کتابخانه تفاسیر

14- وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى‏ وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِي عامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَ لِوالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ. ما به انسان سفارش و توصيه پدر و مادر كرديم، مادرى كه او را در شكم خود سستى بر سستى برداشت (و سختى بر سختى) و شير دادن و از شير گرفتن او در مدت دو سال است، (سفارش كرديم) كه مرا و پدر و مادر (دو زاينده خود را) شكرگزار و بدان كه بازگشت همه بسوى من است‏ «1» .

15- وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

(همان پدر و مادر با آن همه شأن و مقام) اگر كوشيدند كه تو به من شرك آورى، كه تو از آن شريك دانشى ندارى! پس آنان را اطاعت مكن و با ايشان مى‏زى و در كارهاى اين جهان با آنها جهان مى‏دار و با آنها بچم و مصاحبت كن! و راهى را كه بازگشت بسوى من است پيروى كن و بدان كه سرانجام بازگشت شما بسوى من است و من شما را به پاداش آنچه در دنيا مى‏كرديد آگاه مى‏كنم.

16- يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ. اى پسرك من، اگر نيكيها هم‏سنگ يك دانه خردل باشد و آن خردل دانه در سنگ خارا بود يا در آسمانها و زمين باشد، خداوند آن را به ترازوى عدل خواهد آورد! كه خداوند باريك‏دان و دوربين است.

17- يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‏ ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ. اى پسرك من، نماز را (بهنگام) بر پاى دار و (مردم را) به نيكوكارى فرمان ده و از كار زشت و ناپسند بازدار، و رنجى كه (در آن راه) به تو رسد شكيبا باش، كه اين از استوارى كار دين و درستى و راستى نشانيهاى آن است.

18- وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ. روى خود را به كبر و گردن‏كشى از مردم به يك‏سو مبر! و در زمين به خودكامى راه مرو، كه خداوند خرامنده لاف‏زن را دوست ندارد.

(1) ملاحظه كنيد در اهميت سپاسگزارى از پدر و مادر همين پس كه خداوند سپاس آنها را با سپاس خود باهم و در يك رديف قرار داده است! خداوند به فرزندان ديده حق‏شناسى دهد!

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 232

19- وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ.

در راه رفتن به‏چم باش (ميانه‏رو، نه تند نه كند!) و صداى خود را فروآر، كه زشت‏ترين آواها و صداها، آواز خران است.

تفسير ادبى و عرفانى‏

سوره 31 آيه 0

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ- خداست آفريدگار جهان، خداست روزى ده آفريدگان، خداست نگاهدار آسمان و زمين، خداست كفايت كاركننده بندگان، خداست راهنماى مؤمنان، خداست غيب‏دان و نهان‏دان، خداست آمرزنده گناهان، خداست بخشاينده مهربان.

باء بسم الله اشارت است به اينكه بصيرم، كردار تو را مى‏بينم! سين اشارت به اينكه سميعم، گفتار تو را مى‏شنوم! ميم اشارت است به اينكه مجيبم، خواندن تو را اجابت مى‏كنم!

به اشارت ديگر، باء اشاره به برّ است و سين اشاره به سرّ، و ميم اشاره به منّت! گوئى خداوند قسم ياد مى‏كند به برّ خود با بندگان، به سرّ خود با دوستان، به منّت خود با مشتاقان.

سوره 31 آيه 1

1- الم. الف لام ميم، الف اشاره به آلاء، لام اشاره به لطف و عطاء، و ميم اشاره به مجد و سناء، خداوند مى‏گويد به آلاء و نعماى من، به لطف و عطاى من، به مجد و سناى من كه اين كلمات سخنان من است!

سوره 31 آيه 2

2- تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ. آيه. كلام يزدانى، نامه آسمانى، حجّت رسالت، منشور نبوّت و معجزه دعوت، كتابى كه در آن تغيير و تبديل راه نه، و حكم و امثال او را كوتاهى نه! معانى و احكام او را تناهى نه، رسم و نظم او را تباهى نه! متابع او را گمراهى نيست!

