کتابخانه تفاسیر

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ. به نام خداوندى كه داناى هر ضمير و سرمايه هر فقير، و دل‏گشاى هر غمگين و بندگشاى هر اسير است، گناهكاران را عذرپذير، و افتادگان را دستگير، در صنع بى‏نظير، و در حكم بى‏مشير، در خداوندى بى‏شبيه، و در پادشاهى بى‏وزير است.

پير طريقت در مناجات گويد: اى خداوندى كه فلك و ملك را نگاه‏دارنده توئى، اى بزرگى كه از ماه تا ماهى دارنده توئى، اى كريمى كه دعا را نيوشنده (شنونده) توئى و جفا را پوشنده توئى، اى لطيفى كه عطا را دهنده توئى و خطا را بردارنده توئى، اى يكتائى كه در صفت جلال و جمال پاينده توئى، عاصيان را شوينده توئى و طالبان را جوينده توئى.

بنماى رهى كه ره نماينده توئى‏

بگشاى درى كه در گشاينده توئى‏

زنگار غمان گرفت دل در بر من‏

بزداى كه دل زداينده توئى‏

سوره 32 آيه 1

1- الم-

سوره 32 آيه 2

2- تَنْزِيلُ الْكِتابِ لا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ. آيه. الف اشارت به خدا، لام اشارت به جبرئيل، ميم اشارت است به محمّد است، خداوند مى‏گويد: سوگند به خدائى من، و به پاكى جبرئيل و به مجد تو (اى محمّد) كه اين وحى، همان قرآن است كه تو را وعده داده بوديم و معجزه تو خواهد بود، و در آن شكّى نيست كه نامه ما خطاب به بندگان ما و به دوستان ما است، ما را در هر گوشه‏اى سوخته‏ايست كه در آرزوى ديدار ما مى‏سوزد! و در هر زاويه‏اى شوريده‏ايست كه دل دربند ما دارد و زبان در ياد ما و ذكر ما دارد! و نياز درويشان بر درگاه ما، و نهيب مشتاقان به ديدار ما است!

شهرى همه بنده و رهيگان دارى‏

عالم همه پر ز آشنايان دارى‏

من خود چه كسم چه آيد از خدمت من‏

تو سوخته در جهان فراوان دارى !

سوره 32 آيه 4

4- اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما. آيه. خدا است كه آسمان و زمين و آنچه ميان آسمان و زمين است آفريد، تا لطف خود را فرا خلق نمايد، و نعمت خود را بر بندگان تمام كند، او هرچه آفريد براى خلق آفريد كه خود بى‏نياز است، و با بى‏نيازى كارساز، اين همه از بهر شما آفريد، تا بدان منفعت گيريد و خداى را شكر كنيد. و شما را آفريد تا او را بپرستيد، و بندگى كنيد.

سوره 32 آيه 7

7- الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِينٍ. آيه. پيرى از عزيزان طريقت چون اين آيت را خواندى گفتى: چه زيان دارد اين جوهر حرمت را كه نهاد وى از گل بوده؟ چون كمال وى در دل نهاده و قيمت او از روى تربيت است نه از روى تربت! شرف او كه هست از لطف قدم الهى است نه از رفت قدم بندگى!

حق‏تعالى همه عالم بيافريد: از عرش و كرسى و لوح و قلم و بهشت و دوزخ و آسمان و زمين و به اين آفريده‏ها هيچ نظر مهر و محبّت نكرد، رسول به ايشان نفرستاد، پيغام به ايشان نداد، و چون نوبت به خاكيان رسيد چون بركشيدگان لطف و نواختگان فضل و معادن انوار اسرار بودند، به لطف و كرم خود آنان را محل نظر خود كرد، پيغامبران به ايشان فرستاد و پيغامها داد، فرشتگان را رقيب آنها كرد، سوز مهر در سينه‏ها نهاد، آتش عشق در

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 241

دلها افكند، خط ايمان بر صفحه دلشان نقش بست، رقم دوستى بر ضميرشان كشيد، آن سرّى كه خداى را با آدميان بود با فرشتگان نبود! زيرا آنان همه بندگان مجرّد بودند و آدميان، هم بندگان بودند و هم دوستان!

