مدارا
حديث (1) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
أَمَرَنى رَبّى بِمُداراةِ النّاسِ كَما أَمَرَنى بِأَداءِ الفَرائِضِ؛
پروردگارم، همان گونه كه مرا به انجام واجبات فرمان داده، به مدارا كردن با مردم نيز فرمان داده است.
كافى(ط-الاسلاميه) ج2، ص117، ح4
حديث (2) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
أَعقَلُ النّاسِ أَشَدُّهُم مُداراةً لِلنّاسِ؛
عاقل ترين مردم كسى است كه بيشتر با مردم مدارا كند.
من لايحضره الفقيه ج4، ص395، ح5840
حديث (3) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
مَن أُعطِىَ حَظَّهُ مِنَ الرِّفقٍ فَقَد أُعطِىَ حَظَّهُ مِن خَيرِ الدُّنيا و َالآخِرَةِ؛
هر كس را كه بهره اى از مدارا داده اند، بدون شك بهره اش را از خير دنيا و آخرت داده اند.
نهج الفصاحه ص738 ، ح2838
حديث (4) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
ما كانَ الرِّفقُ فى شَىءٍ إِلاّ زانَهُ؛
مدارا با چيزى همراه نشد مگر آن كه آن را زينت بخشيد.
تحف العقول ص 47
حديث (5) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
إنَّ اللّه يُحِبُّ الرِّفقَ وَ يُعينُ عَلَيهِ؛
خداوند مدارا را دوست دارد و انسان را بر انجام آن يارى مى كند.
كافى(ط-الاسلاميه) ج2، ص120، ح12
حديث (6) امام على عليه السلام:
لَيسَ الحَكيمُ مَن لَم يُدارِ مَن لا يَجِدُ بُدّا مِن مُداراتِهِ؛
حكيم نيست آن كس كه مدارا نكند با كسى كه چاره اى جز مدارا كردن با او نيست.
تحف العقول ص218 - بحارالأنوار(ط-بيروت) ج75، ص57، ح121
حديث (7) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
إِنَّ الانبياءَ إِنَّما فَضَّلَهُمُ اللّه عَلى خَلقِهِ بِشِدَّةِ مُداراتِهِم لأَعداءِ دينِ اللّه و َحُسنِ تَقيَّتِهِم لأَجلِ إِخوانِهِم فِى اللّه؛
خداوند از اين رو پيامبران را بر ديگر مردمان برترى داد كه با دشمنان دين خدا بسيار با مدارا رفتار مى كردند و براى حفظ برادران همكيش خود نيكو تقيه مى كردند.
بحارالأنوار(ط-بيروت) ج72، ص401، ح42
حديث (8) امام حسين عليه السلام:
مَن أَحجَمَ عَنِ الرَّاىِ وَعَيِيَت بِهِ الحِيَلُ كانَ الرِّفقَ مِفتاحُهُ؛
هر كس فكرش به جايى نرسد و راه تدبير بر او بسته شود، كليدش مداراست.
اعلام الدين في صفات المومنين ص298 - بحارالأنوار(ط-بيروت) ج75، ص128، ح11
حديث (9) امام صادق عليه السلام:
فى قَولِهِ تَعالى (وَقولوا لِلنَّاسِ حُسنا) ـ: أى لِلنّاسِ كُلِّهِم مُؤمِنِهِم وَ مُخالِفِهِم ، أَمَّا المُؤمِنونَ فَيَبسُطُ لَهُم وَجهَهُ ، وَ أَمَّا المُخالِفونَ فَيُكَلِّمُهُم بِالمُداراةِ لاِجتِذابِهِم إِلَى الايمانِ ، فَإِنَّهُ بِأَيسَرَ مِن ذلِكَ يَكُفُّ شُرورَهُم عَن نَفسِهِ ، و عَن إخوانِهِ المُؤمِنينَ؛
درباره آيه (و با مردم سخن نيكو گوييد) فرمود: مقصود همه مردمان اعم از مؤمن و كافر است. اما با مؤمنان بايد گشاده رو بود و اما با كافران بايد به نرمى و مدارا سخن گفت، تا به سوى ايمان كشيده شوند و كمترين ثمرش اين است كه خود و برادران مؤمنش را از گزند آنان مصون مى دارد.
مرآه العقول ج9 ، ص5 - بحارالأنوار(ط-بيروت) ج72، ص401، ح42
حديث (10) امام على عليه السلام:
دَارِ النَّاسَ تَأْمَنْ غَوَائِلَهُمْ وَ تَسْلَمْ مِنْ مَكَايِدِهِم
با مردم مدارا كن، تا از گزندهايشان در امان باشى و از نيرنگهايشان سالم بمانى.
تصنيف غرر الحکم و درر الکلم ص445 ، ح10179
حديث (11) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
اِنَّ فِى الرِّفقِ الزّيادَةَ وَ البَرَكَةَ وَ مَن يُحرَمِ الرِّفقُ يُحرَمِ الخَيرَ؛
در مدارا، فزونى و بركت است، و هر كس از مدارا محروم باشد، از خير، محروم شده است.
كافى(ط-الاسلاميه) ج 2، ص 119، ح 7
حديث (12) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
لا يَأمُرُ بِالمَعروفِ و َلا يَنهى عَنِ المُنكَرِ إلاّ مَن كانَ فيهِ ثَلاثُ خِصالٍ: رَفيقٌ بِما يَأمُرُ بِهِ رَفيقٌ فيما يَنهى عَنهُ ، عَدلٌ فيما يَأمُرُ بِهِ عَدلٌ فيما يَنهى عَنهُ، عالِمٌ بِما يَأمُرُ بِهِ عالِمٌ بِما يَنهى عَنهُ؛
امر به معروف و نهى از منكر نكند مگر كسى كه سه خصلت در او باشد: در امر و نهى خود مدارا كند، در امر و نهى خود ميانه روى نمايد و به آنچه امر و نهى مى كند، دانا باشد.
