ديوان أمير المؤمنين عليه السلام

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 362

اظهار محبت خود به رسول خدا ص‏

-

أَقِيكَ بِنَفْسِي أَيُّهَا الْمُصْطَفَى الَّذِي‏

هَدَانَا بِهِ الرَّحْمَنُ مِنْ غُمَّةِ الْجَهْلِ‏

وَ يَفْدِيكَ حَوْبَائِي وَ مَا قَدْرُ مُهْجَتِي‏

لِمَنْ أَنْتَمِي مَعَهُ إِلَى الْفَرْعِ وَ الْأَصْلِ‏

وَ مَنْ كَانَ مُنْذُ كُنْتُ طِفْلًا وَ يَافِعاً

وَ أَنْعَشَنِي بِالْعَلِّ مِنْهُ وَ بِالنَّهْلِ‏

وَ مَنْ جَدُّهُ جَدِّي وَ مَنْ عَمُّهُ أَبِي‏

وَ مَنْ نَجْلُهُ نَجْلِي وَ مَنْ بِنْتُهُ أَهْلِي‏

وَ مَنْ حِينَ آخَى بَيْنَ مَنْ كَانَ حَاضِراً

دَعَانِي وَ آخَانِي وَ بَيَّنَ مِنْ فَضْلِي‏

لَكَ الْفَضْلُ إِنِّي مَا حَيِيتُ لَشَاكِرٌ

لِإِحْسَانِ مَا أُولِيتُ يَا خَاتَمَ الرُّسْلِ‏

حكايت غزاى بدر و فتح رسول ص‏

-

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَبْلَى رَسُولَهُ‏

بَلَاءَ عَزِيزٍ ذِي اقْتِدَارٍ وَ ذِي فَضْلٍ‏

بِمَا أَنْزَلَ الْكُفَّارَ دَارَ مَذَلَّةٍ

وَ لَاقُوا هَوَاناً مِنْ إِسَارٍ وَ مِنْ قَتْلٍ‏

فَأَمْسَى رَسُولُ اللَّهِ قَدْ عَزَّ نَصْرُهُ‏

وَ كَانَ أَمِينَ اللَّهِ أُرْسِلَ بِالْعَدْلِ‏

فَجَاءَ بِفُرْقَانٍ مِنَ اللَّهِ مُنْزَلٍ‏

مُبَيَّنَةٍ آيَاتُهُ لِذَوِي الْعَقْلِ‏

فَآمَنَ أَقْوَامٌ كِرَامٌ وَ أَيْقَنُوا

وَ أَمْسَوْا بِحَمْدِ اللَّهِ مُجْتَمِعِي الشَّمْلِ‏

وَ أَنْكَرَ أَقْوَامٌ فَزَاغَتْ قُلُوبُهُمْ‏

فَزَادَهُمُ الرَّحْمَنُ خَبْلًا عَلَى خَبْلِ‏

وَ أَمْكَنَ مِنْهُمْ يَوْمَ بَدْرٍ رَسُولَهُ‏

وَ قَوْماً غِضَاباً فِعْلُهُمْ أَحْسَنُ الْفِعْلِ‏

بِأَيْدِيهِمْ بِيضٌ خِفَافٌ قَوَاطِعُ‏

وَ قَدْ حَادَثُوهَا بِالْجَلَاءِ وَ بِالصَّقْلِ‏

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 363

من و دخترش در خانه‏ام مى‏باشد.

1338- كسى كه به هنگام «پيمان اخوت» مرا براى برادرى خود از ميان حاضران دعوت كرد و با من پيمان برادرى امضا كرد و امتياز مرا بيان داشت.

1339- اى خاتم پيامبران امتياز مخصوص توست، من تا زنده‏ام بخاطر محبّتي كه به من كرده‏اى و مرا تحت كفالت خود داشته‏اى شكر خداى را انجام مى‏دهم.

اى حقّ تو ثابت شده در ذمه من‏

مصروف به نصرت تو شد همت من‏

از شكر تو يك نفس نباشم فارغ‏

تا حضرت حقّ فزون كند نعمت من‏

داستان جنگ بدر و پيروزى إسلام‏ 1340- مگر نديدى كه خدا، رسولش را به بلائى سخت آزمايش كرد و با نيروئى عظيم او را پيروز گردانيد.

1341- زيرا خدا كفّار را به خاك ذلت افكند و با بدبختى اسارت و كشتار ديدار كردند.

1342- براثر شكست دشمن، پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله پيروزى مهمى بچنگ آورد درعين‏حال امين خدا بود و مأمور به اجراى عدالت.

از حضرت حقّ هميشه نصرت داريم‏

بر كشتن خصم خويش قدرت داريم‏

ما را به شجاعت همه جا نام برند

در شهر ميان خلق شهرت داريم‏

1343- پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از طرف خدا قرآن كه حقّ و باطل را معرفى و از هم جدا مى‏كند و آياتش براى دانايان آشكار است آورد.

1344- تعدادى از طايفه‏هاى شايسته به آن حضرت ايمان آوردند و به مطالب‏

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 364

وى اعتقاد پيدا كردند و به لطف خدا پايگاه پراكندگان شدند.