سوره 32 آيه 11

11- قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ. آيه. اين خطاب بر قدر فهم ارباب رسوم و عادات است كه از غفلت، راه به حقايق حق نمى‏برند و لطائف اسرار ازل در نمى‏يابند، لاجرم، شربت ايشان بر قدر حوصله ايشان آمد! وگرنه از آنجا كه حقيقت است و خطاب با جوان‏مردان طريقت، اين است كه ملك‏الموت خاك‏بيز مملكت است و در خاك معدن مى‏جويد، و در معدن گوهر مى‏جويد، كه آدميزاد معدنى است مانند معدن زر و سيم! ملك‏الموت خاك مى‏بيزد تا تو در خاك چه پرورده‏اى؟ ياقوتى، لعلى، پيروزه‏اى، يا نفتى، قيرى، سنگ‏ريزه‏اى! كلمه خبيثه‏اى، يا كلمه طيّبه‏اى، خاكى ببيزد، رگى بپيچد، استخوانى بشكند، (كسى را عمر به سر رسد) ملك‏الموت را بر آن وديعت چه كار و چه دست او باشد كه بميراند! چه او نهاد آدمى را ننهاده تا او برگيرد! و خداوند است كه نهاد آدمى را نهاده و هنگام خود برگيرد؟

پس مقصود آيت كه ملك‏الموت مى‏ميراند و يا جاى ديگر فرموده: فرشتگان، نفوس را مى‏ميرانند «1» و جاى ديگر فرمود: خداوند آدميان را مى‏ميراند «2» ! همه و همه مراد اين است كه تنها خداوند توانا بر ميراندن مردمان است و چون پيمانه پر شود و اجل زندگى به سر رسد، اجل مرگ نيز سر رسد و قبض روح كند بى‏آنكه توانائى تأخير يا تقديم داشته باشد!

اگر غفلت آدميان نبود، قبض روح به عزرائيل واگذار نمى‏شد! پس چون از مشاهده حقيقت غافل ماندند و دل به غير حقيقت بستند بدين‏گونه مخاطب شدند كه ملك موت آنان را وفات مى‏دهد! درصورتى‏كه حيات و ممات هر دو به اراده خداى است و بس! «3»

خير نسّاج عارف بزرگوار بيمار شد، عزرائيل براى گرفتن روح او آمد، اذان‏گو اللّه اكبر گفت، عارف گفت مرا مهلت ده تا نماز گزارم كه اين فرمان بر من فوت مى‏شود و فرمان تو فوت نمى‏شود! چون نماز بگزارد، سر به سجده نهاد و گفت: خدايا، اين روز كه اين وديعت نهادى، فرشته مرگ در ميان نبود! چه باشد كه اين وديعت را امروز بى‏زحمت او برگيرى! و بزبان حال گفت:

يا رب ار فانى كنى ما را به تيغ دوستى‏

مر فرشته مرگ را با ما نباشد هيچ كار !

هركه از جام تو روزى، شربت شوق تو خورد

چون نماند آن شراب، او داند آن رنج خمار !

آنگاه جان به جان آفرين تسليم كرد!

خبر درست است كه آدم صفى روز عهد (بَلى‏)* كه ذرّه‏هاى پيغمبران از صلب او بيرون كردند و بر ديده او عرضه كردند، عمر داود را اندك و كوتاه ديد! گفت بار خدايا از عمر خود چهل سال به او دادم! خداوند پذيرفت، چون عمر آدم به سر رسيد فرشته مرگ هم سر رسيد و گفت: اى آدم جان تسليم كن، آدم گفت راه تمام نه پيموده‏ام!

(1) اشاره به آيه‏ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ.*

(2) اشاره به آيه‏ اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها.

(3) اشاره به آيه: نَحْنُ أَوْلِياؤُكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ.

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 242

اگر جان تسليم كنم راه تمام نارفته ماند! فرشته گفت: تو مانده عمر را بدادى! لاجرم راه تمام رفته باشد! آدم گفت:

من پدرم و مرا به عمر نياز است از بخشش برگردم! چون بى‏عمر راه نتوان پيمود! چون مدت تمام به سر آمد عزرائيل گفت: اى آدم جان تسليم كن! گفت: به تو تسليم نكنم كه تو ننهاده‏اى تا تو بردارى! آن روز كه جلال نفخ روح خداوندى‏ «1» در قالب ما آمد تو كجا بودى؟ امروز اگر آنكه داده باز مى‏خواهد تو چه‏كاره‏اى؟ خداوند فرمود: اى آدم، ستيز و جنگ مكن! و عزرائيل تو هم دور شو! و زحمت مدار، اى جان پاك به لطف من آرميده و به مهر من آسوده باش و بسوى من بازگرد! «2» آنگاه جان به جان آفرين تسليم كرد.

