کتابخانه تفاسیر

وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى‏ قُوَّتِكُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ‏ و زياد ميفرمايد قوّت شما را فوق قوّه‏اى كه داريد و بر نگرديد و اعراض نكنيد و رو باعمال زشت و اخلاق قبيحه و عقائد فاسده نرويد كه مجرم باشيد.

دارد قوم عاد قواى بدنى آنها بسيار بوده طول جسم و عمر داشتند و عمارات عاليه و كشت و زرع و جنات مفرّحه داشتند ميفرمايد اگر استغفار و توبه كرديد هم بر طول عمر و هم بر قوه و قدرت و هم بر مال و ثروت هم بر جاه و مقام شما افزوده ميشود وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى‏ قُوَّتِكُمْ‏ و اگر اعراض كرديد و بهمان عقائد فاسده و اعمال قبيحه و اخلاق رذيله ادامه داديد مجرم ميشويد وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ‏ و جرم شما زوال نعم و بلاى دنيوى و عذاب اخروى است خواهيد گرفتار شد.

[سوره هود (11): آيه 53]

قالُوا يا هُودُ ما جِئْتَنا بِبَيِّنَةٍ وَ ما نَحْنُ بِتارِكِي آلِهَتِنا عَنْ قَوْلِكَ وَ ما نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ (53)

گفتند قوم اى هود نياوردى براى ما دليل واضح روشنى و ما هرگز دست از خدايانمان بر نميداريم و آنها را ترك نميكنيم و هرگز بتو ايمان نميآوريم.

قالوا طائفه عاد يا هود خطاب بهود در جواب دعوت او ما جِئْتَنا بِبَيِّنَةٍ با اينكه هر پيغمبرى بدون حجت و دليل و معجزه نبوده بعلاوه مسئله توحيد از امور بديهيه بوده و ادله عقليه بر طبقش قائم است لكن تقليد آباء و اجداد يعنى دين پدرى و مادرى و تخيلات شيطانى كه اين اصنام مقرب درگاه الهى هستند و اينها صورت ملائكه بلكه صورت خدا هستند و عادتهاى آنها كه بشرك خو كرده بودند مانع بود از ادله و معجزات انبياء كه قبول كنند و بپذيرند چنانچه امروز چيزهايى‏

اطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص: 69

كه باصطلاح مد امروز شده و رواج پيدا كرده مثل ريش تراشى و بى‏حجابى و اشتغال بساز راديو و بيع مجسمه و امثال اينها اگر تمام علماء براى آنها اخبار و آيات و دليل عقلى اقامه كنند حمل بر يك چيزهايى ميكنند و نمى‏پذيرند، بخصوص حضرت هود كه بشارتهاى حضرت نوح را بآمدن او در دست داشتند.

وَ ما نَحْنُ بِتارِكِي آلِهَتِنا عَنْ قَوْلِكَ‏ بمجرد يك نفر مثل هود ما دست از عبادت خدايان خود بر نميداريم با اينكه باينها كمال اميدوارى را داريم كه هم ببركت آنها دنياى ما مأمور شود و آخرت هم سعادت‏مند شويم.

وَ ما نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ‏ و ما كسانى نيستيم كه بمجرد دعوت تو بتو ايمان آوريم بقول شاعر

برو اين دام بر مرغ دگر نه‏

كه عنقا را بلند است آشيانه‏

[سوره هود (11): آيه 54]

إِنْ نَقُولُ إِلاَّ اعْتَراكَ بَعْضُ آلِهَتِنا بِسُوءٍ قالَ إِنِّي أُشْهِدُ اللَّهَ وَ اشْهَدُوا أَنِّي بَرِي‏ءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ (54)

نميگوئيم در حق تو چيزى كه سبب شده بر اينكه سب خدايان ما ميكنى و منكر خدايى آنها شده‏اى مگر اينكه از طرف بعض خدايان ما سويى و بلائى بتو متوجه شده ميخواهى تلافى كنى فرمود محققا من خدا را شاهد ميگيرم و شما هم شهادت دهيد كه من محققا بيزارم از آنچه شما شرك ميآوريد.

إِنْ نَقُولُ‏ يعنى منشأ دعوت تو و سبب آن نيست كه خدا تو را مبعوث كرده و تو پيغمبر هستى اين نيست‏ إِلَّا اعْتَراكَ‏ يعنى اصابه كرده بتو بَعْضُ آلِهَتِنا يكى از بتهاى ما بسوء يك بلائى و مصيبتى بتو وارد كرده با آنها بد بين شده‏اى.

اطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص: 70

قالَ إِنِّي أُشْهِدُ اللَّهَ‏ فرمود خدا را شاهد ميگيرم و شما هم شاهد باشيد وَ اشْهَدُوا و شهادت بدهيد انّى كه من محققا بَرِي‏ءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ‏ از جميع خدايان شما كه ميپرستيد و شريك خدا قرار داده‏ايد.

