ديوان أمير المؤمنين عليه السلام

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 46

أَ بُنَيَّ إِنَّ الرِّزْقَ مَكْفُولٌ بِهِ‏

فَعَلَيْكَ بِالْإِجْمَالِ فِيمَا تَطْلُبُ‏

لَا تَجْعَلَنَّ الْمَالَ كَسْبَكَ مُفْرَداً

وَ تُقَى إِلَهِكَ فَاجْعَلَنْ مَا تَكْسِبُ‏

كَفَلَ الْإِلَهُ بِرِزْقِ كُلِّ بَرِيَّةٍ

وَ الْمَالُ عَارِيَةٌ تَجِي‏ءُ وَ تَذْهَبُ‏

وَ الرِّزْقُ أَسْرَعُ مِنْ تَلَفُّتِ نَاظِرٍ

سَبَباً إِلَى الْإِنْسَانِ حِينَ يُسَبَّبُ‏

وَ مِنَ السُّيُولِ إِلَى مَقَرِّ قَرَارِهَا

وَ الطَّيْرِ لِلْأَوْكَارِ حِينَ تَصَوَّبُ‏

أَ بُنَيَّ إِنَّ الذِّكْرَ فِيهِ مَوَاعِظٌ

فَمَنِ الَّذِي بِعِظَاتِهِ يَتَأَدَّبُ‏

اقْرَأْ كِتَابَ اللَّهِ جُهْدَكَ وَ اتْلُهُ‏

فِيمَنْ يَقُومُ بِهِ هُنَاكَ وَ يَنْصِبُ‏

بِتَفَكُّرٍ وَ تَخَشُّعٍ وَ تَقَرُّبٍ‏

إِنَّ الْمُقَرَّبَ عِنْدَهُ الْمُتَقَرِّبُ‏

وَ اعْبُدْ إِلَهَكَ ذَا الْمَعَارِجِ مُخْلِصاً

وَ انْصِتْ إِلَى الْأَمْثَالِ فِيمَا تُضْرَبُ‏

وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآيَةٍ مَخْشِيَّةٍ

تَصِفُ الْعَذَابَ فَقِفْ وَ دَمْعَكَ تَسْكُبُ‏

يَا مَنْ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ بِعَدْلِهِ‏

لَا تَجْعَلَنِّي فِي الَّذِينَ تُعَذِّبُ‏

إِنِّي أَبُوءُ بِعَثْرَتِي وَ خَطِيئَتِي‏

هَرَباً وَ هَلْ إِلَّا إِلَيْكَ الْمَهْرَبُ‏

وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآيَةٍ فِي ذِكْرِهَا

وُصِفَ الْوَسِيلَةُ وَ النَّعِيمُ الْمُعْجَبُ‏

فَاسْأَلْ إِلَهَكَ بِالْإِنَابَةِ مُخْلِصاً

دَارَ الْخُلُودِ سُؤَالَ مَنْ يَتَقَرَّبُ‏

وَ اجْهَدْ لَعَلَّكَ أَنْ تَحِلَّ بِأَرْضِهَا

وَ تَنَالَ رَوْحَ مَسَاكِنَ لَا تَخْرَبُ‏

وَ تَنَالَ عَيْشاً لَا انْقِطَاعَ لِوَقْتِهِ‏

وَ تَنَالَ مُلْكَ كَرَامَةٍ لَا يُسْلَبُ‏

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 47

اندرز به امام حسين عليه السلام‏ 75- حسين جان من اندرزدهنده و ادب‏كننده هستم بنابراين بحرف من توجه كن، كه عاقل نصيحت‏پذير است.

76- سفارش پدرى مهربان را كه مى‏خواهد تو را با آداب، نيرومند سازد تا به زحمت و سختى نيفتى پذيرا باش.

77- فرزندم! رزق تضمين شده است بنابراين لازم است كه نسبت به خواسته‏هاى خود زياده‏روى نكنى.

اى نور دو چشم مردم پاك‏نظر

زنهار بگوش دل شنو پند پدر

چون رزق تو شد معين از خوان قدر

از دائره لطف منه پاى بدر

78- توجه تو فقط به چنگ آوردن ثروت نباشد، پرهيزكارى از نافرمانى خدا را هم در رديف كارهاى خود قرار بده.

