کتابخانه روایات شیعه

نهى از گدائى كردن و آبرو ريختن‏ 1244- كسى كه آبروى خود را با درخواست مى‏ريزد اگرچه با خواهش كردن به آرزوى خود برسد، باز عوض آبروئى را كه ريخته بدست نياورده است.

1245- هرگاه درخواست را با بخشش در ترازو بگذارى كفه‏ى درخواست پائين مى‏ماند و عطا هرچه بوده بالا قرار مى‏گيرد. 102

12- هرگاه ناگزير شدى آبروى خود را براى درخواست بريزى، آبرو را پيش بزرگوار و با شخصيت بريز و از او خواهش كن.

1247- زيرا شخص بزرگوار وقتى به تو وعده داد، آن را به آسانى و بدون زحمت به تو عنايت مى‏كند.

اى دل غم و غصه گرچه جمع است بسى‏

چون ديده مريز آبرو پيش كسى‏

گاهى كه تو را ضرورتى پيش آيد

از أهل كرم بجوى فريادرسى‏

تلخ‏ترين كارها 1248- چند قرن مردم را آزمايش كردم، بدتر از كسى كه بمال فخر بفروشد موضوعى نديدم. 103

1249- حوادث بزرگ را بررسى كردم، هولناك و سخت‏تر از دشمنى شخصيتها باهم نيافتم.

1250- تلخى تمام چيزها را چشيدم، تلخ‏تر از طعم درخواست، نچشيدم.

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 342

با خلق خدا كبر و عداوت تا چند

با أهل صفا جهل و غباوت تا چند

در يوزه‏ى مال از خلايق تا كى‏

بدبختى و آثار شقاوت تا چند

توجه به كسب و اظهار بى‏نيازى از مردم‏ 1251- سنگهاى قله‏هاى كوهها را جابجا كردن براى من آسان‏تر از اينست كه منت مردم را بكشم.

1252- مردم مى‏گويند كار عار است، من مى‏گويم ننگ در ذلت سؤال است.

گر كوه ز جاى سخت به ناخن بكنى‏

زان به كه كشى منت هر دون دنى‏

از كسب حلال نان خود پيدا كن‏

تا فضل خدا كند تو را زود غنى‏

1253- تمام دنيا را با يك منت قبول نمى‏كنم و عزت مقام را با ذلت نمى‏خرم.

1254- همسرى را كه مژگانش از نظر خلقت سياه است دوست دارم، زيرا نمى‏خواهم منت سرمه در چشم او ديده شود.

از منت مردم است بر دل بارى‏

راضى نشدم به بار منت بارى‏

من عاشق خوبان سيه‏چشم شوم‏

تا منت سرمه‏ام نباشد بارى‏

اظهار جوانمردى و سخاوت خود 1255- خانه‏ام منزلگاه كسى است كه در آن وارد گردد و هر خوراكى كه دارم براى هركس كه بخورد حلال است.

