کتابخانه تفاسیر
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير
جلد اول
جلد اول از مقدمه حجة التفاسير و بلاغ الاكسير
مباحث گوناگون
اسم سورههاى قرآن و شرح هر يك
بعض وقايع تاريخى كه در فهم قرآن كريم بايد توجه داشت
فصل دوم: از طوفان تا ميلاد
تماس قرآن كريم با درياها
دنباله فصل دوم: بقيه فهرس تواريخ از طوفان تا ميلاد
جلد دوم از مقدمه حجة التفاسير و بلاغ الاكسير
فصل سوم در وقائع ميلاد حضرت مسيح(ع) تا هجرت پيامبر اكرم(ص)
بخش اول تفصيل بعض وقايع از سال اول ميلادى تا سال 578 ميلادى و تحقيق آنها
تاريخ قسمتى از تماس عيسويت با اسلام
تفصيل بعض وقائع
فصل چهارم از هجرت تا رحلت
وقائع سال هشتم هجرى
سوره فاتحة الكتاب
مقدمه
سورة البقرة
قرآن
مقدمه
سوره ال عمران
جلد دوم
سوره النساء
مقدمه
تعاليق
كتاب ارث قانون مدنى
سوره المائدة
وجوب وفاء بعهد
سوره الأنعام
خدا
سوره الأعراف
قرآن
جلد سوم
سوره الأنفال
مقدمه
مقدمه
سوره التوبة
مقدمه
سوره يونس ع
قرآن و پيامبر
سوره هود ع
قرآن
سوره يوسف ع
مقدمه
تعاليق
سوره الرعد
قرآن
سوره ابراهيم ع
مقدمه
جلد چهارم
سوره الحجر
قرآن
سوره النحل
مقدمه
سوره بنى اسرائيل«الاسراء»
مقدمه
سوره كهف
مقدمه
سوره مريم
زكريا و يحيى
سوره طه
قرآن
سوره الانبياء
مشركين مكه
سوره الحج
زلزله مقارن قيام قيامت
سوره المؤمنون
أوصاف مؤمنان
مجلد پنجم
سوره النور
نور و ماده يكى است
سوره الفرقان
قرآن و فرستنده آن
سوره الشعراء
قرآن
سوره النمل
مقدمه
سوره القصص
قرآن
سوره العنكبوت
جهاد
سوره الروم
مقدمه
سوره لقمان
قرآن
خلاصه كلام
سوره الاحزاب
توضيح
أنت ولينا من دونهم
سوره الملائكة
فهرس مطالب عمده«مقدمه» و«تعاليق» و«حواشى»
مجلد ششم
ذيول
تعليقات
سوره ص
ذيول
سوره الزمر
تعليقه
سوره فصلت
ذيول
سوره الشورى
رفتار سوء بنى اسرائيل با شريعت اسلام
سوره الاحقاف
دنباله تعليقات
سوره الفتح
نكته ديگر
سوره الحجرات
ظلام(وزان صراف)
سوره الذاريات
ج: زوج
تعليقه محل«شق القمر»
تعليقه سور خمسه در تعقيبات نمازهاى پنجگانه
سوره الحديد
الرهبانية
سوره المجادلة
خلاصه كلام
سوره الحشر
مقدمه
فهرس مطالب عمده مقدمات و ذيول و تعليقات و حواشى
جلد هفتم
تعليقه
(4)«الوجود»
ذيول
نفس«روان» آدمى
رساله در بيان اسمائى كه الف و لام تعريف بر سرشان در نمىآيد
اسامى كتابهائى در پيرامون قرآن كريم
حرف«ى»
ستايش مؤلف
بعض اصطلاحات علوم: درايه، رجال، أنساب و غيرها
تحقيق مير داماد
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج1، ص: 328
أسقفان رشوتخوار نصارى آيات خدا را مىفروشند و در كتاب توراة و انجيل تحريف مىكنند. و آراء آنها را متمكنين از اشراف يهود و نصارى به مقدار جو و چند قطعه كرباس و امثال آنها مىخرند). آن گروه، از آن ايشان است مزدشان- نزد پروردگارشان- البته خدا حسابگر چالاك است.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ... تُفْلِحُونَ
خلاصه كلام و ختم سوره
اى مسلمانان! جهاد كنيد و در قتال دشمنان شكيبائى نمائيد (و در ميدان جنگ، قدم استوار داريد) و ساخته و آماده كارزار با دشمنان خدا باشيد و از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد، باشد كه شما رستگار شويد. «پايان»
تعاليق
ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبِينَ (آيه 61)
در هنگام دعاء «ابتهال» [يعنى نفرين كردن در موقع مباهله] دو دست را بلند مىكند و مىكشد و اشك كه از چشمانش جارى شد، دعاء مىكند (كتاب وافى بنقل از كتاب كافى در باب اشارات دعاء از كتاب «صلاة»).