1345- طائفه‏هائى هم منكر رسالت آن حضرت گرديدند و راه انحراف را پيش گرفتند، در نتيجه خدا بر نادانى آنان افزود.

هركس كه به جان و دل مسلمان باشد

خورشيد سپهر شرع و ايمان باشد

وانكس كه نيافت بهره از شرع نبى‏

در هر دو جهان خوار و پشيمان باشد

1346- خدا به ياران محمّد صلّى اللّه عليه و آله در جنگ بدر نيرو بخشيد تا رسولش را يارى كنند. آنان مردمى خشمگين بودند كه عمل آنان بهترين كارها بود.

1347- در دست آنان شمشيرهاى چابك و برنده بود كه آنان را جلا و صيقل داده بودند.

1348- چه بسيار جوانان، نيرومندان و شجاعان سالخورده و باتجربه را كه روى خاك انداختند.

از حضرت حقّ چه فتح شد روزى ما

مشهور دو عالم است فيروزى ما

ما شمع صفت براى دين مى‏سوزيم‏

ديدند تمام خلق دلسوزى ما

1349- چشمهاى زنان نوحه‏گر با اشك‏هاى ريز و درشت براى آنها گريه مى‏كرد.

1350- نوحه‏گران براى عتبه‏ى گمراه و پسرش وليد و براى شيبه گريه مى‏كردند و خبر مرگ به او و أبو جهل مى‏دادند.

1351- خبر مرگ به كينه‏دار مى‏دادند و فرزند جدعان در ميان آنان لباس عزا پوشيده بود و زنان دل سوخته، شدت غم را مجسم مى‏ساختند.

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 365

فَكَمْ تَرَكُوا مِنْ نَاشِئٍ وَ حَمِيَّةٍ

صَرِيعاً وَ مِنْ ذِي نَجْدَةٍ مِنْهُمْ كَهْلٌ‏

وَ تَبْكِي عُيُونُ النَّائِحَاتِ عَلَيْهِمْ‏

تَجُودُ بِأَسْبَالِ الرَّشَاشِ وَ بِالْوَبْلِ‏

نَوَائِحُ تَبْكِي عُتْبَةَ الْغَيِّ وَ ابْنَهُ‏

وَ شَيْبَةَ تَنْعَاهُ وَ تَنْعَى أَبَا جَهْلٍ‏

وَ ذِي الزَّحْلِ تَنْعَى وَ ابْنُ جُدْعَانَ فِيهِمُ‏

مُسَلَّبَةً حَرَّى مُبَيَّنَةَ الثُّكْلِ‏

ثَوَى مِنْهُمُ فِي بِئْرِ بَدْرٍ عِصَابَةٌ

ذَوُو نَجَدَاتٍ فِي الْحُزُونِ وَ فِي السَّهْلِ‏

دَعَا الْغَيَّ مِنْهُمْ مَنْ دَعَا فَأَجَابَهُ‏

وَ لِلْغَيِّ أَسْبَابٌ مُقَطَّعَةُ الْوَصْلِ‏

حكايت غزاى احد در حوالى مدينه‏

-

رَأَيْتُ الْمُشْرِكِينَ بَغَوْا عَلَيْنَا

وَ لَجُّوا فِي الْغَوَايَةِ وَ الضَّلَالِ‏

وَ قَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ إِذْ نَفَرْنَا

غَدَاةَ الرَّوْعِ بِالْأَسَلِ الطُّوَالِ‏

فَإِنْ يَبْغُوا وَ يَفْتَخِرُوا عَلَيْنَا

بِحَمْزَةَ وَ هُوَ فِي الْغُرَفِ الْعَوَالِي‏

فَقَدْ أَوْدَى بِعُتْبَةَ يَوْمَ بَدْرٍ

وَ قَدْ أَوْدَى وَ جَاهَدَ غَيْرَ آلٍ‏

وَ قَدْ قَلَّلْتُ خَيْلَهُمْ بِبَدْرٍ

وَ أَتْبَعْتُ الْهَزِيمَةَ بِالرِّجَالِ‏

وَ قَدْ غَادَرْتُ كَبْشَهُمُ جِهَاداً

بِحَمْدِ اللَّهِ طَلْحَةَ فِي الْمَجَالِ‏

فَتُلَّ بِوَجْهِهِ فَرَفَعْتُ عَنْهُ‏

رَقِيقَ الْحَدِّ حُودِثَ بِالصِّقَالِ‏

كَأَنَّ الْمِلْحَ خَالَطَهُ إِذَا مَا

تَلَظَّى كَالْعَقِيقَةِ فِي الضِّلَالِ‏

رجز عثمان بن ابى طلحه در أحد

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 366

چون دشمن من ز بخت واژگون بگريست‏

بر زارى او چشم شفق خون بگريست‏

آن دم كه ميان خاك و خون مى‏غلطيد

ديدم به دو چشم خود كه گردون بگريست‏

1352- چاه بدر از جمعيتى از آنان كه در جنگ‏هاى كوه و دشت قهرمان بودند انباشته شد.