79- خدا رزق تمام جاندارانى كه روى زمين زندگى مى‏كنند تضمين كرده است و ثروت عاريه (امانت) است مى‏آيد و مى‏رود.

80- رزق خيلى سريع‏تر از چشم برهم زدن، آنگاه كه خدا خواسته است به إنسان مى‏رسد.

81- رزق از حركت رودخانه بطرف توقفگاه خود و از پرواز پرنده بطرف لانه‏ى خود آن موقع كه پائين مى‏آيد سريع‏تر به إنسان مى‏رسد.

اى صاحب فتح و ظفر و فيروزى‏

تا چند حرام يا حلال اندوزى‏

گر سعى كنى وگرنه هرجا كه روى‏

چون سايه ز دنبال تو آيد روزى‏

82- فرزندم! در قرآن اندرزهاى فراوانى وجود دارد آيا كسى هست كه از

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 48

اندرزهاى قرآن پند بگيرد؟

83- كتاب خدا (قرآن) را تا آنجا كه قدرت‏دارى بخوان و در ميان كسانى كه به قرآن عمل مى‏كنند و آن را در نظر دارند آن را قرائت كن.

84- قرآن را با فكر، خضوع و نزديك شدن به خدا بخوان، كسى كه به خدا نزديك گردد، مقرب حقيقي است.

85- خداى خود را كه تكامل و رشد مى‏دهد از روى إخلاص عبادت كن و به مثال‏هائى كه در قرآن بيان مى‏شود خوب دقت نما.

اى دوست مشو ز ياد قرآن غافل‏

مى‏خوان همه دم ميان جمعى عامل‏

آن دم كه رسد نوبت درست به مثل‏

از وجه مناسبت نگردى ز اهل‏ 21

86- آنگاه كه به آيه‏اى رسيدى كه ترسناك است و از عذاب خدا سخن مى‏گويد توقف كن و اشك بريز!

87- (بگو) أي خدائى كه هركس را بخواهى از روى عدالت عذاب مى‏كنى مرا در رديف كسانى كه عذاب مى‏كنى قرار مده!

88- من از لغزش و گناه خود توبه مى‏كنم و فرار مى‏نمايم و آيا به هنگام فرار به غير از تو گريزگاهى هست؟

گاهى كه رسد درس به آيات عذاب‏

بايد كه ز ديده‏ها روان سازى آب‏

اقرار كنى به جرم و گمراهى خويش‏

باشد كه به فضل خود به بخشد توّاب‏

89- آنگاه كه به آيه‏اى از قرآن رسيدى كه در آن از وسائل بهشت و نعمت‏هاى شگفت‏انگيز آن سخن مى‏گويد،

90- از خدا از روى إخلاص و ناله بخواه و همانند كسى كه به خدا نزديك مى‏گردد

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 49

بَادِرْ هَوَاكَ إِذَا هَمَمْتَ بِصَالِحٍ‏

خَوْفَ الْغَوَالِبِ إِذْ تَجِي‏ءُ وَ تَذْهَبُ‏

وَ إِذَا هَمَمْتَ بِشَيْ‏ءٍ أَغْمِضْ لَهُ‏

وَ تَجَنَّبِ الْأَمْرَ الَّذِي يُتَجَنَّبُ‏

وَ الضَّيْفَ أَكْرِمْ مَا اسْتَطَعْتَ جِوَارَهُ‏

حَتَّى يَعُدَّكَ وَارِثاً يَتَنَسَّبُ‏

وَ اخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلصَّدِيقِ وَ كُنْ لَهُ‏

