چهل حديث همت و کار

حديث (1) پيامبر صلى‎ الله ‎عليه‎ و‎ آله:
طَلَبُ الْحَلَالِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَة
کار کردن براي کسب روزي حلال بر هر زن و مرد مسلمان واجب است
جامع الاخبار (شعيري) ص 139

حديث (2) حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم:
امْنُنْ عَلَيْنَا بِالنَّشَاطِ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَشَلِ وَ الْكَسَلِ وَ الْعَجْزِ وَ الْعِلَلِ وَ الضَّرَرِ وَ الضَّجَرِ وَ الْمَلَل
خدايا نعمت سرزندگي و کوشايي را به ما ارزاني دار و از سستي ، تنبلي ، ناتواني ، بهانه آوري ، زيان ، دل مردگي و ملال ، محفوظمان دار
بحار الانوار (ط - بيروت)‎ ج 91 ، ص 125

حديث (3) پيامبر صلى‎ الله ‎عليه‎ و‎ آله:
إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لَا يُكَفِّرُهَا صَلَاةٌ وَ لَا صَدَقَةٌ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا يُكَفِّرُهَا قَالَ الْهُمُومُ فِي طَلَبِ الْمَعِيشَة
بعضي از گناهان به وسيله نماز و صدقه هم آمرزيده نمي شوند. سوال شد يا رسول الله!پس چه چيز موجب آمرزش آن است؟ فرمود: جديت و تلاش در طلب معيشت
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ج‎13، ص 13

حديث (4) حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم:
الْعِبَادَةُ عَشَرَةُ أَجْزَاءٍ تِسْعَةُ أَجْزَاءٍ فِي طَلَبِ الْحَلَال
عبادت ده جز است که نه جز آن در کار و تلاش براي به دست آوردن روزي حلال است
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ج‎13، ص 12

حديث (5) امام علي عليه السلام:
الْعَمَلَ الْعَمَلَ ثُمَّ النِّهَايَةَ النِّهَايَةَ وَ الِاسْتِقَامَةَ الِاسْتِقَامَةَ ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ إِنَّ لَكُمْ نِهَايَةً فَانْتَهُوا إِلَى نِهَايَتِكُم
کار کنيد و آن را به پايانش رسانيد و در آن پايداري کنيد؛ آن گاه شکيبايي ورزيد و پارسا باشيد.
نهج البلاغة (للصبحي صالح) ص 252

حديث (6) امام علي عليه السلام:
قَلِيلٌ تَدُومُ عَلَيْهِ أَرْجَى مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْه
کار (خير) اندک ، که بر آن مداومت ورزي ، از کار بسيار که از آن خسته شوي ، اميدوار کننده تر است
نهج البلاغة (للصبحي صالح) ص 525 ، ح 278

حديث (7) حضرت علي عليه السلام:
عَلَيْكُمْ بِالْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ التَّأَهُّبِ وَ الِاسْتِعْدَاد
بر شما باد به تلاش و سخت کوشي و مهيا شدن و آماده شدن
وسايل الشيعه ج 1 ، ص 92 ، ح 217

حديث (8) امام علي عليه السلام:
إِذَا هِبْتَ أَمْراً فَقَعْ فِيهِ فَإِنَّ شِدَّةَ تَوَقِّيهِ أَعْظَمُ مِمَّا تَخَافُ مِنْه
هر گاه از کاري ترسيدي ، خود را به کام آن بينداز ، زيرا ترس شديد از آن کار ، دشوارتر و زيان بار تر از اقدان به آن کار است.
نهج البلاغه (صبحي صالح) ص 501 ، ح175

حديث (9) حضرت علي عليه السلام:
طاعة اللّه سبحانه لا يجوزها الا من بذل الجد و استفرغ الجهد
به طاعت خداي سبحان دست نيابد مگر کسي که تلاش کند و نهايت کوشش خود را به کار گيرد
شرح آقا جمال الدين خوانساري بر غررالحکم ج 7 ، ص 219

حديث (10) امام علي عليه السلام:
الشَّرَفُ بِالْهِمَمِ الْعَالِيَةِ لَا بِالرِّمَمِ الْبَالِيَة
شرافت به همت هاي بلند است نه به استخوان هاي پوسيده
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 448 ، ح 10273

حديث (11) اميرالمومنان عليه السلام:
اقْصِرْ هِمَّتَكَ عَلَى مَا يَلْزَمُكَ وَ لَا تَخُضْ فِيمَا لَا يَعْنِيك
همت خود را صرف چيزهايي کن که به آن نياز داري و آنچه به کارت نمي آيد پي گيري مکن
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 477 ، ح 10936

حديث (12) امام علي عليه السلام:
الْمَرْءُ بِهِمَّتِهِ لَا بِقُنْيَتِه
ارزش انسان به همت اوست ، نه به ثروت او
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 447 ، ح 10264

حديث (13) حضرت علي عليه السلام:
قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِه
اندازه هر کس به اندازه همت اوست
نهج البلاغه (صبحي صالح) ص 477 ، ح 47 – تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 93 ، ح 1627

