نيکوکاري و سخاوت

حديث (1) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجهِها و َاصطِناعُ المَعروفِ وَ بِرُّ الوالِدَينِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً و َتَزيدُ فِى العُمرِ وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ؛
صدقه بجا و نيكوكارى و نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوشبختى تبديل و عمر را زياد و از مرگ بدجلوگيرى مى كند.
نهج الفصاحه ص 549 ، ح 1869

حديث (2) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
عَلَيكُم بِالصِّدقِ فَاِنَّهُ مَعَ البِرِّ وَ هُما فِى الجَنَّةِ وَ ايّاكُم وَ الكِذبِ فَاِنَّهُ مَعَ الفُجورِ وَ هُما فِى النّارِ؛
شما را سفارش مى كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكوكارى همراه است و هر دو در بهشت اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو در جهنم اند.
نهج الفصاحه ص 572 ، ح 1976

حديث (3) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
اِنَّ القَومَ لَيَكونونَ فَجَرَةً وَ لا يَكونونَ بَرَرَةً فَيَصِلونَ اَرحامَهُم فَتَنمى اَموالُهُم وَ تَطولُ اَعمارُهُم فَكَيفَ اِذا كانوا اَبرارا بَرَرَةً!؟
مردمى كه گناهكارند و نه نيكوكار، با صله رحم، اموالشان زياد و عمرشان طولانى مى شود. حال اگر نيك و نيكوكار باشند، چه خواهد شد!؟
كافى(ط-الاسلاميه) ج 2، ص 155، ح 21

حديث (4) امام على عليه السلام:
كَثرَةُ اصطِناعِ المَعروفِ تَزيدُ فِى العُمُرِ وَ تَنشُرُ الذِّكرَ؛
زياد كار نيك انجام دادن، عمر را مى افزايد و نام را پرآوازه مى سازد.
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 386 ، ح 8830

حديث (5) امام صادق عليه السلام:
اَلبِرُّ وَ حُسنُ الخُلقِ يَعمُرانِ الدّيارَ وَ يَزيدانِ فِى الاعمارِ؛
نيكوكارى و خوش اخلاقى، خانه ها را آباد و عمرها را طولانى مى كنند.
كافى(ط-الاسلاميه) ج 2، ص 100، ح 8

حديث (6) رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
(لأَميرِ المُؤمِنين عليه السلام) أَ لا اُخبِرُكُم، بِأَشبَهِكُم بى خُلقا؟ قالَ: بَلى يا رَسولَ اللّه قالَ: أَحسَنُكُم خُلقا، و َأَعظَمُكُم حِلما، وَ أَبَرُّكُم بِقَرابَتِهِ وَ أشَدُّكُم مِن نَفسِهِ إِنصافا؛
(به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند) آيا تو را خبر ندهم كه اخلاق كدام يك از شما به من شبيه تر است؟ عرض كردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن كس كه از همه شما خوش اخلاق تر و بردبارتر و به خويشاوندانش نيكوكارتر و با انصاف تر باشد.
مكارم الاخلاق ص 442

حديث (7) امام موسي کاظم عليه السلام:
مَن لَم يجِد لِلاساءَةِ مَضَضّا لَم يکن عِندَهُ لِلاِحسانِ مَوقعٌ؛
کسي که مزه رنج و سختي را نچشيده، نيکي و احسان در نزد او جايگاهي ندارد.
اعلام الدين في صفات المؤمنين ص 305

حديث (8) امام صادق عليه السلام:
يَعيشُ النّاسُ بِاِحْسانِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَعيشونَ بِاَعْمارِهِمْ وَ يَموتون بِذُنوبِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَموتونَ بِآجالِهِمْ؛
مردم، بيشتر از آن كه با عمر خود زندگى كنند، با احسان و نيكوكارى خود زندگى مى كنند و بيشتر از آن كه با اجل خود بميرند، بر اثر گناهان خود مى ميرند.
دعوات(راوندى) ص 291، ح 33

حديث (9) پيامبر صلى لله عليه و آله:
اِنَّ اَسْرَعَ الْخَيْرِ ثَوابا البِرُّ وَ اِنَّ اَسْرَعَ الشَّرِّ عِقابا البَغْىُ؛
پاداش نيكوكارى زودتر از هر كار خوب ديگرى مى رسد و كيفر ستم و تجاوز زودتر از هر كار بد ديگرى گريبان مى گيرد.
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 166 - خصال ص 110، ح 81

حديث (10) امام صادق عليه السلام:
اِنَّ لاِهْلِ الْجَنَّةِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطيفٌ وَ قَلْبٌ رَحيمٌ وَ يَدٌ مُعْطيَةٌ؛
بهشتى ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.
مجموعه ورام ج 2، ص 91 - امالي(طوسي) ص 683 ، ح 1454

حديث (11) پيامبر صلى الله عليه و آله:
اَلْعَدْلُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الاُمَراءِ اَحْسَنُ، السَّخاءُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الاَغْنياءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ ورَلكِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَياءُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ؛
عدالت نيكو است اما از دولتمردان نيكوتر، سخاوت نيكو است اما از ثروتمندان نيكوتر؛ تقوا نيكو است اما از علما نيكوتر؛ صبر نيكو است اما از فقرا نيكوتر، توبه نيكو است اما از جوانان نيكوتر و حيا نيكو است اما از زنان نيكوتر.
نهج الفصاحه ص 578 ، ح 2006