كَأَبٍ عَلَى أَوْلَادِهِ يَتَحَدَّبُ‏

وَ اجْعَلْ صَدِيقَكَ مَنْ إِذَا آخَيْتَهُ‏

حَفِظَ الْإِخَاءَ وَ كَانَ دُونَكَ يَضْرِبُ‏

وَ اطْلُبْهُمْ طَلَبَ الْمَرِيضِ شِفَاءَهُ‏

وَ دَعِ الْكَذُوبَ فَلَيْسَ مِمَّنْ يُصْحَبُ‏

وَ احْفَظْ صَدِيقَكَ فِي الْمَوَاطِنِ كُلِّهَا

وَ عَلَيْكَ بِالْمَرْءِ الَّذِي لَا يَكْذِبُ‏

وَ اقْلِ الْكَذُوبَ وَ قُرْبَهُ وَ جِوَارَهُ‏

إِنَّ الْكَذُوبَ مُلَطِّخٌ مَنْ يَصْحَبُ‏

يُعْطِيكَ مَا فَوْقَ الْمُنَى بِلِسَانِهِ‏

وَ يَرُوغُ عَنْكَ كَمَا يَرُوغُ الثَّعْلَبُ‏

وَ احْذَرْ ذَوِي الْمَلَقِ اللِّئَامِ فَإِنَّهُمْ‏

فِي النَّائِبَاتِ عَلَيْكَ مِمَّنْ يَحْطِبُ‏

يَسْعَوْنَ حَوْلَ الْمَرْءِ مَا طَمِعُوا بِهِ‏

وَ إِذَا نَبَا دَهْرٌ جَفَوْا وَ تَغَيَّبُوا

وَ لَقَدْ نَصَحْتُكَ إِنْ قَبِلْتَ نَصِيحَتِي‏

وَ النُّصْحُ أَرْخَصُ مَا يُبَاعُ وَ يُوهَبُ‏

نصيحت امام حسين ع و تنبيه او بر شهادت خود و أولاد كرام‏

-

حُسَيْنُ إِذَا كُنْتَ فِي بَلْدَةٍ

غَرِيباً فَعَاشِرْ بِآدَابِهَا

وَ لَا تَفْخَرَنْ فِيهِمُ بِالنُّهَى‏

فَكُلُّ قَبِيلٍ بِأَلْبَابِهَا

وَ لَوْ عَمِلَ ابْنُ أَبِي طَالِبٍ‏

بِهَذِي الْأُمُورِ كَأَسْبَابِهَا

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 50

بهشت جاويدان را درخواست كن.

91- هرچه مى‏توانى در خواسته خود كوشش كن، شايد بتوانى در سرزمين بهشت وارد شوى و به آسايش خانه‏هائى كه ويرانى ندارد دست‏يابى.

92- و به لذتى برسى كه پايانى براى آن نيست و از نيروى شرافتى برخوردار شوى كه از چنگت بيرون نمى‏آورند.

در وقت تلاوت چه بهشت آيد پيش‏

آن را ز خداى خود بخواه اي درويش‏

روزى كه به آن سراى معمور رسى‏

عيشى بكنى بيش از انديشه خويش‏

93- آنگاه كه تصميم به كار نيك گرفتى از ترس موانعى كه در پيش است، از هواى نفس خود سبقت بگير، زيرا هواى نفس و موانع خير هميشه در حركت هستند.

94- آنگاه كه بفكر كار ناباب افتادى چشم خود را ببند و مثل كارهائى كه از آن‏ها پرهيز مى‏كنند، از آن پرهيز كن.

چون نيت خير در دلت يابد راه‏

بشتاب كه شيطان نزند ره ناگاه‏

از نيت شر روى بگردان و بگو

لا حول و لا قوّة الّا باللّه‏

95- هرچه مى‏توانى به مهمان احترام كن. آن قدر به او احترام نما كه فكر كند تو از اقوام و ميراث‏خوارش هستى.

96- نسبت به دوست تواضع كن و براى او همانند پدر مهربان نسبت به فرزند باش.

97- آنگاه كه با رفيق خود دوستى مى‏كنى، دوستى خود را با وى حفظ كن تا هميشه از تو دفاع كند.

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 51

اى آنكه به اخلاق نكو دارى جهد

بايد كه به كام دوست باشى چون شهد

مهمان كه رسد به چشم خود بنشانش‏

يارى به كسى كن كه نگهدارد عهد

98- بفكر دوست همانند مريضى كه بفكر سلامتش مى‏باشد باش و از رفيق دروغگو پرهيز كن، زيرا دروغگو شايسته‏ى رفاقت نيست.

