كنيد، و بترسيد از روزى كه هيچ پدرى چيزى [از عذاب] از فرزندش دفع نمىكند، و نه هيچ فرزندى دفع كننده چيزى [از عذاب] از پدر خويش است. بىترديد وعده خدا حق است، پس زندگى دنيا شما را نفريبد، و مبادا شيطان شما را به [كرم و رحمت] خدا مغرور كند.
إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ ماذا تَكْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ
34يقينا خداست كه دانش قيامت فقط نزد اوست، و [تنها او] باران را نازل مىكند، و [اوضاع و احوال] آنچه را در رحمهاست مىداند؛ و هيچكس نمىداند فردا چه چيزى [از خير و شر] به دست مىآورد، و هيچكس نمىداند در چه سرزمينى مىميرد؛ بىترديد خدا دانا و آگاه است.