... هُدىً وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ. آيه. عابدان را هدايت و رحمت است، و عارفان را دليل و حجّت، هركه را قرآن طبيب است خداوند او را حبيب است، هركه قرآن او را انيس است، خداوند او را جليس است، هركه را قرآن رفيق باشد، خداوند او را توفيق قرين كند.

بدانكه: آدميان دو گروهند: آشنايان و بيگانگان، قرآن سبب هدايت آشنايان و سبب ضلالت بيگانگان است. بيگانگان چون قرآن شنوند، پشت بدان كنند، و گردن كشند، و آشنايان چو قرآن بشنوند، بنده‏وار به سجده روند، و با دلى زنده در زارند، آنگاه هر دو گروه در قيامت پاداش بينند كه دشمن را عقوبت در دوزخ و دوستان را بشارت به بهشت دهند.

سوره 31 آيه 12

12- وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ. آيه. به لقمان حكمت داديم، (اى محمد) بدانكه چون حكمت كار بايد بر صواب باشد، پس سخن هم بايد بر صواب باشد. كار صواب نگاه داشتن معاملت با خود ميان بيم و اميد، و معاملت با مردم ميان شفقت و مداهنت و معاملت با حق ميان انس و هيبت، و سخن بر صواب آنست كه در ذكر حق، هزل نياميزى و تعظيم در آن نگه دارى، و آخر هر سخن به اوّل آن پيوندى‏ «1» .

(1) لقمان مردى بود حكيم از نيك‏مردان بنى اسرائيل، مردم را پند دادى و سخن حكمت‏آميز گفتى، عالمان تفسير متفقند كه او از اولياء بود نه از انبياء، اما هزار پيغمبر را شاگردى كرده بود و هزار پيغمبر او را شاگرد بودند، حرفت او نجارى يا خياطى بود، بعضى گفته‏اند شغل او شبانى بود. روزى گروهى از قوم خويش را پند مى‏داد، كسى او را گفت تو آن نيستى كه با من در فلان چراگاه گوسفند به چرا داشتى؟ گفت: چرا، پرسيد به چه خصلت بدين‏

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 233

حكيم او است كه هر چيزى بر جاى خود نهد، و هر كار كه كند به شايستگى و سزاى آن كند، و هر چيزى در همتاى آن بندد، و اين‏گونه حكمت از كسى بيايد كه در دنيا زاهد شود و بر عبادت مواظبت كند.

مصطفى فرمود: هركس در دنيا زهد پيشه كند، خداوند حكمت در دل او جاى دهد، و زبانش به حكمت روان سازد.

حضرت على (ع) فرمود: دلها را شاد داريد و از خداوند براى آنها حكمت بخواهيد.

حسين منصور حلّاج گفت: حكمت تير است، و دل مؤمن هدف و خدا تيرانداز است و اين تير خطا نكند.

عارفى ديگر گويد: حكمت، علم لدنّى است و نورى است ميان الهام و وسواس! از او پرسيدند كه آن نور كى و چگونه در دل نشيند؟ گفت: آنگاه كه انديشه و عبرت در كار باشد! و اين دو صفت ميراث اندوه و گرسنگى است!

سوره 31 آيه 13

13- وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لِابْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ. آيه. لقمان پسر خود را پند داد و وصيّت كرد كه اى پسر، به سورها مرو كه تو را رغبت در دنيا پديد آيد و آخرت از دل تو فراموش شود. اى پسر، اگر سعادت آخرت مى‏خواهى و زهد در دنيا، به تشييع جنازه‏ها بيرون شو و مرگ را پيش چشم خويش دار و در دنيا چنان مباش كه عيال و وبال مردم شوى. از دنيا قوت ضرورى بردار و فضول بگذار، اى پسر، روزه كه دارى چنان بدار كه شهوت ببرد نه قوّت ببرد! و ضعيف كند تا از نماز بازمانى! كه نزد خداوند نماز دوست‏تر از روزه است! اى پسر تا توانى از زيبا زنان دور باش و از زنان بد به خدا فرياد خواه كه آنان دام شيطانند و سبب فتنه و فساد!

- مقام رسيدى؟ گفت: به راست‏گوئى و امانت نگاه‏دارى و اينكه آنچه به من مربوط نيست و در دين و دنيا بكار نايد واگذاشتن و گذشتن!