99- دوستت را در هر شرايطى حفظ كن و شخصى را كه دروغ نمى‏گويد مورد توجه قرار بده.

خواهى كه شود شكست دشمن حاصل‏

بايد كه ز دوستان نگردى غافل‏

چون هست مدار كار عالم بر صدق‏

از حقّ به طلب صديق صادق اي دل‏

100- از رفاقت با دروغگو، نزديك شدن و همسايه گرديدن پرهيز كن، زيرا دروغگو همنشين خود را آلوده مى‏سازد.

101- بيش از انتظار با زبان به تو كمك مى‏كند و به هنگام عمل همانند روباه به تو حيله مى‏زند.

كذاب كه دشمنى‏اش واجب باشد

هم‏صحبتى‏اش عار مصاحب باشد

پيوسته كند چرب‏زبانى چون شمع‏

ليكن به ضياء چه صبح كاذب باشد

102- از چاپلوسان ناكس پرهيز كن، زيرا اينان در مصيبتها از كسانى خواهند بود كه عليه تو آتش‏افروزى مى‏كنند.

103- تا موقعى كه اطراف شخص چيزى هست كه از آن بهره ببرند اطراف وى مى‏چرخند و آنگاه كه روزگار برگشت كنار مى‏روند و پنهان مى‏گردند.

104- من با كوشش فراوان اگر اندرزم را بپذيرى به تو نصيحت كردم و

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 52

عَذِيرَكَ مِنْ ثِقَةٍ بِالَّذِي‏

يُنِيلُكَ دُنْيَاكَ مِنْ طَابِهَا

فَلَا تَمْرَحَنَّ لِأَوْزَارِهَا

وَ لَا تَضْجَرَنَّ لِأَوْصَابِهَا

وَ لَكِنَّهُ اعْتَامَ أَمْرَ الْإِلَهِ‏

فَأَحْرَقَ فِيهِمْ بِأَنْيَابِهَا

قِسِ الْغَدَ بِالْأَمْسِ كَيْ تَسْتَرِيحَ‏

فَلَا تَبْتَغِي سَعْيَ رُغَّابِهَا

كَأَنِّي بِنَفْسِي وَ أَعْقَابِهَا

وَ بِالْكَرْبَلَاءِ وَ مِحْرَابِهَا

فَتُخْضَبُ مِنَّا اللِّحَى بِالدِّمَاءِ

خِضَابَ الْعَرُوسِ بِأَثْوَابِهَا

أَرَاهَا وَ لَمْ يَكُ رَأْيَ الْعِيَانِ‏

وَ أُوتِيتُ مِفْتَاحَ أَبْوَابِهَا

مَصَائِبُ تَأْبَاكَ مِنْ أَنْ تُرَدَّ

فَأَعْدِدْ لَهَا قَبْلَ مُنْتَابِهَا

سَقَى اللَّهُ قَائِمَنَا صَاحِبَ‏

الْقِيَامَةِ وَ النَّاسُ فِي دَأْبِهَا

هُوَ الْمُدْرِكُ الثَّارَ لِي يَا حُسَيْنُ‏

بَلْ لَكَ فَاصْبِرْ لِأَتْعَابِهَا

لِكُلِّ دَمٍ أَلْفَ أَلْفٍ وَ مَا

يُقَصِّرُ فِي قَتْلِ أَحْزَابِهَا

هُنَالِكَ‏ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ‏

قَوْلٌ بِعُذْرٍ وَ أَعْتَابُهَا

حُسَيْنُ فَلَا تَضْجَرَنْ لِلْفِرَاقِ‏

فَدُنْيَاكَ أَضْحَتْ لِأَخْرَابِهَا

سَلِ الدُّورَ تُخْبَرْ وَ أَفْصِحْ بِهَا

بِأَنْ لَا بَقَاءَ لِأَرْبَابِهَا

أَنَا الدِّينُ لَا شَكَّ لِلْمُؤْمِنِينَ‏

بِآيَاتِ وَحْيٍ وَ إِيجَابِهَا

لَنَا سِمَةُ الْفَخْرِ فِي حُكْمِهَا