كُلُّ الطَّعامِ ... الْمُشْرِكِينَ (آيات 93- 95)
1- اين آيات در باره ابراهيم عليه السّلام است كه مفسرين متعرض نشدهاند.
2- راجع به خون و پيه، اين دستورات در توراة داده شده است.
در توراة سفر لاويان 7: 23 نوشته كه: پيه گاو و گوسفند و بز را مخوريد.
در توراة سفر لاويان 3: 9 نوشته كه: و از ذبيحه سلامتى، هديه آتشين بجهت خداوند بگذراند يعنى پيهش و تمامى دنبه را، و آن را از نزد عصعص جدا كند و پيهى كه احشاء را مىپوشاند و همه پيه را كه بر احشاء است و دو گروه (قلوهها) و پيهى كه بر آنهاست كه بر دو تهيگاه است و سفيدى را كه بر جگر است با گردهها جدا كند و كاهن آن را بر مذبح بسوزاند. اين طعام، هديه آتشين بجهت خداوند است
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج1، ص: 329
در توراة سفر لاويان 3: 17 نوشته كه: تمامى پيه از آن خداوند است قانون ابدى در همه پشتهاى شما در جميع مسكنهاى شما خواهد بود كه هيچ خون و پيه را نخوريد.
وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا ... الْمُؤْمِنِينَ (آيات 169- 171)
در بعض شأن نزولها اين آيات را راجع به سريه بئر معونه گفته (رجوع به جلد دوم مقدمه همين تفسير ص 1123).
الَّذِينَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ ... عَظِيمٍ (آيات 172- 174)
در بعض شأن نزولها اين آيات را راجع به غزوه بدر صغرى گفته.
(رجوع به جلد دوم مقدمه همين تفسير ص 1125 و 1126).
وَ قَتْلَهُمُ الْأَنْبِياءَ بِغَيْرِ حَقٍ (آيه 181)
كشتن پيامبران كه به بنى اسرائيل عهد پيامبر صلّى اللّه عليه و آله نسبت داده شده با اينكه آنان پيامبران را نكشتهاند، ناظر باين نكته است كه: راضى به كار هر قوم حكم مرتكب را دارد و يهود عهد پيامبر نه تنها راضى بكار پدران خود بودهاند بلكه در كشتن پيامبر اسلام كوشا بودهاند و ليكن قدرت بر عمل نيافتهاند كه از جمله: تصميم آنان به انداختن بام غلطان بر پيامبر بوده است (رجوع به جلد ششم همين تفسير ص 342 در تفسير سوره «حشر»).
حكمت
در مواردى از سوره آل عمران و سوره بقره كلمه «حكمت» ذكر شده است و آن، گاه بمعنى «خوره» يعنى فروغ نبوت است و گاه بمعنى كلمات قصار حكمتآميز است و گاه بمعنى راه و رسم نورانى شدن دلهاست.
فنحاص
«فنحاص» و «فنحاس» و «فينحاس» و «پنحاس»، همه يك اسم است و ظاهرا اول كس كه باين اسم موسوم شده فينحاس بن العازار، نوه هارون است (توراة سفر خروج 6: 25).
اين كلمه مركب است از «فواة» (بر وزن غلام) يعنى دهان و از «نحاس» (بر وزن غلام) يعنى مس [يعنى دهن مسين يا برنجين].
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج1، ص: 330
اسماء السّور
اسم سوره شماره صفحه شماره سوره فاتحة الكتاب 3 1 البقرة 21 2 ال عمران 239 3.