نوادر (راوندي) ص21 - بحارالأنوار(ط-بيروت)ج97، ص87، ح64
حديث (13) پيامبر صلى الله عليه و آله:
رَاْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الاْيمانِ بِاللّه مُداراةُ النّاسِ فى غَيْرِ تَرْكِ حَقٍّ؛
كمال عقل پس از ايمان به خدا، مدارا كردن با مردم است به شرط آن كه حق، ترك نشود.
تحف العقول ص 42
حديث (14) امام على عليه السلام:
عَلَيكَ بِمُداراةِ النّاسِ وَ اِكْرامِ الْعُلَماءِ وَ الصَّفْحِ عَنْ زَلاّتِ الاِخْوانِ فَقَدْ اَدَّبَكَ سَيِّدُ الاَوَّلينَ وَ الآْخِرينَ بِقَولِهِ صلى الله عليه و آله: اُعْفُ عَمَّنْ ظَـلَمَكَ وَ صِلْ مَنْ قَطَعَكَ وَ اَعْطِ مَنْ حَرَمَكَ؛
تو را سفارش مى كنم به مداراى با مردم و احترام به علما و گذشت از لغزش برادران (دينى)؛ چرا كه سرور اولين و آخرين، تو را چنين ادب آموخته و فرموده است: «گذشت كن از كسى كه به تو ظلم كرده ، رابطه برقرار كن با كسى كه با تو قطع رابطه كرده و عطا كن به كسى كه از تو دريغ نموده است».
بحار الانوار(ط-بيروت) ج75 ، ص71 ، ح34
حديث (15) امام صادق عليه السلام:
كَمالُ الاَدَبِ وَ الْمُروءَةِ سَبْعُ خِصالٍ: اَلْعَقلُ وَ الْحِلْمُ ، وَالصَّبْرُ ، وَالرِّفْقُ ، وَالصَّمْتُ ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ وَ الْمُداراةُ؛
كمال ادب و مروت در هفت چيز است: عقل، بردبارى، صبر، ملايمت، سكوت، خوشاخلاقى و مدارا.
معدن الجواهر و رياضة الخواطر ص59
حديث (16) پيامبر صلى الله عليه و آله:
اِنّا اُمِرْنا مَعاشِرَ الاَنْبياءِ بِمُداراةِ النّاسِ، كَما اُمِرْنا بِاِقامَةِ الفَرائِضِ؛
ما پيامبران، همانگونه كه به برپا داشتن واجبات مأمور شده ايم، به مدارا كردن با مردم نيز مأمور شده ايم.
امالى (طوسى) ص 521 ، ح1150
حديث (17) پيامبر صلى الله عليه و آله:
مَنْ حُرِمَ الرِّفْقَ فَقَدْ حُرِمَ الْخَيْرَ كُلَّهُ؛
هر كس از مدارا بى بهره باشد، از همه خوبىها بى بهره مانده است.
تحف العقول ص49 - نهج الفصاحه ص775 ، ح 3057
حديث (18) امام باقر عليه السلام:
لَو يَعلَمُ السّائِلُ ما في المَسألَةِ ما سالَ أحَدٌ أحَداً وَ لَو يَعلَمُ المَسئولُ ما في المَنع ما مَنَعَ أحَدٌا أحَداً؛
اگر سائل مي دانست که در درخواست چه چيزي نهفته است هرگز کسي از ديگري چيزي درخواست نمي کرد و اگر کسي که از او چيزي درخواست شده مي دانست که در نااميد کردن چه چيزي نهفته است هرگز کسي ديگري را نااميد برنمي گرداند.
تحف العقول ص300 - بحار الانوار(ط-بيروت) ج75، ص180
حديث (19) امام محمد باقر عليه السلام:
اِنَّ لِکُلِّ شَيءٍ قُفلاً وَ قُفلُ الايمانِ الرِّفقُ؛
هر چيزي قفلي دارد و قفل ايمان مدارا کردن و نرمي است.
کافي (ط-الاسلاميه) ج2 ، ص118 ، ح1
حديث (20) امام صادق عليه السلام:
إنَ اللهَ رَفيقٌ يُحِبُّ الرّفقَ و يُعينُ عَلَيهِ؛
با خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست دارد و (آدمي را) بر مدارا ياري مي کند.
وسايل الشيعه ج15 ، ص271 ، ح20489
حديث (21) امام سجاد عليه السلام:
كَفّ الْأذى مِن كَمالِ الْعَقلِ و فِيهِ راحَةٌ لِلبَدَنِ عاجِلاً و آجِلاً؛
خوددارى از آزار ديگران، نشانه كمال خرد و مايه آسايش دو گيتى است
تحف العقول ص 283
حديث (22) امام حسين عليه السلام:
إنَّ حَوائِجَ الناسِ إلَيکم مِن نِعَمِ اللهِ عَلَيکم فَلا تَمَلّوا النِّعَمَ
نياز مردم به شما از نعمتهاي خدا بر شما است. از اين نعمت ها خسته و بيزار نباشيد
نزهة الناظر و تنبيه الخاطر ص81 ، ح6 - بحارالانوار(ط-بيروت) ج71 ، ص318 ، ح 80