1353- گمراه آنان، ايشان را به انحراف دعوت كرد و به وى پاسخ دادند زيرا گمراهى، عللى دارد كه ارتباط را قطع مى‏سازد.

توضيح: در بعضى از نسخه‏ها اين شعر اضافه است:

فاضحوا لدى دار الجحيم بمعزل‏

عن البغى و العدوان في اشغل الشّغل‏

پس از كشته شدن در گوشه‏اى از جهنم، دست از ظلم و تجاوز كشيده به كارهاى مهمترى كه بيشتر آنها را سرگرم مى‏ساخت قرار گرفتند.

اعدا كه ميان خاك و خون افتادند

در چاه و بال سرنگون افتادند

چون بخت مدد نكرده اين طائفه را

از پرده‏ى اقبال برون افتادند

داستان جنگ أحد در اطراف مدينه‏ 1354- ديدم مشركين عليه ما بپاخاستند و در امواج انحراف و گمراهى غوطه‏وراند.

1355- مشركين گفتند: هنگامى كه ما براى جنگ كوچ كنيم از نظر عدد و اسلحه بيشتر از شما هستيم.

1356- اگر مشركين به ما ظلم كردند و فخر مى‏كنند كه حمزه را شهيد كردند حمزه در غرفه‏هاى بهشتى قرار گرفته است.

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 367

1357- حمزه در جنگ بدر عتبه را به قتل رسانيد و به دشمن حمله كرد و جهادى بى‏امان نمود.

خورشيد ازل كه بر جهان مى‏تابد

هر ذره از او مرا ز خود مى‏يابد

چون فتح و ظفر به وقت خود مرهون است‏

در جستن آن مرد خدا نشتابد

1358- لشكر مشركين را در جنگ بدر شكست دادم و مردان آنان را به فرار كشانيدم.

1359- طلحه سردار مشركين را به لطف خدا مورد حمله قرار دادم.

1360- وقتى مورد حمله قرار گرفت به روى صورت به زمين افتاد و من شمشير تيزى را كه صيقلى داده بود از او برداشتم.

1361- آنگاه كه شمشير را همانند برقى كه در تاريكى مى‏جهد به حركت در آوردم گويا نمك به زخم طلحه پاشيده شد.

دشمن كه نديد غير آزار ز من‏

مجروح و شكسته گشت صد بار ز من‏

برداشته‏ام به او سر از گردن او

تا جان تنش شود سبكبار ز من‏

رجز عثمان بن أبي طلحه در جنگ احد 1362- من پسر عبد الدار هستم كه داراى امتيازاتى مى‏باشم و اي على عليه السّلام تو پيش من كشته مى‏شوى.

1363- اگر كشته نشدى از ترس كشته شدن فرار مى‏كنى و شكست مى‏خورى.

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 368

-

أَنَا ابْنُ عَبْدِ الدَّارِ ذِي الْفُضُولِ‏

وَ إِنَّكَ عِنْدِي يَا عَلِيُّ مَقْتُولٌ‏

أَوْ هَارِبٌ خَوْفَ الرَّدَى مَفْلُولٌ‏

جواب أو به عبارات بليغه‏

-

هَذَا مَقَامِي مُعْرَضٌ مَبْذُولٌ‏

مَنْ يَلْقَ سَيْفِي فَلَهُ الْعَوِيلُ‏

فَلَا أَهَابُ الصَّوْلَ بَلْ أَصُولُ‏

إِنِّي عَنِ الْأَعْدَاءِ لَا أَزُولُ‏

يَوْماً لَدَى الْهَيْجَا وَ لَا أَحُولُ‏

وَ الْقِرْنُ عِنْدِي فِي الْوَغَى مَقْتُولٌ‏

أَوْ هَالِكٌ بِالسَّيْفِ أَوْ مَغْلُولٌ‏

رجز ابو الحكم عمرو بن اخنس در أحد

-

يَا مَرْحَباً بِفَارِسٍ مَعَكُمْ‏

إِذْ جَاءَنَا فِي حَوْمَةِ الْقَسْطَلِ‏

يَرْجُو قِرَاناً قَاصِداً نَحْوَنَا

نَسْقِيهِ مِنْ مَاءِ السَّمَاءِ الْمُعَجَّلُ‏

مَا عِنْدَنَا شَيْ‏ءٌ سِوَى مَا نَرَى‏

مِنْ حَادِثٍ بِالْعَهْدِ بِالصَّيْقَلِ‏

ذَاكَ الَّذِي يَقْرِي ضُيُوفَ الْوَغَى‏

وَ اللَّائِي لِلْأَضْيَافِ فِي الْمَنْزِلِ‏

جواب او به عبارتى نيكو

-

اخْسَأْ عَلَيْكَ اللَّعْنُ مِنْ جَاهِدٍ

يَا ابْنَ لَعِينٍ لَاحَ بِالْأَرْذَلِ‏

الْيَوْمَ أَعْلُوكَ بِذِي رَوْنَقٍ‏

كَالْبَرْقِ فِي الْمُخْلَوْلَقِ الْمُسْبِلِ‏

يَفْرِي شُئُونَ الرَّأْسِ لَا يَنْتَهِي‏