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج1، ص: 331
فهرس مطالب عمده «مقدمه» و «تعاليق» و «حواشى» جلد اول
عنوان صفحه سوره فاتحه أصول كليات قرآن كريم. 5 تفسير سوره فاتحه. 6 و 7 تفسير ديگر از سوره فاتحه. 8 و 9 استعاذه. 9 و 10 تفسير «بسمله». 10 و 11 و 18 تفسير ديگر از سوره فاتحه. 12- 17 حمد. 18 شكر. 18 معنى «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ» . 18 و 20 بقاياى آثار بتپرستى در داروخانهها و موزه و موسيقى. 20 رباعى: «دل گفت مرا ...». 20 و 5
سوره بقره
مردم در برابر اسلام، سه صنفاند: متقيان و كافران و منافقين. 22 عبد اللّه بن ابى رئيس منافقين و بر باد رفتن پادشاهى او. 25 منافقين گفتند: چرا «محمّد» برسم پادشاهان رفتار نمىكند؟! 28 سكنه زمين قبل از آفرينش آدم عليه السّلام. 29 «ثم» هميشه براى تراخى نيست گاه براى تفاوت است. 29 ابليس. 29- 34 آفرينش آدم نخستين. 30 افكار كلاسيك زائيده دماغ روم و يونان. 30
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج1، ص: 332
عنوان صفحه فرمان هبوط. 34 تبديل اسم «ابليس» به «شيطان». 34 عصاره اصول مطالب توراة و ملحقات. 35 دعوت از بنى اسرائيل به اسلام باستناد عهود توراة. 37 نفرات مهاجر از «كلدان» به «كنعان». 38 و 39 ظلم فرعون. 39 و 40 عبور از دريا. 41 نقد بر متفسر. 41 سه موضوع و دو نكته در باره رفتن موسى به طور و جريان كار سامرى. 42- 44 برگشتن بنى اسرائيل به مصر غلط است. 42 تحريف توراة در باره هارون. 43 تذكر سه موضوع تاريخى. 45 تقاضاى ديدن خدا دوبار. 45- 49 أبر. 49 و 50 نزول «من» و «سلوى». 50- 53 كيفيت اعزام موسى، جاسوسان را بسرزمين كنعان و 53- 58 منشأ حادثه «تيه».
آب خواستن بنى اسرائيل. 58 و 59 شكايت كردن بنى اسرائيل در باره اطعمه. 59- 61 كردار چهارگانه يهودان. 61 و 62 سرنوشت پيروان مذاهب قبل از اسلام. 62 رفع طور. 63 مسخ شدن ماهىگيران «ايله» و تحقيق موضوع. 64 و 65
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج1، ص: 333
فرمان خدا در باره كشتن گاو و تحقيق موضوع. 65- 67 مشخص شدن قاتل و تحقيق موضوع. 67- 69 سه دسته شدن يهودان معاصر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله. 69- 71 پيمانشكنى بنى اسرائيل در باره احكام توراة. 71 و 72 تخلف بنى اسرائيل از مقررات توراة. 72 سوء رفتار بنى اسرائيل با رسولان خدا. 73 ادعاء بنى اسرائيل. 73 انكار بعد از اقرار بنى اسرائيل. 74 حسد بردن بنى اسرائيل بر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله. 74 بنى اسرائيل به توراة ايمان ندارند. 75 و 76 ادعاء بنى اسرائيل داير بر تفوق بر ساير امتها. 76 دشمنى كردن بنى اسرائيل با جبرائيل. 77 خوى بنى اسرائيل شكستن عهود است. 77 و 78 أعمال سحريه بنى اسرائيل. 78- 81 [سحر- كهانه- قيافه- شعبده].
اهانت يهود به پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و قدغن شدن گفتن «راعنا». 81 و 82 حسد بردن اهل كتاب و مشركين بر نبوت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم. 82 و 83 انكار نسخ از طرف احبار يهود و كشيشان نصارى. 83- 85 كشف فرمودن خدا راز انجمن اهل كتاب را. 85 حسد بردن اهل كتاب بر مسلمانان. 85 و 86 بطلان دعاوى اهل كتاب. 86 نزاع يهود با نصاراى نجران. 86 و 87 كوشش يهود و نصارى و مشركين در ويرانى مساجد. 87 و 88
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج1، ص: 334
رد بر گفتارهاى يهود و نصارى و مشركين. 88 وجه تشابه بين مشركين و بين يهود و نصارى. 89 شخصيت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله. 89 و 90 مؤمنان از اهل كتاب. 90 تجديد مطلع. 90 و 91 امامت ابراهيم عليه السّلام. 91 و 92 ابراهيم سر چشمه است بجهات دوازدهگانه. 92- 94 دعاء ابراهيم عليه السّلام. 94 دعاء ابراهيم و اسماعيل عليه السّلام. 94 و 95 كيش ابراهيم عليه السّلام. 95 و 96 وصيت ابراهيم و يعقوب عليهما السّلام. 96 و 97 وصيت يعقوب عليه السّلام در حين مرگ. 97 سپرى شدن دوره ابراهيم و يعقوب عليهما السّلام و فرزندانشان. 97 رد بر دعاوى اهل كتاب. 98 شرح حالى از فخر الاسلام كشيش بزرگ مسلمان شده عهد 98- 101 ناصر الدين شاه قاجار.
خطاب الهى به مسلمانان. 101 معموديه- قاعده تعميد- تعميد كودكان- كرامت- تعميد- 102- 106 تعميد براى اموات- صبغة اللّه.