[سوره هود (11): آيه 55]

مِنْ دُونِهِ فَكِيدُونِي جَمِيعاً ثُمَّ لا تُنْظِرُونِ (55)

از غير خداى يك تاى بى‏همتا كه باو معتقد و عبادت را مختص باو ميدانم پس هر قدر ميتوانيد با من كيد كنيد پس از آن ديگر شما بمن مهلت ندهيد و انتظار مرا نداشته باشيد خداى من مرا حفظ ميكند و شما را در هلاكت مياندازد من دونه يعنى غير از خدا چون اينها خدا را هم معترف بودند و عبادت ميكردند و اين استثناء از ما تشركون است كه فقط اين يك خدا را معترف هستم‏ فَكِيدُونِي جَمِيعاً ممكن است جميعا صفت كيد باشد يعنى جميع اقسام كيد را در حق من بكنيد از ظلم و اذيت و اهانت و بى‏اعتنايى كه در ظرف اين مدت طولانى هر قدر توانستيد كرديد آنچه كرديد، و ممكن است صيغه جمع باشد يعنى تمام شماها نه بعضى دون بعضى بمن ظلم كنيد.

ثُمَّ لا تُنْظِرُونِ‏ پس از ظلمها از من توقع نداشته باشيد كه مورد عذاب واقع ميشويد و بهلاكت ميافتيد و در اذيت بمن كوتاهى نكنيد پشتيبان من كسى است كه مرا حفظ ميكند.

[سوره هود (11): آيه 56]

إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّي وَ رَبِّكُمْ ما مِنْ دَابَّةٍ إِلاَّ هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها إِنَّ رَبِّي عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ (56)

محققا من ايكال امر خود را بر خدا ميكنم كه پروردگار من و شما است.

بالاترين مقامات براى بنده مقام توكل است پس از اينكه ميداند لا أَمْلِكُ‏

اطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص: 71

لِنَفْسِي نَفْعاً وَ لا ضَرًّا و تمام امور تحت مشيّت الهى است بايد خوديت خود را كنار بگذارد و تمام امور را واگذار بخدا كند فقط او را كافيست احتياج بديگرى و بچيزى نيست‏ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ‏ طلاق آيه 3، البته هر عسرى يسرى دارد، هر مشكلى حلىّ دارد، هر سختى راحتى دارد.

تو با خداى خود انداز كار و دل خوش‏دار

كه رحم اگر نكند مدعى خدا بكند

فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً انشراح آيه 5 و 6

صبر و ظفر هر دو دوستان قديمند

در اثر صبر نوبت ظفر آيد

لذا ميفرمايد إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ‏ بايمان آوردن شما و نياوردن و اذيت كردن و نكردن هيچگونه نظرى ندارم نگهبان من خدا است.

گر نگهبان من آنست كه من ميدانم‏

شيشه را در بغل سنگ نگه ميدارد

رَبِّي وَ رَبِّكُمْ‏ مربى من و شما او است از كتم عدم بعرصه وجود آورد، از نطفه علقه، مضغه، صورت، ماده، جسم، روح، خلق و رزق، اماته و احياء، عزت و ذات، صحت و مرض، غنى و فقر، نعمت و بلاء حدوثا و بقاء تمام تحت قدرت او است و او است مربّى عالم‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ‏ .

ما مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها إِنَّ رَبِّي عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ‏ نيست هيچ جنبنده‏اى مگر آنكه پروردگار من و شما گرفته است ناصيه و كاكل آن را يعنى در تحت قدرت او است محققا پروردگار من بر راه راست است‏ ما مِنْ دَابَّةٍ از طيور و وحوش و حشرات و انعام و جن و انس و ملك تماما نيستند إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها ناصيه موهاى جلو سر را ميگويند كه اگر كسى با دست گرفت ديگر طرف هيچگونه قدرتى نميتواند بخرج دهد، امير المؤمنين عليه السّلام در دعاى كميل عرض ميكند

(يا من بيده ناصيتى)

كنايه از اينكه در مقابل‏

اطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص: 72

قدرت او احدى نميتواند عرض اندام كند تمام مقهور تحت اراده او هستند مثل اينكه ناصيه آنها در دست او است اشاره به اينكه اگر عذابى بر شما نازل فرمود شما قدرت بر دفع آن نداريد بترسيد از قهر و غضب او.

إِنَّ رَبِّي عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ‏ هيچ يك از كارهاى او گزاف و جزاف نيست تمام موافق حكمت و صلاح و درست و بجا و بموقع است ثوابش و عقابش، رحمتش و غضبش، نعمتش و بلايش، اعطائش و منعش تماما صحيح و مستقيم است و همچنين تشريعاتش از امر و نهى و حكم و قضايش تمام بجا است.