حديث (14) امام علي عليه السلام:
الْكَرَمُ نَتِيجَةُ عُلُوِّ الْهِمَّة
کرامت زاييده بلند همتي است
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 382 ، ح 8678

حديث (15) اميرالمومنين علي عليه السلام:
كَفَى بِالْمَرْءِ غَفْلَةً أَنْ يَصْرِفَ هِمَّتَهُ فِيمَا لَا يَعْنِيه‎
از غفلت براي آدمي همين بس که همتش را در آنچه به کارش نمي آيد ، صرف کند
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 477 ، ح 10942

حديث (16) امام علي عليه السلام:
كُنْ بَعِيدَ الْهِمَمِ إِذَا طَلَبْتَ كَرِيمَ الظَّفَرِ إِذَا غَلَبْت
هر گاه در پي چيزي هستي ، بلند همت باش و آن گاه که چيره شدي ، در پيروزي کريم باش
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 448 ، ح 10276

حديث (17) امير المومنين علي عليه السلام:
آفَةُ النُّجْحِ الْكَسَل
آفت موفقيت تنبلي است
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 463 ، ح 10617

حديث (18) امام علي عليه السلام:
مَنْ دَامَ كَسَلُهُ خَابَ أَمَلُه
کسي که پيوسته تنبلي کند ، در رسيدن به آرزويش ناکام ماند
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 463 ، ح 10627

حديث (19) اميرالمومنين علي عليه السلام:
مِنْ سَبَبِ الْحِرْمَانِ التَّوَانِي
يکي از عوامل محروميت سستي (در کار) است
تحف العقول ص 80

حديث (20) امام علي عليه السلام:
ضَادُّوا التَّوَانِيَ بِالْعَزْم
با عزم و اراده به جنگ سستي برويد
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 476 ، ح 10908

حديث (21) امام حسن مجتبي عليه السلام:
لَا مُرُوَّةَ لِمَنْ لَا هِمَّةَ لَه
کسي که همت ندارد مروت ندارد
کشف الغمه (ط-القديمه) ج 1 ، ص 571 – بحار الانوار (ط-بيروت) ج 75 ، ص 111

حديث (22) امام حسن مجتبي عليه السلام:
اتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ وَ جِدُّوا فِي الطَّلَبِ وَ تُجَاهَ الْهَرَبِ وَ بَادِرُوا الْعَمَلَ قَبْلَ مُقَطَّعَاتِ النَّقِمَاتِ وَ هَاذِمِ اللَّذَّات
اي بندگان خدا ! تقوا پيشه کرده و براي رسيدن به خواسته ها تلاش کنيد و از کارهاي ناروا بگريزيد و قبل از آنکه ناگواري ها به شما روي آورند و نابود کننده لذات (مرگ) فرا رسد ، به کار (هاي نيک) مبادرت ورزيد
تحف العقول ص 236 – بحارالانوار(ط - بيروت) ج 75 ، ص 109

حديث (23) امام حسن مجتبي عليه السلام:
و اعمل لدنياك كأنّك تعيش أبدا و اعمل لآخرتك كأنّك تموت غدا
براي دنيايت چنان کار کن که گويا براي هميشه (در اين دنيا) خواهي بود. و براي آخرتت (نيز چنان) سعي و تلاش کن که گويا فردا از اين دنيا خواهي رفت
مستدرک الوسايل و مستنبط المسايل ج 12 ، ص 52 ، ح 13489 – بحارالانوار(ط - بيروت) ج 44 ، ص 139

حديث (24) امام صادق عليه السلام:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْكَسَل
بار خدايا ، من از غم و اندوه و ناتواني و تنبلي به تو پناه مي برم
من لا يحضره الفقيه ج 1 ، ص 335 ، ح 981

حديث (25) امام محمد باقر عليه السلام:
إِيَّاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ كُلِّ شَر
از تنبلي و بي حوصلگي بپرهيز ، زيرا که اين دو کليد هر بدي مي باشند
تحف العقول ص 295

حديث (26) امام محمد باقر عليه السلام:
إِنِّي لَأُبْغِضُ الرَّجُلَ أَوْ أُبْغِضُ لِلرَّجُلِ أَنْ يَكُونَ كَسْلَاناً [كَسْلَانَ‎] عَنْ أَمْرِ دُنْيَاهُ وَ مَنْ كَسِلَ عَنْ أَمْرِ دُنْيَاهُ فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَكْسَلُ
من مردي را که در کار دنيايش تنبل باشد مبغوض ميدارم و کسي که در کار دنيا تنبل باشد ، در کار آخرتش تنبل تر است
کافي (ط-الاسلاميه) ج 5 ، ص 85 ، ح 4

حديث (27) امام محمد باقر عليه السلام:
إِياكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا يمْنَعَانِكَ مِنْ حَظِّكَ مِنَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَة
از تنبلي و بي حوصلگي بپرهيز زيرا که اين دو خصلت تو را از بهره دنيا و آخرت باز مي دارند
کافي (ط-الاسلاميه) ج 5 ، ص 85 ، ح 2