تفسير لفظى [آيات 16 الى 30]

16- تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ. باز مى‏خيزد پهلوهاى ايشان از خواب، درحالى‏كه خداى خويش را از جهت بيم و اميد مى‏خوانند و از آنچه ايشان را روزى داديم انفاق (و خيرات) مى‏كنند.

17- فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ. پس هيچ‏كس نداند آنچه را كه از روشنائى چشم به پاداش آنچه كه مى‏كردند از ايشان پوشيده و پنهان داشته‏اند.

18- أَ فَمَنْ كانَ مُؤْمِناً كَمَنْ كانَ فاسِقاً لا يَسْتَوُونَ. آيا پس كسى كه ايمان دارد مانند كسى است كه از فرمان‏بردارى بيرون است؟ نه، اين دو باهم مساوى نيستند.

19- أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوى‏ نُزُلًا بِما كانُوا يَعْمَلُونَ‏ امّا كسانى كه گرويدند و كارهاى نيكو كردند، آنان راست بهشتهاى جاويدان جايگاه، به پاداش آنچه كرده‏اند.

20- وَ أَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْواهُمُ النَّارُ كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها أُعِيدُوا فِيها وَ قِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ. و امّا آنها كه از فرمان بيرون شدند (فاسقان و كافران) برگشت گاهشان آتش است كه چون خواهند از آن بيرون شوند به آتش برگردانده مى‏شوند و به آنها مى‏گويند بچشيد عذاب آتش را كه شما آن را دروغ مى‏پنداشتيد!

21- وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى‏ دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ. هرآينه ما به آنها از عذاب كهين (كوچكتر) اين جهانى مى‏چشانيم فرود از عذاب مهين (بزرگتر) تا مگر بازگردند!

22- وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْها إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ‏ كيست ستمكارتر از آنكه او را به سخنان پروردگارش پند دهند و او از آن روى گرداند؟ همانا، ما از ناگرويدگان (گناهكاران) كين گشائيم و انتقام كشيم!.

23- وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ فَلا تَكُنْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقائِهِ وَ جَعَلْناهُ هُدىً لِبَنِي إِسْرائِيلَ. ما به موسى تورات داديم، پس بنگر (اى محمّد) كه در ديدار او شكّ نداشته باشى (پيغمبر در شب معراج او را ديد) و ما آن كتاب را راهنماى بنى اسرائيل قرار داديم.

(1) اشاره به آيه‏ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي* است.

(2) اشاره به آيه‏ يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلى‏ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً.

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 243

24- وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ. و از ايشان (بنى اسرائيل) پيشوايان كرديم كه بفرمان ما مردم را به خوبى راهنمائى مى‏كردند آنگاه كه شكيبائى مى‏كردند، و به سخنان ما بى‏گمان بودند و يقين داشتند.

25- إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ. پروردگار تو در روز قيامت، كار ميان آنان برگزارد و در آنچه ايشان جدا مى‏گويند و جدا مى‏روند از يكدگر جدا كند!

26- أَ وَ لَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَساكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ أَ فَلا يَسْمَعُونَ. آيا راه بر آنها باز ننمود (و بيدار نكرد) آنچه كه ما پيش از آنها گروه گروه را هلاك كرديم! درحالى‏كه در نشستنگاه‏هاى خود مى‏رفتند! همانا در آن نشانهاى روشن است آيا نمى‏شنوند؟

27- أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعامُهُمْ وَ أَنْفُسُهُمْ أَ فَلا يُبْصِرُونَ. آيا نمى‏بينند كه ما آب را (باران) در زمين تهى از گياه (لوت) مى‏رانيم و با آن آب، كشت بيرون مى‏آوريم كه ستوران ايشان و خودشان از آن مى‏خورند، آيا آنها نمى‏بينند؟

28- وَ يَقُولُونَ مَتى‏ هذَا الْفَتْحُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ. و مى‏گويند كى است آن روز رستاخيز؟ باز نمائيد اگر راست مى‏گوئيد!

29- قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمانُهُمْ وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ. بگو به آنها (اى پيغمبر) روز داورى (رستاخيز) گرويدن كافران براى آنها سودى ندارد و به آنها مهلت (براى توبه و بازگشت) نمى‏دهند!

30- فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ انْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ. پس از ايشان روى گردان و چشم مى‏دار كه ايشان هم چشم مى‏دارند (چشم‏براهند).

تفسير ادبى و عرفانى‏

سوره 32 آيه 16

16- تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ. آيه. خداوند اندرين آيت، دوستان خود را جلوه‏گر مى‏كند و بر فرشتگان عرضه مى‏دارد، كه آنان همه روز آفتاب را مى‏نگرند تا كى فروشود! و آنان پرده شب فروگذارند، و جهانيان در خواب غفلت شوند، ولى ايشان بستر گرم را بجاى نهند و از آن برخيزند تا با ما راز گويند! چشمهاشان چون ابر بهاران! دلهاشان چون خورشيد تابان.

گويند: اويس قرنى عارف مشهور، چون شب درآمدى يا به ركوع يا به سجود شب به سر آوردى! ياران گفتند: اى اويس چگونه طاقت دارى شب باين درازى بر يك حال مانى؟ گفت: كجا است شب دراز! كاشكى از ازل و ابد يك شب بودى تا ما سجودى به آخر آوردمى! ما هنوز يك بار تسبيح نگفته باشيم كه روز آيد! و بزبان حال مى‏گويد:

شبهاى فراق تو كمان‏كش باشد !

صبح از بر او چو تير آرش باشد «1»

و آن شب كه مرا با تو بتا، خوش باشد

گوئى شب را قدم در آتش باشد !

(1) آرش، نام پهلوان باستانى ايران است كه در تيراندازى معروف بوده! و در شاهنامه تيراندازى او براى تعيين سرحد ايران به گونه شگفت‏آورى ياد شده است.

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 244

لطيفه: پس اى جوان‏مرد، در ميانه شب سحرگاهى باز نشين، وضوئى (دست نماز) برآر، روى فرا قبله كن، و دو ركعت نماز به راز و نياز بگزار، تا هرچه اويس را نوش آمد، چكه‏اى از آن به جان تو فرستند! و جهد كن كه به خواب نروى مگر آنكه خواب تو را بربايد كه اگر در آن حال به خواب روى، خداوند به مكان تو با فرشتگان مباهات كند كه اين گدا را مى‏بينيد، به تن در خدمت و به دل در حضرت است!

چه وقت خفتن است اى دوست برخيز

تو را زين پس كه خواهد داشت معذور؟

به وقت صبح خوش خفتن نه شرط است‏

مرا بگذاشتن سرمست و مخمور

... يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً. آيه. همه ما را دانند، همه ما را خوانند، گهى از بيم فراق بسوزند و گهى به اميد وصال بيفروزند! برخى از ترس دوزخ و برخى به طمع بهشت!

پير طريقت گفت: خواب بر دوستان در دو جهان حرام است! در عقبى از شادى وصال! و در دنيا از غم فراق! در بهشت با شادى مشاهدت خواب نه! و در دنيا با غم حجاب خواب نيست.

داود را وحى آمد كه اى داود، آن كس كه چون شب فرارسد به خواب رود، در ادّعاى دوستى با من راست‏گو نيست! چون هر دوستى خلوت با دوست را دارد!

بى‏خوابى و بيدارى در شب (براى عبادت) نشان قرب حق است و دليل كمال محبّت، زيرا اول درجه در دوستى طلب موافقت و هم گامى است و چون حق را خواب نيست هرچند آدمى را از خواب و مرگ چاره نيست، ليكن به آن اندازه كه به تكلّف از خود دفع كند، بواسطه بى‏خوابى صفت موافقت با حق را كسب كند!

مصطفى چون به محلّ قرب رسيد خواب از خود دفع كرد و فرمود: چشم من كه با مردم است مى‏خوابد، ليكن دل من كه با خدا است بيدار است.

لطيفه: در خبر است كه بهشتيان را خواب روا نيست زيرا كه در جوار حق و محل قربند و گفته‏اند خواب استراحت از رنج و خستگى است و در بهشت رنج و خستگى نباشد.