بعضى مورخان او را پسر خاله و بعضى خواهرزاده ايوب مى‏دانند و بيشتر مفسران برآنند كه لقمان غلام سياهى بود، ستبرلب، بزرگ‏بينى، بلند بالا، ادبى تمام داشت، و عبادت فراوان و سينه‏اى آبادان و دل به نور حكمت درخشان، بر مردمان مشفق، در ميان مردم مصلح و همواره ناصح، خود را غالبا از نظرها پوشيده داشتى و بر مرگ فرزندان و تباهى مال غم نخوردى، و از آموختن هيچ نياسودى!

اين حكيم حليم و رحيم كريم در زمان داود زيستى و سى سال با او يك جاى همى‏بود و سبب آزادى او اين بود كه مولاى او او را آزمونى كرد تا بداند خرد وى تا چه درجه است؟ و حكمت و دانش او تا كجا رسيده؟ گوسفندى به او داد و گفت او را قربانى كن و آنچه از اعضاء او خوش‏تر و نيكوتر است به من آر، لقمان گوسفند را قربانى كرد و دل و زبان او را به وى آورد! خواجه گوسفندى ديگر به او داد و گفت: آن را قربانى كن و آنچه از آن بدتر و ناخوشايندتر است به من آر، لقمان گوسفند را قربانى كرد و اين‏بار هم دل و زبان گوسفند آورد! خواجه با كمال تعجب پرسيد اين چه حكمت است كه از هر دو يكى آوردى؟ لقمان گفت اين عضو اگر پاك باشند از هر چيزى بهتر و باارزشتر است و اگر ناپاك باشند از هر چيزى بدتر و زيان‏آورتر است! خواجه آن را پسنديد و او را آزاد كرد.

مصطفى فرمود: لقمان پيغمبر نبود ليكن بنده‏اى پرانديشه، نيكويقين، نيك نيت، خدا دوست بود، و خداوند هم او را دوست داشت و حكمت آموخت.

از سخنان او است: هركس دنيا را بر آخرت برترى دهد به دنيا نمى‏رسد و عقبى هم از دست مى‏دهد، آدمى را در دنيا عافيت بهتر است از بدى عاقبت، داود روزى به او گفت: اى لقمان، تو را حكمت دادند و بلاء و گرفتارى از تو دور شد! و مرا خلافت دادند و گرفتار بلا و فتنه شدم!

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 234

اى پسر، چون بر ستم به ديگران قدرت يافتى، قدرت خداى را بر عقوبت خود ياد كن، و از انتقام وى بينديش، كه او از گردن‏كشان، دادستان و از ستمكاران، كين خواه است و به حقيقت بدان كه ستم تو بر ستم ديده فراگذارد ولى عقوبت آن از جانب خداى بر تو بماند!- اى پسر مبادا تو را كارى از محبوب يا مكروه پيش آيد كه در ضمير خود ندانى كه خير و صلاح تو در آنست!

پسر گفت: اى پدر، من اين عهد نتوانم داد تا ندانم كه آنچه تو گفتى چنان است و چون است؟ پدر گفت:

خداوند پيغامبرى فرستاده و علم و بيان آنچه من گفتم با او است، برخيز تا هر دو به نزد او شويم و از وى بپرسيم.

هر دو بيرون آمدند و بر مركوبى سوار شدند و آنچه دربايست (لازم) بود از توشه سفر برداشتند، بيابانى در پيش بود، مركوب همى‏راندند تا روز به نماز پيشين رسيد و گرما سخت بود، و آب و توشه سپرى گشت و هيچ نماند، هر دو از مركوب فروآمدند و پياده به شتاب همى‏رفتند! ناگاه استخوانى كف پاى پسر فرورفت و از پشت پاى درآمد و بى‏هوش گشت و بر جاى بيفتاد، لقمان استخوان با دندان از پاى پسر درآورد و با تكه‏اى از عمّامه خود او را بست لقمان آن ساعت بگريست و يك چكه اشك بر روى پسر افتاد! پسر روى فرا پدر كرد و گفت: اى پدر اين چه بهترى است كه مى‏گوئى بهبودى و صلاح من در آنست؟ اى پدر ما را اندرين سفر آب و توشه سپرى شد و در اين بيابان حيرت‏زده بمانديم! اگر تو بروى و مرا با اين حال اينجا واگذارى، تو با غم و انديشه روى و اگر با من اينجا بمانى هر دو بميريم! در اين چه بهترى است؟ و چه صلاح؟