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 343

اظهار مروت و فتوت خويش‏

وَ دَارِي مُنَاخٌ لِمَنْ قَدْ نَزَلَ‏

وَ زَادِي مُبَاحٌ لِمَنْ قَدْ أَكَلَ‏

أُقَدِّمُ مَا عِنْدَنَا حَاضِرٌ

وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ غَيْرَ خُبْزٍ وَ خَلٍ‏

فَأَمَّا الْكَرِيمُ فَرَاضٍ بِهِ‏

وَ أَمَّا اللَّئِيمُ فَذَاكَ الْوَبَلُ‏

مذمت سؤال و مدح صبر و قناعت‏

صَبْرُ الْفَتَى بِفَقْرِهِ يُجِلُّهُ‏

وَ بَذْلُهُ لِوَجْهِهِ يُذِلُّهُ‏

يَكْفِي الْفَتَى مِنْ عَيْشِهِ أَقَلُّهُ‏

الْخُبْزُ لِلْجَائِعِ أُدْمٌ كُلُّهُ‏

اظهار كمال احسان با فقيران‏

إِنِّي امْرُؤٌ بِاللَّهِ عِزِّي كُلُّهُ‏

وَرِثَ الْمَكَارِمَ آخِرِي مِنْ أَوَّلِي‏

فَإِذَا اصْطَنَعْتُ صَنِيعَةً أَتْبَعْتُهَا

بِصَنِيعَةٍ أُخْرَى وَ إِنْ لَمْ أُسْأَلِ‏

وَ إِذَا يُصَاحِبُنِي رَفِيقٌ مُرْمِلٌ‏

آثَرْتُهُ بِالزَّادِ حَتَّى يَمْتَلِي‏

وَ إِذَا دُعِيتُ لِكُرْبَةٍ فَرَّجْتُهَا

وَ إِذَا دُعِيتُ لِغَدْرَةٍ لَمْ أَفْعَلِ‏

وَ إِذَا يَصِيحُ بِيَ الصَّرِيخُ لِحَادِثٍ‏

وَافَيْتُهُ مِثْلَ الشِّهَابِ الْمُشْعَلِ‏

وَ أَعُدُّ جَارِي مِنْ عِيَالِي إِنَّهُ‏

اخْتَارَ مَا بَيْنَ الْمَنَازِلِ مَنْزِلِي‏

وَ حَفِظْتُهُ فِي أَهْلِهِ وَ عِيَالِهِ‏

بِتَعَاهُدٍ مِنِّي وَ لَمَّا أَسْعُلِ‏

ارشاد به قطع دشمنى به عجز و فروتنى‏

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 344

1256- هرچه داريم پيش مهمان مى‏آوريم، هرچند فقط نان و سركه باشد.

1257- كسى كه شخصيت دارد به آنچه موجود است مى‏سازد اما پست فطرت نمى‏سازد و ناراحتى ايجاد مى‏نمايد.

اين خانه كه بى‏وحشت دربان باشد

بسيار به از روضه‏ى رضوان باشد

در سفره ما اگرچه يك نان باشد

خواهيم كه آن روزى مهمان باشد

ستايش از قناعت و مذمت از سؤال‏ 1258- جوانمردى كه با فقر بسازد، صبر او را زينت مى‏بخشد و اگر آبروى خود را از طريق درخواست كردن بريزد، خود را ذليل مى‏سازد.

1259- جوانمرد به حد اقل زندگى مى‏سازد، نان براى شخص گرسنه هم خورش است هم غذا.

اى پخته ز حرص روز و شب سودائى‏

زنهار كه آبرو نريزى جائى‏

گر أهل سعادتى به اندك چيزى‏

راضى شو و هر نفس مكش ايذائى‏

رعايت حال مردم‏ 1260- من كسى هستم كه تمام عزتى كه دارم از خدا مى‏دانم و نياكان من بزرگوارى‏ها را از يكديگر ارث برده‏اند.

1261- موقعى كه كار نيكى انجام دادم دنبال آن كار خوب ديگرى انجام مى‏دهم هرچند از من درخواست نكنند آن كار خوب را انجام دهم.

1262- آنگاه كه بيچاره‏اى با من هم‏سفر شود، آن قدر به او كمك مى‏كنم تا نياز

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 345

سفرش برطرف گردد.

1263- آنگاه كه براى حل مشكل دعوت شدم، آن مشكل را برطرف مى‏سازم و اگر براى پيمان شكستن خوانده شدم نمى‏پذيرم.

مجموعه آيات معارف مائيم‏

آگاه ز اسرار مواقف مائيم‏

گاهى كه سخن ز فضل و إحسان گذرد

سرچشمه الطاف معارف مائيم‏

1264- موقعى كه فريادى بگوش من مى‏رسد كه كمك مى‏خواهد، همانند شهاب شعله‏ور به او مى‏رسم و كمكش مى‏نمايم.

1265- همسايه‏ام را از جيره‏خواران خود مى‏دانم، زيرا وى از ميان خانه‏ها همسايگى مرا انتخاب كرده است.

1266- همسايه‏ام را از نظر خويشاوند و فرزند حفاظت مى‏كنم و خود را متعهد به حمايت آنان مى‏دانم و اين برنامه را هيچگاه به روى خود نمى‏آورم.