حديث (28)امام جعفر صادق عليه السلام:
ترك التجاره ينقص العقل
رها کردن کسب و کار ، عقل را کم مي کند
کافي (ط-الاسلاميه) ج 5 ، ص 148 ، ح 1

حديث (29) امام جعفر صادق عليه السلام:
كُلُّ ذِي صِنَاعَةٍ مُضْطَرٌّ إِلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ يَجْتَلِبُ بِهَا الْمَكْسَبَ وَ هُوَ أَنْ يَكُونَ حَاذِقاً بِعَمَلِهِ مُؤَدِّياً لِلْأَمَانَةِ فِيهِ مُسْتَمِيلًا لِمَنِ اسْتَعْمَلَهُ
هر اهل فني براي موفقيت در کسب و کار خود به سه مطلب نيازمند است: تخصص و باهوشي در فن و حرفه مورد نظر؛ امين باشد و در کار و مال مردم ، امانت و درستي را حفظ کند. با کارفرما و صاحب کار ، خوش برخورد و خوش قلب باشد
تحف العقول ص 322

حديث (30) امام جعفر صادق عليه السلام:
مَنْ طَلَبَ التِّجَارَةَ اسْتَغْنَى عَنِ النَّاس
هر کس دنبال تجارت رود از مردم بي نياز مي شود
کافي (ط-الاسلاميه) ج 5 ، ص 148 ، ح 3

حديث (31) امام جعفر صادق عليه السلام:
يَا هِشَامُ إِنْ رَأَيْتَ الصَّفَّيْنِ قَدِ الْتَقَيَا فَلَا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ فِي ذَلِكَ الْيَوْم
اگر در خط مقدم جبهه ، درگيري شروع شد ، باز هم کار کردن و طلب روزي را در آن روز ترک نکن
کافي (ط-الاسلاميه) ج 5 ، ص 78 ، ح 7

حديث (32) امام جعفر صادق عليه السلام:
الْكَادُّ عَلَى عِيَالِهِ كَالْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّه
کسي که خود را براي روزي خانواده اش به زحمت مي اندازد و کار مي کند مانند رزمنده ايست که در راه خدا مي جنگد
کافي (ط-الاسلاميه) ج 5 ، ص 88 ، ح 1

حديث (33) امام جعفر صادق عليه السلام:
أُوصِيكَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا يَنْفَعُ اجْتِهَادٌ لَا وَرَعَ فِيه
تو را به تقواي الهي و پارسايي و کوشش سفارش مي کنم و بدان که کوششي که در آن پارسايي نباشد ، سودي نمي دهد
کافي (ط – الاسلاميه) ج 2 ، ص 76 ، ح 1

حديث (34)امام جعفر صادق عليه السلام:
لَا تَكْسَلُوا فِي طَلَبِ مَعَايِشِكُمْ فَإِنَّ آبَاءَنَا كَانُوا يَرْكُضُونَ فِيهَا وَ يَطْلُبُونَهَا
در طلب روزي و نيازهاي زندگي تنبلي نکنيد ، چرا که پدران و نياکان ما به دنبال آن مي دويدند و آن را طلب مي کردند
من لا يحضره الفقيه ج 3 ، ص 157 ، ح 3576

حديث (35) امام جعفر صادق عليه السلام:
لَا تَكْسَلْ عَنْ مَعِيشَتِكَ فَتَكُونَ كَلًّا عَلَى غَيْرِك
در معاش دنيوي خود تنبلي مکن که سربار ديگران باشي
کافي (ط – الاسلاميه) ج 5 ، ص 86 ، ح 9

حديث (36) امام موسي کاظم عليه السلام:
إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَيُبْغِضُ الْعَبْدَ النَّوَّامَ إِنَّ اللَّهَ لَيُبْغِضُ الْعَبْدَ الْفَارِغ
خداوند دشمن بنده اي است که زياد مي خوابد و بيکار است
وسايل الشيعه ج 17 ، ص 58 ، ح 21972

حديث (37) امام رضا عليه السلام:
إِنَّ الَّذِي يَطْلُبُ مِنْ فَضْلٍ يَكُفُّ بِهِ عِيَالَهُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّه
کسي که دنبال روزي مي رود تا آبروي خود و خانواده اش را حفظ کند اجر و پاداشش از رزمنده اي که در راه خدا جنگ مي کند بيشتر است
تحف العقول ص 445

حديث (38) امير المومنين علي عليه السلام:
أَحْسَنُ الشِّيَمِ شَرَفُ الْهِمَم
نيکوترين خصلت ها ارجمندي همت هاست
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 448 ، ح 10274

حديث (39) حضرت علي عليه السلام:
مَنْ رَقَى دَرَجَاتِ الْهِمَمِ عَظَّمَتْهُ الْأُمَم
هر که بر نردبان همت ها بالا رود ، ملت ها او را بزرگ دارند
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 448 ، ح 10270

حديث (40) امام محمد باقر عليه السلام:
لَا شَرَفَ كَبُعْدِ الْهِمَّة
هيچ شرافتي چون بلند همتي نيست
تحف العقول ص 286 – بحار الانوار (ط –بيروت) ج 75 ، ص 165