[سوره هود (11): آيه 57]

فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ ما أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَيْكُمْ وَ يَسْتَخْلِفُ رَبِّي قَوْماً غَيْرَكُمْ وَ لا تَضُرُّونَهُ شَيْئاً إِنَّ رَبِّي عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ حَفِيظٌ (57)

پس اگر اعراض ميكنيد از طرف من نيست كه كوتاهى كرده‏ام در هدايت شما پس بتحقيق رساندم بشما و ابلاغ كردم شما را بآنچه كه فرستاده شدم بآن بسوى شما و پس از هلاكت شما جانشين شما ميكند روى زمين قوم ديگرى غير از شما را و بقدر خردلى ضرر بدستگاه او نميتوانيد وارد كنيد محققا او نگهبان هر چيزى هست.

فَإِنْ تَوَلَّوْا ايمان نياورديد و اعراض كرديد عذاب بر شما نازل خواهد شد كه باد صرصر از اول روز اول تا آخر روز هشتم هفت شب و هشت روز بطورى وزيدن گرفت كه اشخاص عظيم الجثّه را بلند ميكرد و بكوهها ميزد و هلاك ميشدند، تمام عمارات عاليه آنها منهدم شد، درختان قوى از جاى خود كنده شد، سنگهاى كوه‏ها بجاى ديگرى ميافتاد فقط حضرت هود عليه السّلام با مؤمنين باو نجات يافتند كه از ميان قوم خارج شدند چنانچه ميفرمايد وَ أَمَّا عادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ

اطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص: 73

عاتِيَةٍ سَخَّرَها عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيالٍ وَ ثَمانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُوماً فَتَرَى الْقَوْمَ فِيها صَرْعى‏ كَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ خاوِيَةٍ فَهَلْ تَرى‏ لَهُمْ مِنْ باقِيَةٍ حاقه آيه 6 و 7 و 8 فَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ ما أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَيْكُمْ‏ حجت را بر شما از هر جهت تمام كردم و راه عذر بر شما بسته شد.

وَ يَسْتَخْلِفُ رَبِّي قَوْماً غَيْرَكُمْ‏ گمان نكنيد كه پس از هلاكت شما زمين خالى از بنده‏گان خدا شود قوم ديگرى ميآيند و جاى گير شما ميشوند همان نحوى كه پس از طوفان شما جاى گير سابقين شديد.

وَ لا تَضُرُّونَهُ شَيْئاً نه بود شما براى او نفعى دارد و نه از شرك و كفر شما باو ضررى متوجه ميشود و نه هلاكت شما بدستگاه او نقصى ميرساند.

إِنَّ رَبِّي عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ حَفِيظٌ حفظ تمام اشياء بيد قدرت او است كه قدرت دارد من و گروندگان بمن را از شرّ شما حفظ فرمايد و از عذاب وارده بر شما نجات دهد و نگهدارى كند.

[سوره هود (11): آيه 58]

وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّيْنا هُوداً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ نَجَّيْناهُمْ مِنْ عَذابٍ غَلِيظٍ (58)

و زمانى كه آمد امر ما بنزول عذاب نجات داديم ما هود و كسانى كه ايمان آورده بودند با او بسبب تفضل و رحمت از ما و نجات داديم آنها را از عذاب سخت‏ وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا امر يا بمعنى تقدير است مثل‏ وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنا مُتْرَفِيها فَفَسَقُوا فِيها اسرى آيه 17، يا بمعنى فعل است و جعل است مثل‏ وَ ما أَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ‏ نحل آيه 79، يا امر بباد است كه بوزد بر آنها، يا امر بملائكه موكلين برياح است.

اطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص: 74

نَجَّيْنا هُوداً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ‏ كه از ميان قوم خارج شوند و گفتند آنها چهار هزار بودند و همين خروج آنها دليل است بر اينكه عذاب نازل ميشود امر اتفاقى نيست و خشم طبيعت كه امروز در السنه بعضى متداول است‏ بِرَحْمَةٍ مِنَّا كه آنها را مورد رحمت خود قرار داديم.

وَ نَجَّيْناهُمْ‏ و آنها را نجات داديم‏ مِنْ عَذابٍ غَلِيظٍ همان ريح صرصر است كه ميفرمايد فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْصَراً فِي أَيَّامٍ نَحِساتٍ‏ فصلت آيه 15 إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْصَراً فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ قمر آيه 19.

[سوره هود (11): آيه 59]

وَ تِلْكَ عادٌ جَحَدُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ وَ عَصَوْا رُسُلَهُ وَ اتَّبَعُوا أَمْرَ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ (59)

و اين قبيله و طائفه عاد انكار كردند بآيات پروردگار خود و عصيان و مخالفت كردند رسولان او را و متابعت كردند هر ظالم جابر عنود را وَ تِلْكَ عادٌ تعبير بتلك با اينكه عاد مذكر است باعتبار جماعت است و اينها فرقه فرقه بودند.

جَحَدُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ‏ جحود انكار است با اينكه قلبا يقين داشته باشد جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا نمل آيه 14 و يهود را جهود گفتند بهمين مناسبت كه اغلب آنها حقانيت اسلام را فهميدند لكن از روى عناد و عصبيت و كبر و نخوت انكار كردند و مراد از آيات پروردگار معجزات صادره از رسولان الهى كه حمل بر سحر كردند.

صفحه بعد