هرچند كه ما بى‏سر و بى‏سامانيم‏

از روى كرم پناه مظلومانيم‏

گر درد دلى هست تو را اي درويش‏

از ما بطلب شفا كه ما درمانيم‏

دشمنى را قطع كن و تواضع را پيشه نما 1267- به كينه‏داران بهترين احترام‏ها را بگذار، ناراحتى‏هاى آنان برطرف مى‏گردد. گاهى پوست كهنه را هم دباغى مى‏كنند. (كفش كهنه را واكس مى‏زنند.)

1268- اگر از روى كراهت اعتنا نكردند تو به بزرگوارى خود احترام بگذار و اگر حرفى را از تو پنهان كردند، چيزى نپرس.

1269- زيرا مطلبى بوده كه شنيدنش تو را ناراحت مى‏كند و مطلبى كه‏

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 346

وَ حَيِّ ذَوِي الْأَضْغَانِ تَشْفِ قُلُوبَهُمْ‏

تَحِيَّتُكَ الْعُظْمَى وَ قَدْ يُدْبَغُ النَّعْلُ‏

فَإِنْ أَعْرَضُوا كُرْهاً فَحَيِّ تَكَرُّماً

وَ إِنْ حَبَسُوا عَنْكَ الْحَدِيثَ فَلَا تَسَلْ‏

فَإِنَّ الَّذِي يُؤْذِيكَ مِنْهُ اسْتِمَاعُهُ‏

وَ إِنَّ الَّذِي قَالُوا وَرَاءَكَ لَمْ يَقُلْ‏

شكايت از مخالفت روزگار

أُحِبُّ لَيَالِي الْهِجْرِ لَا فَرَجاً بِهَا

عَسَى الدَّهْرُ يَأْتِي بَعْدَهَا بِوِصَالٍ‏

وَ أَكْرَهُ أَيَّامَ الْوِصَالِ لِأَنَّنِي‏

أَرَى كُلَّ شَيْ‏ءٍ مُولَعاً بِزَوَالٍ‏

خطاب به همام بن اغفل ثقفى‏

لَا تُخْدَعَنَّ فَلِلْمُحِبِّ دَلَائِلٌ‏

وَ لَدَيْهِ مِنْ نَجْوَى الْحَبِيبِ رَسَائِلُ‏

مِنْهَا تَنَعُّمُهُ بِمَا يَبْلَى بِهِ‏

وَ سُرُورُهُ فِي كُلِّ مَا هُوَ فَاعِلٌ‏

فَالْمَنْعُ مِنْهُ عَطِيَّةٌ مَعْرُوفَةٌ

وَ الْفَقْرُ إِكْرَامٌ وَ لُطْفٌ عَاجِلٌ‏

وَ مِنَ الدَّلَائِلِ أَنْ يُرَى مُتَحَفِّظاً

مُتَقَشِّفاً فِي كُلِّ مَا هُوَ نَازِلٌ‏

وَ مِنَ الدَّلَائِلِ أَنْ تَرَاهُ مُشَمِّراً

فِي خِرْقَتَيْنِ عَلَى شُطُوطِ السَّاحِلِ‏

وَ مِنَ الدَّلَائِلِ زُهْدُهُ فِيمَا تَرَى‏

مِنْ دَارِ ذُلٍّ وَ النَّعِيمِ الزَّائِلِ‏

وَ مِنَ الدَّلَائِلِ أَنْ يُرَى فِي عَزْمِهِ‏

طَوْعَ الْحَبِيبِ وَ إِنْ أَلَحَّ الْعَاذِلُ‏

وَ مِنَ الدَّلَائِلِ أَنْ يُرَى مِنْ شَوْقِهِ‏

مِثْلَ السَّقِيمِ وَ فِي الْفُؤَادِ غَلَائِلُ‏

وَ مِنَ الدَّلَائِلِ أَنْ يُرَى مِنْ أُنْسِهِ‏

صفحه بعد