پدر گفت: اما گريستن من، از آنست كه من دوست داشتم هر حظّى كه در دنيا مرا است فداى تو كنم كه من پدرم و مهربان و دل بستگى پدران بر فرزندان معلوم است، امّا آنچه مى‏گوئى كه در آنچه خيرت و مصلحت است، تو چه دانى كه آن بلا كه از تو صرف كرده‏اند خود بزرگتر از اين بلا است كه به تو رسانيده‏اند و باشد كه اين بلا آسان‏تر باشد!

لقمان در اين حال ناگاه سوارى ديد از دور مى‏آيد، چون نزديك شد كسى را ديد بر اسبى نشسته، جامه سپيد پوشيده، آواز داد كه لقمان توئى؟ گفت: آرى، گفت: حكيم توئى؟ گفت: چنين مى‏گويند، گفت: آن پسر بى‏خرد چه گفت؟ اگرنه آن بودى كه اين بلا به او رسيدى هر دو به زمين فروبردندى! چنانكه آن ديگران را فروبردند! لقمان روى با (وا) پسر كرد و گفت دريافتى و بدانستى كه هرچه از خوى و بدى كه به بنده رسد خيرت و مصلحت او در آنست! پس هر دو برخاستند و برفتند و آن كس هم از آنها جدا گشت!

موسى گفت: بار خدايا، از بندگان تو گناهكارتر كيست؟ گفت: آن كس كه مرا متّهم كند! موسى گفت:

آن كيست كه تو را متّهم كند؟ گفت: آن كس كه از من طلب خير كند (استخاره) و از من بهترى خواهد، آنگاه به حكم من رضا ندهد!

سوره 31 آيه 19

19- وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ. آيه. آخرين پند لقمان به پسر اين بود كه در كارها مقتصد و ميانه‏رو باش، بنگر كه چه كسى صداى تو را مى‏شنود، تا تو از خمار غفلت به درآئى! كه چون كسى بى‏اذن حق به زبان معرفت سخن گويد بدترين آواز است و سخن نارس! كه گفته‏اند: كسى كه تكيه بر جاى بزرگان زند به خوارى خود افزوده است.

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 235

تفسير لفظى [آيات 20 الى 34]

20- أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ. آيا نمى‏بينيد (اى مردم) كه خدا آنچه در آسمانها و زمين است مسخّر (نرم) شما كرد؟ و نعمتهاى ظاهرى (توفيق نيكوكارى و دين) و نعمتهاى باطنى (دور از گناهان و بدكاريها) را به شما ارزانى داشت؟ از ميان مردمان كسى است كه در هستى خداى يگانه بى‏دانش و بينش مجادله مى‏كند و بى‏آنكه نشانى و كتابى داشته باشد در خداوند مى‏پيچيد و در هستى و بى‏انبازى او پيكار مى‏كند!

21- وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ كانَ الشَّيْطانُ يَدْعُوهُمْ إِلى‏ عَذابِ السَّعِيرِ. چون به آنها گويند بر پى آن رويد كه خدا فروفرستاده، مى‏گويند ما بر پى آن رويم كه پدران خويش را بر آن يافتيم، هرچند ديو پليد پدرانشان را به عذاب دوزخ بخواند!!

22- وَ مَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‏ وَ إِلَى اللَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ. هركس روى خويش و سوى خويش به خداى يگانه سپارد و نيكوكار باشد، بى‏گمان به استوارترين تكيه‏گاهى دست زده و سرانجام همه كارها بسوى خدا است.

23- وَ مَنْ كَفَرَ فَلا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ إِلَيْنا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ. (اى پيغمبر) هركس كافر شود (و به سپاس نينديشد) ناسپاسى و ناگرويدن آنها نبايد تو را اندوهگين كند، چه بازگشت همه آنها بسوى ما است، پس ما آنها را به كارهائى كه كرده‏اند آگاه مى‏كنيم (و پاداش مى‏دهيم) كه خداوند به هرچه در دلها است دانا و آگاه است.

24- نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلى‏ عَذابٍ غَلِيظٍ. آنها را اندكى به برخوردارى از نعمتهاى جهان فرامى‏داريم، پس از آن آنها را عذابى سخت فراآوريم.

25- وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ. اگر از آنها بپرسى كه آسمانها و زمين را كى آفريده؟ هرآينه مى‏گويند خدا آفريده، بگو ستايش بسزا خداى راست (كه دشمن به آفريدگارى او اقرار دارد و نه چنان است كه ايشان از كفر و شرك) مى‏گويند، بلكه بيشتر آنان نادانند و نمى‏دانند.

26- لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ. هرچه در آسمانها و زمين است از آن خداى يگانه است كه خداى يكتا بى‏نياز و ستوده است.

27- وَ لَوْ أَنَّ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ. اگر چنان بودى كه آنچه درخت در زمين است قلم بودى و دريا مركّب و مداد بودى كه پس از تمام شدن، هفت درياى ديگر آن را مدد مى‏كرد! باز سخنان خداوند به سر نمى‏آمد! كه خداوند توانائى است راست دانش.

28- ما خَلْقُكُمْ وَ لا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ واحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ. آفريدن شما در اين‏

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 236

جهان و برانگيختن شما در آن جهان نيست مگر چون آفريدن يك تن! همانا كه خداوند شنوا و بينا است.

29- أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ. نمى‏بينى (اى محمّد) كه خداوند شب (تابستانى) را در روز مى‏آرد و روز (زمستانى) را در شب مى‏آرد، و خورشيد و ماه را (بفرمان خويش) روان كرد كه هر يكى تا زمان معيّن روان و در جنبش است و (نمى‏بينى) كه خداوند به آنچه مى‏كنيد آگاه است.

30- ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ. اين (كردار و گفتار و رفتار) از بهر اين است تا بدانند كه خداى يگانه بر حقّ است و آنچه جز او خوانند بر باطل است و اينكه خداى يكتا بالامرتبه و بزرگ است.

31- أَ لَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُمْ مِنْ آياتِهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ. نمى‏بينى كه كشتيها در دريا به نعمتهاى خداوند مى‏رود تا به شما از نشانيهاى خويش بنماياند و در آن نشانيهائى مر بندگان شكيبا و سپاسگزار را پيدا است.

32- وَ إِذا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ. و آنگاه كه موج دريا به زير ايشان درآيد مانند ميغ بزرگ و گران! (در آن حال) خداى را مى‏خوانند! و همين‏كه آنها را به خشكى رها ساخت، برخى از آنان ميان‏رو باشند (به چم ولى نه دل‏آسا)، و نشانيهاى ما را انكار نكنند جز هر نار است و كژكار پليد و ناسپاس آهنگ!!

33- يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَ اخْشَوْا يَوْماً لا يَجْزِي والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَيْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ.

اى مردم، از خشم و عذاب خدا بپرهيزيد و از روزى بترسيد كه هيچ پدرى بكار پسر نايد و او را سودى ندهد و نه هيچ فرزندى به كار پدر خويش نايد (و بدانيد) كه وعده خداوند راست است، پس زندگى اين جهانى شما را نفريبد! و آن شيطان فريبنده، شما را از خدا فريب ندهد!

34- إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ ما ذا تَكْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ. «1» دانش روز رستاخيز نزد خدا است و او باران را فرستد و او داند كه در زهدان آبستنان چيست؟ و هيچ نفسى نداند كه فردا چه خواهد كرد؟! و هيچ‏كس نداند كه به كدام زمين خواهد مرد! كه خدا به همه آنها دانا و آگاه است.

تفسير ادبى و عرفانى‏

سوره 31 آيه 20

20- أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ. آيه. بدان كه مردم دنيا سه گروهند: گروهى فرزندان دنيا هستند و به نعمتهاى ظاهرى مشغولند، دوم گروهى اهل آخرتند و در نعمتهاى‏

صفحه بعد