کتابخانه روایات شیعه

شعر، شعار و شعور از يك خانواده‏اند. كلمات هموزن و جمله‏هاى سجع و قافيه‏دار، احساسات را تحريك مى‏سازد و موجب درك و شعور آنى مى‏گردد كه شنونده را در همان لحظه در حدّ كارآمد شعار تسخير مى‏كند و إسلام هم تحريك لحظه‏اى را مى‏خواهد كه سفارش به تعظيم شعائر كرده‏ 1 و هم فعاليت‏هاى سازنده و زيربنائى مثل تعليم و تربيت را تا احساسات از روى علم و درك باشد و داستان گوساله‏پرستى بني إسرائيل تكرار نگردد.

از اين نظر كه مطالب قرآن كه محمّد صلّى اللّه عليه و آله آنها را بر مردم كوچه و بازار عرضه مى‏كرد، شعور آنى ايجاد مى‏نمود و به دنبال آن، بسوى رشد فكرى و گرايش‏

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 6

عميق به إسلام كشانيده مى‏شدند و از سوى ديگر قسمتى از عبارت‏هاى قرآن داراى قافيه‏هاى شعرى بود، دشمنان إسلام پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله را متهم به شاعرى و جنون كردند كه (العياذ باللّه) از روى خواب و خيال و جنون حرف مى‏زند 2 .

آنانكه از رشد فكرى براى مردم وحشت داشتند،

آنانكه منافع خود را با بعثت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در خطر مى‏ديدند،

و آنانكه از شعور مردم به تنگ آمده بودند، محمد صلّى اللّه عليه و آله را به جنون، جادو و شعر متهم ساختند!!

منظور آنان انتقاد از شعر و شاعرى نبود بلكه مى‏خواستند بگويند محمّد صلّى اللّه عليه و آله با خداى جهان ارتباط ندارد. او طبع بخصوصى دارد كه به هنگام لزوم مطلب‏ها را مثل شاعران به هم مى‏بافد!!

شعر و محمّد صلّى اللّه عليه و آله‏

آنجا كه عظمت محمّد صلّى اللّه عليه و آله در معرض خطر قرار گرفته است،

آنجا كه محمّد صلّى اللّه عليه و آله را متهم به درس خواندن پيش يهود كرده و خطنويسى و آموختن علم را به آنحضرت نسبت مى‏دهند،

آنجا كه شاعرى براى محمّد صلّى اللّه عليه و آله معنائى ديگر مى‏دهد، خداى عزيز بدفاع صريح از پيامبرش برخاسته مى‏گويد:

«پيش از نزول قرآن، نه كتابى خوانده بودى و نه خطّ نوشته بودى كه حالا كجروان به ترديد بيفتند» 3 .

«ما به محمّد صلّى اللّه عليه و آله شعر نياموختيم، سزاوار محمّد صلّى اللّه عليه و آله هم نيست كه با شعر و شاعرى سروكار داشته باشد. محمد صلّى اللّه عليه و آله فقط ذكر و قرآن ناطق است» 4 .

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 7

محمد صلّى اللّه عليه و آله كه از طريق قهرمانى نيرومند، جبرائيل علم مى‏آموزد 5 نيازى به شعر و شاعرى ندارد. او طبع شعر ندارد، مطالب او الهى است و توسط پيك مخصوص بآنحضرت مى‏رسد.

پيامبرى كه مى‏بايد مردم را عميقا با برنامه‏هاى إسلام عزيز آشنا سازد، وظيفه دارد با مطالب عميق، سازنده و زيربنائى به جنگ خرافات برود. شعار، شعر و شاعرى اثرى آنى دارد و چند صباح بعد هم فراموش مى‏شود.

شعر هرقدر صريح، صحيح و روان باشد باز خيلى زود كهنه مى‏شود، اين اسلام عزيز است كه با مطالب اصولى و عميق پايه‏گذارى شده، بايد رشد كند و جهانگير شود.

راستى وقتى شنوندگان محمّد صلّى اللّه عليه و آله افرادى هستند كه حرف‏هاى كوچه و بازار و زبان معمولى را خوب نمى‏فهمند زبان شعر و ادب براى آنان چه اثرى خواهد داشت؟!

در عين اينكه محمّد صلّى اللّه عليه و آله با شعر و شاعرى سروكارى نداشت، در موقع لزوم از شعار و انگيختن احساسات بخصوص در ميدان جنگ و مراسم خاصّ بهره ميبرد.

شعار اللّه أكبر و لا إله إلّا اللّه در جنگ با كفّار هنوز زنده است.

شعار حج لبّيك اللّهم لبّيك، شعارهاى نمازهاى عيد روزه و قربان در تمام كشورهاى إسلامي رواج دارد.

شعار «يا مرگ يا پيروزى» كه در جريان خونخواهى مختار آغاز شد:

«يا منصور! اموت» هنوز رائج است.

طبع شعر

زيبائى، بيان، قلم و طبع شعر از نعمت‏هاى الهى هستند كه خدا به هركس صلاح ديد عطا مى‏كند، نعمت‏هائى نيستند كه بتوان از طريق زور، پول و مقام‏

ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، ص: 8

به چنگ آورد.

تازه اين‏گونه نعمت‏ها هم گاهى موقت است و تا آنجا كه خدا صلاح بداند آنها را براى إنسان حفظ مى‏كند و آنگاه كه وجود نعمتى را خدا براى فردى زيان‏آور تشخيص داد از وى مى‏گيرد.

از آنجا كه موضوع «كلّم النّاس على قدر عقولهم» (در حدّ فكر شنوندگان براى آنان حرف بزنيد) يك مطلب قطعى و ادبى است و آنانكه مى‏خواهند در انجام وظيفه بهتر و بيشتر كوشا باشند ناگزيراند طرف صحبت خود را درك كنند و مطالبى را ارائه دهند كه در مغز طرف اثر بگذارد و از آنجا كه شعر در افكار احساساتى اثرى آنى دارد، امام على عليه السّلام و ساير رهبران دينى به هنگام نياز از اشعار ديگران بهره مى‏بردند و يا اينكه از سروده‏هاى خود بخصوص در ميدان‏هاى جنگ كمك مى‏گرفتند.

با توجه به اين نكته، شاعر و سخنگو از شعر، تاريخ و فكاهى هميشه بهره مى‏برد، اما بهره بردن وى دليل آن نيست كه تمام آنچه مى‏گويد ساخته اوست.

اسلام و انقلاب شعرى‏

مى‏دانيم كه قبل از إسلام بهترين شعرها كه در خانه كعبه آويزان مى‏شد و بنام «معلقات» شهرت داشت و گزيده آن، «معلّقات سبع» است كه بصورت كتاب عرضه گرديده درباره مسائل جنسى مقدمات و مؤخرات آن بود.

شعرى از همه زيباتر بود كه غرائز را بهتر و شديدتر تحريك كند و بآسياى شكم و محصول آن (زير شكم) بيشتر خدمت كند بكارى كه بسيارى از حيوانات در آن قهرمان‏اند.

اسلام عزيز كه آمد، آنچنان انقلابى در شعر و شاعرى بوجود آورد كه 180 درجه با وضع قبل از إسلام تفاوت پيدا كرد.

صفحه بعد