نيز در خبر است كه چون روز رستاخيز همه مردم جمع شوند، منادى ندا كند كه هركس به نيكوكارى و بزرگوارى سزاوارتر است برخيزد، آنگاه ندا آيد كسانى كه شب از بستر گرم برخاسته و نماز كرده‏اند برخيزند، اندكى برخيزند و آنان از ديگر خلق جدا شوند! باز ندا آيد كسانى كه مال و جاه دنيا آنان را از ذكر خدا باز نداشته برخيزند، قليلى برخيزند و آنان را از مردم جدا كنند، بار سوّم ندا آيد، آنان كه در سختى و در رفاه، در غم و در شادى خدا را سپاس گزارند برخيزند، معدودى برخيزند و از ديگران جدا شوند و همه را پاداش دهند.

پير طريقت گفت: اى مسكين به وقت سحر غافل مباش كه آن ساعت وقت نياز دوستان و هنگام راز مشتاقان و گاه ناز عاشقان است، و خداوند بر بساط قرب و در خلوت انس شراب مشاهدت بى‏زحمت اغيار به دوستان خود مى‏رساند و آن ساعت نسيم سحرى از عرش مجيد مى‏آيد و بر دل عارفان حضرت مى‏گذرد و به رمزى باريك و رازى شگفت مى‏گويد: اى درويش برخيز و زارى و نياز خويش عرضه كن، كه دست كرم فروگشاده و آن ساعت به گوش دل بنده فروگويد كه: اى بنده من مترس، كه تو ايمن هستى!

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 245

داود از جبرئيل پرسيد: در روز و شب كدام ساعت برترى دارد گفت: در هفته روز آدينه ساعتى كه خطيب بر منبر رود تا نماز را سلام دهد! و در شب هنگام سحر آن ساعت كه دوستان و مشتاقان با خدا در مناجات شوند كه اگرنه سحرگاه عزيزترين ساعات بودى، كلام مجيد اين بشارت از كجا فرستادى؟

سوره 32 آيه 17

17- فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ. آيه. خداوند مى‏فرمايد: كس نداند و هيچ و هم و فهم به دريافت آن نرسد آنچه كه من ساخته‏ام و از بهر دوستان خود پرداخته‏ام! اگر ايشان خدمتهاى نهانى فرا پيش داشتند، من نيز خلعتهاى نهانى فرادست نهادم، اين است روشنائى چشم كه ايشان را خواهد بود كه خلعتهاى نهانى بينند.

پير طريقت گفت: اى درويش دل ريش، اى سوخته مهر ازل، اى غارتيده عشق، دل خوش دار و اندوه مدار كه وقتى خواهد بود كه پرده عتاب از روى فضل برخيزد و ابر لطف باران كرم ريزد، و جوى برّ در جوى قرب آميزد، و حدّ حساب از شأن جود بگريزد، و منتظر دست در دامن وعده آويزد، و تأخير و درنگ از پاى عطف برخيزد، و از افق تجلّى باد شادى وزد، و از خداوند كريم آن بينى كه از او سزد، مولى مى‏گويد و بنده مى‏شنود كه اى درويش، سزاى تو ببريد و سزاى من آمد!

سوره 32 آيه 18

18- أَ فَمَنْ كانَ مُؤْمِناً كَمَنْ كانَ فاسِقاً. آيه. آيا كسى كه در زيور وصال دامن اقبال مى‏كشد مانند كسى است كه در ذلت فراق درد و بال مى‏كشد؟ آيا كسى كه در روح قرب و شهود است مثل كسى است كه از هول عقوبت، گرفتار رنج و عذاب است؟ آيا كسى كه به نور برهان تأييد و تقويت شده و آفتاب عرفان بر او تابيده مثل كسى است كه گرفتار خذلان و دوچار حرمان است؟ نه! برابر نيستند و هرگز يكدگر را ملاقات نمى‏كنند!

سوره- 33- احزاب- (مدنى) 73 آيه‏

تفسير لفظى [آيات 1 الى 8]

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ- بنام خداوند بخشاينده مهربان.

1- يا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَ لا تُطِعِ الْكافِرِينَ وَ الْمُنافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيماً حَكِيماً.

اى پيغام‏بر، از ناخشنودى خداى يگانه بپرهيز و كافران و منافقان را فرمان مبر كه خداوند دانا و راست دانش است.

2- وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‏ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً. و پيروى كن از آنچه كه از سوى پروردگارت به تو پيغام مى‏رسد كه خداوند به آنچه مى‏كنيد آگاه است.

3- وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ كَفى‏ بِاللَّهِ وَكِيلًا. به خدا توكّل كن (پشت به خدا باز كن) و خداوند كارسازى و به سر بردن را بسنده است.

4- ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَ ما جَعَلَ أَزْواجَكُمُ اللَّائِي تُظاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهاتِكُمْ وَ ما جَعَلَ أَدْعِياءَكُمْ أَبْناءَكُمْ ذلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْواهِكُمْ وَ اللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ. هيچ مرد را دو دل در درون او نيافريد، و زنان شما را كه از آنها ظهار «1» مى‏كنيد مادران‏

(1) ظهار، گفتن مرد است به زن خود: كه تو مانند پشت مادر من هستى كه با گفتن اين كلمه تصور كردند زن بر آنها حرام مى‏شود و آن را در حكم طلاق مى‏دانستند! و صدر آيت اشارت است به مرد كافرى كه مى‏گفت من در سينه دو قلب دارم و از محمد برتر و خردمندترم!

خلاصه تفسير ادبى و عرفانى قرآن مجيد، ج‏2، ص: 246

شما نيستند، و پسرخوانده‏هاى شما پسر شما نيستند! اين پسر خواندگى گفته خود شما است كه به زبان خويش مى‏گوئيد! و خداوند سخن حق و راست مى‏گويد و او است كه راه راست را مى‏نمايد.

5- ادْعُوهُمْ لِآبائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آباءَهُمْ فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّينِ وَ مَوالِيكُمْ وَ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ فِيما أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَ لكِنْ ما تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً. آن پسران را به پدرهاشان بازخوانيد، اين نزد خدا راست‏تر و درست‏تر است، اگر پدران آنها را نشناسيد آنها برادران دينى شما هستند، و مولاى (آزاد كرده) شما هستند، و بر شما تنگى و گواهى نيست اگر به خطا سخنى از شما رفت، ليكن گناه و تنگى در آن است كه به قصد دل سخن گفته باشيد، و خداوند آمرزنده و بخشاينده است.

6- النَّبِيُّ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى‏ بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلى‏ أَوْلِيائِكُمْ مَعْرُوفاً كانَ ذلِكَ فِي الْكِتابِ مَسْطُوراً. پيغمبر به مؤمنان نزديكتر و حق‏تر است از ايشان به خودشان، و زنهاى او مادران ايشان است، و خويشاوندان به يك دگر بعضى نسبت به بعض ديگر (در بردن ارث) در دين خدا، از مؤمنان و مهاجران سزاوارترند، مگر آنكه در وصيت خويش با كسان خود (از ناگرويدگان) بخواهيد نيكوئى كنيد، و اين حكم در كتاب خدا بر خلق نبشته شده است.

7- وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثاقَهُمْ وَ مِنْكَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى‏ وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُمْ مِيثاقاً غَلِيظاً. ياد كن (اى محمّد) هنگامى كه خداوند از پيغمبران (كه به رسالت فرستاد) پيمان گرفت (بر وفاى به عهد و اداى امانت) و از تو و از نوح و ابراهيم و موسى و عيسى و از همه آنها پيمانى استوار گرفتيم.

8- لِيَسْئَلَ الصَّادِقِينَ عَنْ صِدْقِهِمْ وَ أَعَدَّ لِلْكافِرِينَ عَذاباً أَلِيماً. پيمان از بهر آن ستد تا فردا ار راست‏گويان راستى آنها را پرسد و خداوند و ناگرويدگان را (دروغ‏گويان) عذابى سخت و دردناك آماده ساخته است.

تفسير ادبى و عرفانى‏

سوره 33 آيه 0

بِسْمِ اللَّهِ. آيه. بنام خداوندى كه صنايع شيرين و بدايع زيبا كرد، سرائر عدم در صحراى وجود آشكار كرد، طبايع متضاد، بسته آب و آتش و خاك و هوا كرد، از قطره باران مرواريد لالا كرد، و از آب دهان زنبور عسل مصفّى ساخت، و از فضولات گاو (دريائى)، عنبر سارا كرد، و آب زلال از سنگ خارا بيرون كرد، و ياقوت سرخ تعبيه در صخره صمّا كرد، عيش مردمان را مهنّا و اسباب بندگى را مهيّا كرد، هرچه بايست عطا كرد و هرچه شايست پيدا كرد، و آنچه كرد به سزاى خويش نه به سزاى ما كرد!

صفحه بعد