حديث (12) امام على عليه السلام:
اَلْكَريمُ يَرى مَكارِمَ اَفْعالِهِ دَيْنا عَلَيْهِ يَقْضيهِ اَللَّئيمُ يَرى سَوالِفَ اِحْسانِهِ دَيْنا لَهُ يَقْتَضيهِ
بزرگوار، نيكوكارى هاى خود را بدهى به گردن خود مى داند كه بايد بپردازد. فرومايه، احسان هاى گذشته خود را بدهى به گردن ديگران مى داند كه بايد پس بگيرد.
تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 388 ، ح 8886 , ح 5581

حديث (13) امام باقر عليه السلام:
أربَعٌ مِن کُنُوز البِر ّ: کِتمانُ الحاجَة وَ کِتمانُ الصَّدَقَةِ وَ کِتمانُ الوَجَع وَ کِتمانُ المصيبَةِ.
چهار چيز از گنجهاي نيکوکاري است: پنهان داشتن حاجت، صدقه پنهاني، نهان داشتن درد و نهان داشتن مصيبت.
تحف العقول ص 295 - بحارالانوار(ط-بيروت) ج75 ، ص 175

حديث (14) پيامبر صلى الله عليه و آله:
أ لا اُخْبِرُكُمْ بِاَشبَهِكُم بى؟ قَالوا: بَلى يا رَسولَ اللّه. قالَ: اَحسَنُكُم خُلقا وَ اَليَنُكُم كَنَفا وَ اَبَرُّكُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّكُم حُبّا لاِخوانِهِ فى دينِهِ وَ اَصبَرُكُم عَلَى الحَقِّ وَ اَكظَمُكُم لِلغَيظِ وَ اَحسَنُكُم عَفْوا وَ اَشَدُّكُم مِن نَفْسِهِ اِنْصافا فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ؛
آيا شما را از شبيه ترينتان به خودم با خبر نسازم؟ گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر كس خوش اخلاق تر، نرم خوتر، به خويشانش نيكوكارتر، نسبت به برادران دينى اش دوست دارتر، بر حق شكيباتر، خشم را فروخورنده تر و با گذشت تر و در خرسندى و خشم با انصاف تر باشد.
كافي(ط-الاسلاميه) ج 2، ص 240 و 241 ، ح 35

حديث (15) امام حسين عليه السلام:
اَيُّهَا النّاسُ نافِسوا فِى الْمَكارِمِ وَ سارِعوا فِى الْمَغانِمِ وَ لا تَحْتَسِبوا بِمَعْروفٍ لَمْ تَجْعَلوا؛
اى مردم در خوبى ها با يكديگر رقابت كنيد و در كسب غنائم (بهره گرفتن از فرصت ها) شتاب نماييد و كار نيكى را كه در انجامش شتاب نكرده ايد، به حساب نياوريد.
کشف الغمه(ط-القديمه)ج 2 ، ص 29 {شبيه اين حديث در نزهة الناظر و تنبيه الخاطر ص 81 ، ح 6 }

حديث (16) امام على عليه السلام:
قِيمَةُ كُلِّ امْرِئٍ مَا يُحْسِنُه‎
ارزش هر كس به اندازه خوبى هاى اوست.
نهج البلاغه(صبحي صالح) ص 482 ، ح 81 - امالى(صدوق) ص 447

حديث (17) امام صادق عليه السلام:
لا يَتـِمُّ المَعروفُ اِلا بِثَلاثِ خِصـالٍ: تَعجيلِه وَ تقليلِ کَثيرِه وَ تَرکِ الامتِنانِ بِه؛
احسان و نيکى کامل نباشد، مگر با سه خصلت: شتاب در آن، کم شمردن بسيار آن و منت ننهادن بر آن.
تحف العقول ص 323 {شبيه اين حديث در فقه الرضا ص 374 -بحار الانوار(ط-بيروت) ج 71 ، ص 413 ، ح 27 }

حديث (18) امام صادق عليه السلام:
ثَلاثٌ تـُورِثُ المَحَبَّه: الـدَيـنُ وَ التَّـواضُعُ وَ البَذلُ؛
سه چيز است که محبت آورد: قـرض دادن و فـروتنـى و بخشـش.
تحف العقول ص 316

حديث (19) امام صادق عليه السلام:
قَضَاءُ حَاجَةِ المُؤمِن خَيرٌ مِن عِتقِ ألفِ رَقَبَةٍ وَ خَيرٌ مِن حُملَانِ ألفِ فَرَسٍ في سَبِيلِ اللهِ.
بر آوردن نياز مؤمن بهتر است از آزاد کردن هزار بنده و بهتر است از تجهير کردن هزار اسب براي جهاد در راه خدا.
کافي(ط-الاسلاميه) ج2، ص193 ، ح 3

حديث (20) امام صادق عليه السلام:
مَا قَضَي مُسلِمٌ لِمُسلِمٍ حَاجَةً إلَّا نَادَاهُ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَي عَلَيَّ ثَوابُکَ وَ لا أرضَي لَکَ بِدونِ الجَنَّةَ.
هيچ مسلماني نياز مسلماني را برآورده نکند مگر اينکه خداي تبارک و تعالي او را ندا دهد: پاداش تو بر عهده من است و من به کمتر از بهشت براي تو راضي نخواهم بود.
کافي(ط-الاسلاميه) ج2، ص 194 ، ح 7